وقتي از حيايِ فرجي، فرجي نشد!

سيدسبحان تقوي*

---

گروه مقالات: "از حيايِ فرجي، فرجي نشد." اين جمله را ساعتي پس از پايان استيضاح وزير علوم، دوستي برايم فرستاد و گله كرده بود وزيري كه بدنه دانشجويي تمام قد پشتش ايستاد، اين همه كوتاه آمد و صد جفايِ جماعتي تندرو در مجلس را به جان خريد و باز استيضاح شد! اي كاش فرجي هم چون رييس دولتي كه وزيرش بود سينه ستبر مي‌كرد و مي‌گفت كه در آن سالها بر دانشگاه چه رفته و از دست شما چه دست‌ها كه بر خداست.

اما به راستي برنده و بازنده استيضاح كيانند؟ اصلاح طلبان، دولت روحاني، مجلس يا طيف محافظه كار؟ در اين نوشتار مي‌كوشيم تا به اختصار بياوريم كه اولا پيروز واقعي استيضاح نه مجلس و "پايداري"هايش، كه اصلاح طلبان و بدنه اجتماعي حامي دولت اند و ثانياً سوراخِ كلاهي كه افراطيونِ محافظه كار از ابتداي دولت محمودي بر سرِ دانشگاه گذاشتند آن چنان گشاد شده كه رفو نخواهد شد.

١- استيضاح وزير، بزرگترين خدمت ناخواسته ي جناح محافظه كار بود به اصلاح طلباني كه سعي داشتند پاي دولت روحاني را به سياست داخلي باز كنند و در عين حال متهم به بي توجهي به وضع معاش مردم و تكيه ي صرف بر توسعه سياسي نشوند و جناح محافظه كار اين خدمت را به آنان كرد.

٢- اصلاح طلبان تصور درستي از جريان بندي درون مجلس نداشتند و استيضاح وزير علوم اين فرصت را به ايشان داد تا تصور خطايشان را جهت برنامه ريزي هاي بهتر آينده اصلاح كنند. تا روز استيضاح، فكر مي‌شد طيف افراطي محافظه كار و "پايداري"هاي مجلس حداكثر در هيبتِ همان "فراكسيون اصولگرايان"اند و توان همراه كردن ديگر اصولگرايان مجلس و "فراكسيون پيروان ولايت" را در تقابل با دولت ندارند اما مشخص شد تماميت‌خواهي و پافشاري بر تخريب دولت، مختصّ همان دو سه گروه خاص در مجلس نيست. همچنين نشان داد كه لاريجاني، رييس مجلس، كه دولت روحاني روي كمكش حساب بسياري مي‌كرد كنترل چنداني بر اوضاع مجلس ندارد. لاريجاني هرچه كرد تا وزير استيضاح نشود و يا حداقل، در هنگام راي گيري راي اعتماد مجدد بگيرد، اما افاقه نكرد.

٣- استيضاح وزير و نحوه دفاع فرجي دانا از عملكرد خود و وزارت خانه تحت امرش بر همگان معلوم كرد اصلاح طلبان اولاً سوداي رياست و وزارت در سر ندارند و اگرچه هركجا كه دولت اعتدال دست نياز به سويشان دراز كند دريغ نمي‌كنند اما براي ماندن در قدرت از هر شيوه اي بهره نمي برند و آنچنان كه برخي در جناح مقابل، طعمِ طمع در قدرت به دهنشان خوش آمده، دلباخته ي قدرت نيستند. ثانياً نشان داد اصلاح طلبان به آن درجه از بلوغ سياسي رسيده‌اند كه به جاي هوچي گري هاي مرسوم و توسل به شيوه هاي پوپوليستي و خرجِ آبروي زيد و امر، راه ادب و طريق اخلاق در پيش گيرند.

