نابودی زعفران چهارمین بلای ملی

با این حال این محصول امروز در معرض خطراتی است که شاید بتواند نابودی آن را رقم زند، کارشناسان از این عارضه به عنوان چهارمین بلای ملی یاد می‌کنند.

به گزارش ایسنا، غلامرضا میری، رئیس اتحادیه زعفران‌فروشان خراسان رضوی، با بیان اینکه کسانی که در مزرعه مشغول جمع‌آوری گل زعفران هستند، باید از دستکش استفاده کرده و گل‌های جمع‌آوری شده داخل کیسه شیمیایی و ظرف‌های پلاستیکی یک بار مصرف ریخته نشود بلکه از سبدهایی استفاده شود که آن سبدها به این گل‌ها لطمه نزنند، سپس با همان سبدها امکان انتقال گل‌ها به مکان‌های جداسازی باشد.

وی افزود: باید سالن یا مکانی که جداسازی گل زعفران انجام می‌شود، سالن یا مکانی باشد که اداره بهداشت آن را تایید کند. در حین کار نیز باید از کلاه و دستکش استفاده شود در غیر این صورت زعفران آلوده به میکروب می‌شود.

رئیس اتحادیه زعفران فروشان خراسان رضوی خاطرنشان کرد: علاوه بر این نباید موی خانم‌ها یا آقایانی که زعفران را جداسازی می‌کنند، در آن وجود داشته باشد، چون یک محموله 100 یا 200 کیلویی به خاطر وجود یک تار مو برگشت می‌خورد.

میری ادامه داد: زعفران باید بلافاصله بعد از جداسازی با هیتر خشک و در بسته‌های بهداشتی فایل آلومینیوم، ظرف فلزی، شیشه‌ای یا پلاستیکی بسته‌‌بندی شود تا کیفیت زعفران حفظ شود اما اگر این گیاه به شکل طبیعی یا در آفتاب خشک شود، قدرت رنگ‌دهی خود را از دست داده و آلودگی به آن اضافه می‌شود.

رییس اتحادیه صادرکنندگان زعفران خراسان رضوی در خصوص میزان اشتغال‌زایی دائم این محصول تصریح کرد: میزان اشتغال‌زایی این محصول در تولید، توزیع، فراوری، بسته‌بندی و صادرات حدود یک میلیون نفر است. در حال حاضر در بخش تولید حدود 120 تا 130 هزار خانوار کشاورز و در بخش فرآوری حدود 20 تا30 هزار نفر مشغول فعالیت هستند.

میری ادامه داد: همچنین 50 واحد صادراتی زعفران در کشور فعالیت می‌کنند که این واحدها معمولا بین 30 تا 50 نفر پرسنل دارند. هم‌اکنون حدود 360 واحد زعفران‌فروشی فعال است که در هر واحد آن بین 2 تا 5 نفر مشغول به کار هستند. اگر جداسازی 3 کیلو گل زعفران را برای یک نفر کارگر حساب کنیم، میزان اشتغال‌زایی زعفران نیز از یک میلیون نفر فراتر می‌رود.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی با بیان اینکه زعفران در بازار های خارجی حداکثر با 5 درصد اختلاف با قیمت داخلی آن به مشتریان خارجی فروخته می‌شود، اظهار کرد: امسال عرضه و تقاضا در بازارهای داخلی کاهش داشته به این معنا که مصرف زعفران در داخل کاهش داشته اما در بازارهای خارجی تا پایان مرداد ماه براساس آمار گمرک حدود 6 درصد افزایش داشته است، در واقع برای صادرات طبق روال گذشته تقاضا وجود دارد. 

میری بیان کرد: در حال حاضر زعفران به 47 کشور صادر می‌شود که بیشترین میزان آن به کشورهای امارات متحده عربی، اسپانیا، چین، آلمان، فرانسه، ایتالیا، استرالیا، نروژ، بلژیک، ژاپن، کره و کشورهای حوزه خلیج فارس است.

