تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۱/۲۳ ساعت ۱۲:۰۴
کد مطلب : ۱۲۸۲۰۲
گزارش «بهار» از کارنامه دولت یازدهم در مسائل زیست محیطی
تدبیر‌ها و امیدهای محیط زیستی
روزنامه بهار
روحانی تنها نامزد انتخابات ۹۲ بود که برنامه محیط زیستی ارائه داد.
یکی از معیارهایی که طی دهه‌های اخیر در جهان دولت‌ها را با آن می‌سنجند محیط‌زیست و توجه به فعالیت‌های آنها در این زمینه است، روی کار آمدن احزاب سبز در برخی از کشورها را می‌توان به نوعی مهم دانستن مسائل محیط زیستی در میان افکار عمومی و تلاش برای به قدرت رسیدن دولت‌هایی خواند که بیشترین تلاش را برای سبز ماندن آن کشور می‌کنند. در این زمینه شاید دولت یازدهم در ایران را تنها دولت جمهوری اسلامی خواند که خود را دولت محیط زیستی می‌داند. حسن روحانی شاید تنها رئیس جمهور ایران باشد که در شعار‌های خود پیش از انتخابات در سال 92 موضوع محیط زیست را به عنوان یکی از برنامه‌های خود در نظر گرفت و احیای دریاچه ارومیه را اولویت دولت خود دانست.
دریاچه ارومیه بزرگترین دریاچه آب شور ایران به دلیل بی توجهی دولت‌های گذشته به امر توسعه پایدار و ارائه مجوز به ساخت و سازهای غیر قانونی در اطراف این دریاچه حفر چاه‌های غیر مجاز در زمین‌های کشاورزی تا مرز خشک شدن کامل پیش رفت، در سال 1392 در اوایل به دست گرفتن سکان دولت تدبیر و امید کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه با هدف یافتن راهکارهای نجات دریاچه ارومیه، همراه ساختن جامعه فرهنگی و هنری ایران همچنین جامعه جهانی و تلاش برای فرهنگ‌سازی و ایجاد حساسیت میان مردم و طرفداران محیط زیست درخصوص دریاچه ارومیه، حمایت‌های قانونی و تصویب طرح‌های متعدد، این دریاچه تا حدود زیادی از وضعیت بحرانی خارج شد.
نجات یوزپلنگ آسیایی که به نماد ایران در کارزارهای بین‌المللی ورزشی تبدیل شد و کارهایی در خصوص این گونه جانوری انجام شد، طرح ملی حفاظت از یوز از سال 93 رسما کلید خورد و از همان زمان نیز پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی نیز کار خود را با هدف حفاظت و پرورش نسل این گربه سان آغاز شد. در حال حاضر به گفته «جبار کوچکی نژاد»: نایب رئیس کمیسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی تعداد یوزهای ایران به کمتر از 70 عدد رسیده این درحالیست که پیش از این «امیرحسین ولیان»، دبیر سمن‌های محیط‌زیستی استان سمنان امروز تنها ۵۰قلاده یوز که خوش بینانه یک‌سوم آنها ماده و زادآور هستند در کشور وجود دارند که بیشترین تعداد آنها در استان سمنان است. اگرچه نمی‌توان یوزپلنگ آسیایی را نجات یافته تلقی کرد چرا که نیازمند عزمی ملی و فرهنگ‌سازی در جوامع محلی و آموزش‌تردد در گذرراه‌های محل زیست یوز پلنگ است با این وجود می‌توان تلاش‌های سازمان حفاظت محیط زیست و دغدغه دولت در این زمینه را رضایت بخش قلمداد کرد.
خوزستان، میراثی به جامانده از دولت قبل
چندسالی است که ریه‌های خوزستان به دلیل آنچه آلودگی هوا و خشک شدن تالاب بین‌المللی هورالعظیم و دیگر معضلات محیط زیستی در اخبار رسانه‌ها قرار گرفته است.
هورالعظیم یکی از تالاب‌های خوزستان است که در دوره دولت قبل به دلیل اکتشاف و حفاری برخی شرکت‌های نفتی بخش زیادی از آن رو به خشکی نهاد و تلاش برای احیای آن همچون توقف اکتشافات نفتی و تلاش برای اخذ حق‌آبه این تالاب و برداشتن دایک‌هایی که بر روی مجاری ورودی آبی که به هورالعظیم ریخته می‌شد آغاز گردید. سال گذشته معصومه ابتکار در استان گلستان اعلام کرد که بیش از 60 درصد این تالاب احیا شده است؛ اما برخی از فعالان محیط‌زیستی خوزستان خلاف این درصد را اعلام کردند با این وجود در نوروز امسال معصومه ابتکار رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست بار دیگر بر احیای این تالاب تأکید کرد. در روزهای اخیر نیز لاهیجان‌زاده مدیرکل حفاظت از محیط زیست خوزستان با اعلام اینکه آبگیری تالاب هورالعظیم هنوز ادامه دارد، از ورود بیش از 76 درصد آب رودخانه کرخه به آن خبر داد.
در رابطه با وضعیت آلودگی هوای خوزستان و دیگر شهرهای غربی کشور که چند سالی است زندگی را برای ساکنان این شهرها مختل کرده است؛ ریزگردها دارای منشاء داخلی و خارجی‌اند، از این رو تلاش برای کنترل آنها نیازمند همکاری‌های بین‌المللی بوده و به همین بخشی از تلاش‌های دیپلماتیک دولت در این حوزه به این امر اختصاص یافت از سوی دیگر طرح‌های ملی و بین‌المللیِ بیابان زدایی در داخل کشور، شناسایی منابع داخلی تولیدکننده ریزگرد و کاشت نهال از جمله راهکارهایی است که از سوی وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست پی‌گیری شد.