٤- آنچه جناح محافظه كار را بيش از هر چيز نگران و "دلواپس" ساخته، شكل گيري و بازيابي انسجام اجتماعي در بدنه جامعه است. انسجامي كه پيش از انتخابات خرداد٩٢ در كشاكشي ميان بيم و اميد شكل گرفت و بعد از شكافي ٤ساله بار ديگر توانست خود را از نو بسازد. بدنه اجتماعي اي كه در غياب احزاب و نهادهاي مدني فعال، تنها كورسوي اميد جامعه مدني است. خيالِ محافظه كاران آن بود كه با استيضاح وزير و تغيير مشي و روش وزارت و فضاي دانشگاه‌ها ديوار اين انسجام فرو ريزد؛ حال آنكه به عكس، شجره‌ي خبيثه‌اي كه اينان در زمينِ سياست نشاندند دو ثمرِ شيرين داد:

اول: قوت گرفتن اين انسجام در هفته منتهي به استيضاح بود كه از هر سو فعالين سياسي و اجتماعي و دانشگاهي، در ردّ استيضاح و دفاع از عملكرد وزير و وزارت خانه اش نامه مي نوشتند و طومار جمع مي‌كردند و آن دسته از دانشجوياني هم كه تا ديروز بيرون از گود نشسته و تنها ناظر بازي بودند، فرصت را غنيمت شمرده وارد ميدان شدند.

دوم: تداوم اين انسجام و هدف بخشي به آن بود. اگر تا پيش از استيضاح، بدنه اجتماعي اصلاح طلب و حاميان دولت، اميدوار اما بي هدف گرد هم جمع مي شدند تا گرهي از كار بسته شان باز كنند با تماشاي رفتار مجلس و وكلايي كه ذره اي همخواني با خواست و نظر موكلانشان نداشتند دريافتند كه اين بار به انبار نخواهد رسيد الّا آنكه از اكنون در فكر انتخابات مجلس پيش رو باشند و وكلايي را راهي بهارستان كنند كه اين اندازه چوب لاي چرخ دولتي كه به تدبيرش اميد بستند نكنند.

٥- پافشاري مجلس بر استيضاح وزير، اين نويد را به اصلاح طلبان داد تا زين پس بيش از گذشته شاهد نزديكي دولت به اصلاح‌طلبان باشند. ادامه روند نصب ميلي منفرد، توفيقي، فرجي دانا و حالا نجفي به وزارت و سرپرستي، مسلماً تجديد ميثاق روحاني است با بدنه سياسي حامي خود. نمايندگان مجلس به "تكليف" نانوشته خود عمل كردند و حال نوبت روحاني است كه به "وعده"هايش وفا كند.

٦- استيضاح وزير علوم، صرف نظر از بركناري فرجي دانا از وزارت و پيروزي ظاهري محافظه كاران در مجلس، دو نكته در پسِ پشت خود داشت: نخست آنكه نشان داد دانشگاه براي محافظه كاران همچنان به كابوس و زنگ خطري مي‌ماند كه تأثيري عميق بر آگاهي بخشي در جامعه دارد. اشاره فرجي دانا به صحبت يكي از نمايندگان موافق استيضاح كه از دانشگاه به "خطر" ياد كرده بود مؤيد همين معناست. محافظه كاران مي‌بينند كه اولين جرقه‌هاي حركت‌هاي تحول خواه و مردم سالار در دانشگاه‌ها زده مي‌شود و پس از آن به ساير بخش‌ها مي‌رسد. لذا مي‌كوشند تا از دانشگاه، مريدي چشم و گوش بسته سازند كه طبق خواست آنان عمل كند.

دوم اينكه اين قبيل تلاش‌ها از ضعف تئوريك و فقر فكري جناح محافظه كار پرده بر مي‌دارد. اينان نتوانسته‌اند در آن ٨سال، نسل جوان و محصلين دانشگاهي را با خود هم راي كنند و هر روز شاهد فاصله بيشتر قشر دانشگاهي و تحصيل كرده از خود شدند، لذا مي‌گويند حال كه آنچه مي‌خواسته‌ايم نشد پس وزيري را عزل و دانشجو و استادي را اخراج مي‌كنيم تا مگر مانعي بر سر راه دانشگاه ناهمسو با خود بسازند؛ غافل از آنكه آزموده را آزمودن خطاست!