وی تصریح کرد: افزایش کیفیت زعفران، حمایت از تولید کننده، صادرات و صادرکننده و ثبات قیمت می‌تواند ایران را در بازارهای جهانی ماندگار کند در غیر این صورت به محض اینکه خریداران خارجی، تامین‌کننده و رقیبی برای ایران در بازارهای خارجی پیدا کنند، قطعا سراغ این تامین کننده‌ها خواهند رفت.

میری با اشاره به اینکه میزان احتکار زعفران ناچیز است، گفت: یکسری از دلالان در فصل برداشت از کشاورز زعفران‌ها را خریداری کرده و به امید اینکه در آینده این محصول گران‌تر شود، آن را نگه‌داری می‌کنند اما امسال بسیاری از این افراد متضرر شدند چون پس از فصل برداشت زعفران، این محصول اندکی گران شد اما در حال حاضر این محصول با افت قیمت مواجه بوده است.

میری اظهار امیدواری کرد امسال دلالانی که دنبال ایجاد اخلال و تنش در بازار هستند، از خرید زعفران صرف نظر کنند.

رئیس اتحادیه زعفران فروشان خراسان رضوی درخصوص طرح بانک زعفران خاطرنشان کرد: براساس این طرح ما زعفران را از کشاورز به قیمت مصوب و هر قیمتی که کارشناسان وزارت جهاد کشاورزی یا هر مکان دیگر تعیین کند، خریداری کرده و روی آن آنالیز انجام داده و برچسب آنالیز می‌زنیم.

میری اضافه کرد: زعفران‌های آنالیز شده را تحویل بانک داده و سپس به همان میزان پولی که به کشاورز پرداخت کرده‌ایم، آن را از بانک گرفته و آن زعفران را زیر کلید بانک قرار می‌دهیم تا به عنوان پشتوانه و برای تنظیم بازار در بانک باشد. اگر روزی دلالان خواستند، در بازار اخلال ایجاد کنند، زعفران پشتوانه را از بانک زعفران گرفته و پول آن به بانک پرداخت می‌شود و با تزریق این زعفران به بازار نوسانات شدید قیمت رخ ندهد.

رئیس اتحادیه زعفران فروشان خراسان رضوی تصریح کرد: طرح بانک زعفران روی کاغذ است و متاسفانه هیچکس از آن حمایت نمی‌کند در حالی که اگر این طرح اجرا شود، مطمئنا صادر کننده ایرانی می‌تواند با خیال راحت در کشورهای هدف صادراتی با مشتری‌های خود قراردادهای مدت‌دار منعقد کند.

میری افزود: با اجرای این طرح اجازه نمی‌دهیم تاجران اسپانیا با تسهیلات 1.5 تا 2 درصدی که از بانک ها می‌گیرند، زعفران ایران را خریداری و در انبارهای خود نگهداری کنند و به مشتریانی که به دلیل نوسانات قیمت نمی‌توانیم نیاز آن‌ها را برآورده کنیم، زعفران بفروشند.

وی گفت: مسئولین و مقامات بیان می‌کنند که چرا اسپانیا زعفران ما را خریداری کرده و به فروش می‌رساند اما اگر  این مسائل و مشکلات برطرف شود ایران می‌تواند در بازار حضور ماندگار داشته باشد و می‌توان به تدریج بازار را مدیریت کرده و دیگر اجازه نداد اسپانیا زعفران ایران را با برند و به نام زعفران اسپانیا بفروشد.

رئیس اتحادیه زعفران فروشان خراسان رضوی با اشاره به اینکه تاکنون زعفران در بورس عرضه نشده است، ادامه داد: به دلیل ارزش افزوده، اشغال فضای کم و عدم فسادپذیری این محصول، زعفران در منازل نگهداری می‌شود و از سوی دیگر به علت تفاوت قیمت این محصول در آغاز و پایان سال، امکان عرضه زعفران در بورس نیست. تاجرانی که زعفران را خریداری می‌کنند، مشتری خود را دارند بنابراین دلیلی ندارد که این محصول را در بورس عرضه گذارند.

رئیس اتحادیه زعفران فروشان خراسان رضوی با اشاره به بزرگترین نقطه قوت و نقطه ضعف زعفران در چند ماه گذشته گفت: بزرگترین نقطه قوت زعفران در چند ماه گذشته ثبات قیمت این محصول بوده و بزرگترین نقطه ضعف آن نیز دلالان هستند. این دلال‌ها معمولا چه در زمان عرضه و در چه در زمانی دیگر برای ما مشکل ایجاد می‌کنند به این معنا که در حال حاضر و در همین زمان رکود مجبور هستیم که زعفران را از دلال‌هایی که کشاورز نیستند و از معافیت‌ها استفاده می‌کنند، بخریم.

بهزاد صادقی، یکی از اعضای شورای ملی زعفران، نیز در خصوص مشکل تولیدکنندگان زعفران بیان کرد: در حال حاضر جهان حدود 320 تا330 تن زعفران در طول سال مصرف می‌کند که این مقدار در خراسان رضوی و خراسان جنوبی تولید می‌شود.

 وی ادامه داد: اگر زعفران در غرب یا شمال ایران تولید شود، امکان ارزان‌تر تولید شدن آن وجود دارد به دلیل اینکه در آن مناطق آب زیاد است اما خراسان که با کمبود آب مواجه بوده و رو به خشکسالی شدید است، در آینده برای کاشت محصولاتی مانند پنبه، چغندر و گوجه فرنگی که نیاز به آب فراوان و آب تابستان دارد، آبی نداشته بنابراین تمام زندگی مردم در خراسان مرکزی و جنوبی وابسته به زعفران می‌شود.

عضو شورای ملی زعفران با اشاره به اینکه از بین رفتن کشت زعفران در خراسان مرکزی و جنوبی بلای چهارم ملی است، خاطرنشان کرد: اگر کشت زعفران در این منطقه از بین رود، این بلا را می‌توان در ردیف خشکیدن دریاچه ارومیه قرار داد. این در حالی است که دریاچه ارومیه را می‌توان با تامین اعتبار درمان کرد اما اگر کشت محصول در خراسان ازبین رود، دیگر قابل بازگشت نخواهد بود و افغانستان و چین جانشین ایران در کشت زعفران می‌شوند.

وی اضافه کرد: در حال حاضر 190 هزار کشاورز زعفران‌کار از طریق تولید زعفران ارتزاق می‌کنند. اگر اعضای خانوار این  190 هزار کشاورز به طور میانگین 5 نفر باشند، زندگی حدود 900 هزار نفر به طور مستقیم به زعفران مرتبط است، بنابراین از بین رفتن کشت زعفران در خراسان مساله‌ای جدی است.

صادقی تصریح کرد: سال گذشته از یک سو زعفران 2000 میلیارد تومان درآمد به منطقه تربت حیدریه تا بیرجند سرازیر کرده است؛ از سوی دیگر در کشوری که 6 میلیون بیکار داریم، این محصول به ازای 90 هزار نفر اشتغال دائم به وجود آورده است. 

وی گفت: نبود نقدینگی یکی از مشکلات تولیدکنندگان زعفران است، بنابراین  تولید کنندگان مجبور هستند محصول خود را که در این فصل تولید می‌شود، به قیمتی که دلالان تعیین می‌کنند، بفروشند.

عضو شورای ملی زعفران خاطر نشان کرد: بزرگترین نقطه قوت زعفران 2000 میلیارد تومانی است که به منطقه می‌آورد و 3 تا 4 برابر از سهم نفت را به 190 هزار نفر ‌می‌دهد اما نقطه ضعف آن توسعه کشت زعفران در مناطق دیگر است. در حال حاضر 80 هزار هکتار زمین زیر کشت زعفران است که باید سطح آن را کاهش داده و راندمان و عملکرد را بالا برد. عملکرد زعفران ایران 3500 گرم در هکتار است که باید این میزان 10 کیلو در هر هکتار شود. 

وی ادامه داد: اگر 3500 گرم زعفرانی که از 90 هزار هکتار به دست می‌آید به 10 کیلو در هکتار برسد، این میزان تولید را می‌توان تنها در 30 هزار هکتار سطح زیرکشت به دست آورد و در نتیجه از هدر رفت آب در 60 هزار هکتار دیگر جلوگیری خواهد شد. برای رقابت در دنیا و ایستادن در مقابل کشورهایی مانند چین و افغانستان باید زعفران را ارزان و با هزینه کم تولید کرد. یکی از راه‌کارهای بالا بردن راندمان تولید زعفران آبیاری تحت فشار است.

عضو شورای ملی زعفران با گلایه از به زمین ماندن طرح جامع زعفران گفت: در این طرح همه موارد مربوط به زعفران از تولید تا صادرات و ‌حل گره‌های آن دیده شده است. اگر اعتبار این طرح تهیه شود، در طول 4سال تمام این مسائل حل خواهد شد. 

صادقی با اشاره به اینکه این طرح در دولت قبل تصویب شده است، تصریح کرد: سال 87 یا 88 صادرات زعفران به 400 میلیون دلار رسید. در صورتی که  اعتبار مورد نیاز برای طرح جامع زعفران تامین شود، می‌توان ارزآوری صادرات زعفران را از یک میلیارد دلار نیز بیشتر کرد. 

وی در خصوص تقلبات زعفران خاطرنشان کرد: در حال حاضر عمده‌ترین خریدار قسمت سفید زعفران کشور دبی است. قاچاقچیان این قسمت از گل زعفران را کیلویی خریداری کرده و به قیمت‌های خیلی ارزان به دبی صادر می‌کنند. سپس این نوع زعفران را رنگی کرده، با زعفران اصلی مخلوط می‌کنند و با برند دبی بسته‌بندی و صادر می‌شود. این زعفران با قیمت کیلویی 5 تا 6 میلیون تومان به دنیا فروخته می‌شود، این در حالی است که دبی زعفران‌کار نیست.

مسعود عاطفی، مدیر کل گمرگ مشهد، در خصوص آمار مقایسه‌ای صادرات زعفران در 6 ماهه نخست سال 95 از لحاظ وزن و ارزش دلاری از گمرکات خراسان رضوی خاطرنشان کرد: زعفران در بسته‌بندی بیش از 30 گرم، 47 هزار و 44 کیلوگرم به ارزش ریالی 67 میلیون و 303 هزار و 669 دلار صادر شده است. انواع زعفران دربسته‌بندی بین 10 تا 30 گرم آماده برای خرده‌فروشی 10 هزار و 95 کیلوگرم و 15میلیون و 192 هزار و 544 دلار از نظر ارزش ریالی بوده است.

وی تصریح کرد: زعفران دربسته‌بندی بیش از 30 گرم در 6 ماهه نخست سال 1395نسبت به مدت مشابه سال قبل، از نظر وزنی 113درصد و از نظر ارزشی 122 درصد و انواع زعفران دربسته‌بندی بین 10 تا 30 گرم آماده برای خرده‌فروشی 64- در وزن و 63- درصد در ارزش تغییر داشته است.

عاطفی ادامه داد: همچنین زعفران خرد نشده یا سائیده نشده در بسته‌بندی کمتر از 10 گرم، 1071 کیلوگرم به ارزش ریالی یک میلیون و 690 هزار و 481 دلار صادر شده و میزان صادرات انواع پودر زعفران دربسته‌بندی بین 10 تا 30 گرم آماده برای خرده‌فروشی 21 کیلوگرم به ارزش ریالی 38 هزار و 893 دلار بوده است.

عاطفی گفت: در این مدت زعفران خرد نشده یا سائیده نشده دربسته‌بندی کمتر از 10 گرم از لحاظ وزنی 62- درصد و از لحاظ ارزشی 61- درصد، انواع پودر زعفران در بسته‌بندی بین 10 تا 30 گرم آماده برای خرده‌فروشی از نظر وزنی 91 درصد و از لحاظ ارزشی 113 درصد تغییر را نشان می‌دهد. 

وی ادامه داد: پودر زعفران در بسته‌بندی کمتر از 10 گرم، 16 کیلوگرم به ارزش ریالی 35 هزار و 549 دلار بوده است که از لحاظ وزنی 83- و از لحاظ دلاری 79- درصد تغییر کرده است.

ناظر گمرکات خراسان رضوی گفت: میزان صادرات برای انواع زعفران مذکور در 6 ماهه نخست سال گذشته 52 هزار و 911 کیلوگرم به ارزش 75 میلیون و 764 هزار و 249 دلار بوده  است اما در6 ماهه نخست امسال، 58 هزار و 247 کیلوگرم به ارزش 84 میلیون و 261 هزار و 136 دلار صادرات صورت گرفته است که نسبت به مدت مشابه سال قبل، از نظر وزنی 10درصد و از نظر ارزشی 11درصد تغییر داشته است.

عاطفی افزود: زعفران از گمرکات خراسان رضوی به کشورهای امارات متحده عربی، اسپانیا، چین، هنگ‌کنگ، فرانسه، استرالیا، کانادا، انگلستان، ترکیه و عراق صادر می‌شود.

وی تصریح کرد: کالای صادرات زعفران به استناد دستور اداره استاندارد مشمول استاندارد اجباری بوده و صادرات از پرداخت هرگونه عوارضی معاف است. 

عاطفی به میزان کشفیات قاچاق پیاز زعفران در 6 ماهه نخست سال 1395 اشاره کرد و گفت: از گمرک دوغارون در 3 فقره پرونده، 98 کیلوگرم پیاز زعفران به ارزش 6 میلیون و 930 هزار ریال کشف شده است.

افشاری، دبیر کمیسیون برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز خراسان رضوی، با بیان اینکه کشفیات قاچاق پیاز زعفران در سال گذشته 143 هزار و 900 کیلوگرم بوده که این میزان در 6 ماهه اول امسال 199 هزار و 868 کیلوگرم بوده است.

دبیر کمیسیون برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز خراسان رضوی در خصوص ارزش ریالی این کشفیات اظهار کرد: ارزش ریالی این کشفیات بستگی به وزن پیاز دارد. پیاز زعفران 2 گرمی ارزش زیادی ندارد اما پیاز زعفران با وزن 8 گرم به بالا ارزش داشته و معمولا 4 یا 5 هزار تومان در هر کیلو خرید و فروش می‌شود. 

وی با بیان اینکه 120هزار تن پیاز زعفران مازاد تولید داریم، افزود: این در حالی است که ارسال پیاز زعفران به دلیل اینکه گفته می‌شود جزو ذخایر استراتژیک استان است، به سایر استان‌ها و خارج از کشور نیز ممنوع شده و به لحاظ قانونی امکان ارسال نیست مگر اینکه به صورت قاچاق برده شود.

دبیر کمیسیون برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز خراسان رضوی خاطرنشان کرد: جهادکشاورزی باید یک برنامه یا پروژه مطالعاتی برای استفاده از پیاز زعفران به غیر از اجازه کشت مجدد آن انجام دهد. اصلی‌ترین مقصد پیازهای زعفران افغانستان است و چندین محموله در این مسیر تا به حال کشف و ضبط شده است.

وی اضافه کرد: در منطقه تربت حیدریه، زاوه، گناباد و کاشمر نیز این مساله وجود داشته اما بیشترین کشفیات از جنوب استان بوده است. در حال حاضر کشور ما 75 درصد مصرف زعفران جهان را تامین می‌کند، به دلیل مازاد تولید زعفران، این محصول به خارج از کشور قاچاق نمی‌شود بلکه باید صادر شود در غیر این صورت قیمت این محصول افت شدیدی پیدا کرده و کشاورز نیز متضرر خواهد شد.