ابتکار ایجاد مدارس طبیعت
محیط زیست زمانی حفظ می‌شود که بتوان از نخستین سال‌های زندگی، طبیعت را با کودکان عجین کرد و نحوه زیست طبیعی را به آنان آموخت، از سال 94 سازمان حفاظت محیط زیست با همکاری سازمان‌های مردم نهاد و وزارت آموزش و پرورش اقدام به تأسیس مدارس طبیعت در برخی استان‌های کشور کرد و در همین راستا دبیرخانه محیط زیست کشوری در وزارت آموزش و پرورش تشکیل و محیط زیست نیز وارد کتاب‌های درسی شد. تا این دولت اقدامی ماندگار را برای حفظ طبیعت انجام داده باشد.
حال ناخوش تالاب‌های ایران
بسیاری از تالاب‌های ایران به عنوان یکی از مهمترین زیستگاه‌های جانوری و گیاهی، به دلیل تغییر شرایط اقلیمی و بی توجهی به مساله حوزه آبریز در سال‌های گذشته وارد شرایط بحرانی شدند. بر پایه آمارهای اعلام شده در زمان روی کار آمدن دولت یازدهم 45 تالاب کشور در معرض خطر قرار داشتند. تدوین و ارائه لایحه حفاظت، احیا و مدیریت تالاب‌ها به مجلس و اجرای طرح بین المللی حفاظت از تالاب‌های ایران از مهمترین تلاش‌های دولت یازدهم برای احیای تالاب‌های مهم ایران چون «هامون» ، «گاوخونی» و «بختگان» بود. با این حال وضعیت هامون به دلیل عدم اجازه ورود آب رودخانه هیرمند از سوی افغانستان به ایران هنوز رضایت بخش نبوده و بخش بزرگی از آن خشک شده است. اما بخشی از این تالاب پس از 16 سال دوباره جانی تازه گرفت. وضعیت دیگر تالاب‌های ایران مانند پریشان، گاوخونی، دریاچه نمک و حوض سلطان نیز وضعیتی به مانند هامون دارند که نیازمند احیا و تثبیت شرایط‌‌اند به نظر می‌رسد با تلاش‌های دولت و جلب حمایت‌های بین المللی در طرح حفاظت از تالاب‌ها و بررسی و تصویب لایحه مدیریت تالاب ها، این اکوسیستم‌های آبی به زودی از وضعیت بحرانی خارج شوند. از سوی دیگر نباید از تلاش دولت برای تدوین قانون‌ها و تصویب آن در مجلس شورای اسلامی گذشت، لایحه هوای پاک و حمایت از محیط بانان از جمله لوایحی بودند که نشان از تلاش‌های دولت در زمینه ایجاد قوانین محیط زیستی در کشور داشت.
توجه به جنگل‌ها و منابع طبیعی، جلوگیری از ساخت جاده در جنگل ابر، جلوگیری از قطع چهار هزار اصله درخت در جنگل ابر، حفظ جنگل‌های بلوط منطقه زاگرس با نقش‌ریه‌های ایران و برگزاری مانورهای مقابله با آتش‌سوزی جنگل ها، از مهمترین اقدام‌های زیست محیطی دولت یازدهم برای حفظ منابع آبی و خاکی کشور به شمار می‌رود. دولت یازدهم در زمینه‌های فرهنگ زیست محیطی کارنامه موفقی را از خود به جای گذاشت، گسترش و حمایت سمن‌های محیط زیستی، درگیر کردن جوامع محلی در امر توسعه پایدار و مشارکت برای پاسداری از محیط زیست، احیای کنفرانس بین‌المللی «دین، فرهنگ و محیط زیست» ، پیوستن به پویش جهانی کاهش گازهای گلخانه‌‌ای برگزاری جشنواره‌های فیلم سبز و موسیقی سبز همچنین برپایی نمایشگاه بین‌المللی محیط زیست.اگرچه وضعیت محیط زیست ایران همچنان نا مناسب است اما بسیاری از معضلات آن در طول سال‌ها به وجود آمده و طبیعتا سال‌های زیادی نیز طول خواهد کشید تا بسیاری از معضلات آن از وضعیت بحرانی بیرون آمده وبه شرایط طبیعی خود بازگردد با این وجود، می‌توان بسیاری از تدبیرهای دولت یازدهم را در زمینه محیط زیست امید بخش دانست.
روحانی تنها نامزد انتخابات ۹۲ بود که برنامه محیط زیستی ارائه داد.
یکی از معیارهایی که طی دهه‌های اخیر در جهان دولت‌ها را با آن می‌سنجند محیط‌زیست و توجه به فعالیت‌های آنها در این زمینه است، روی کار آمدن احزاب سبز در برخی از کشورها را می‌توان به نوعی مهم دانستن مسائل محیط زیستی در میان افکار عمومی و تلاش برای به قدرت رسیدن دولت‌هایی خواند که بیشترین تلاش را برای سبز ماندن آن کشور می‌کنند. در این زمینه شاید دولت یازدهم در ایران را تنها دولت جمهوری اسلامی خواند که خود را دولت محیط زیستی می‌داند. حسن روحانی شاید تنها رئیس جمهور ایران باشد که در شعار‌های خود پیش از انتخابات در سال 92 موضوع محیط زیست را به عنوان یکی از برنامه‌های خود در نظر گرفت و احیای دریاچه ارومیه را اولویت دولت خود دانست.
دریاچه ارومیه بزرگترین دریاچه آب شور ایران به دلیل بی توجهی دولت‌های گذشته به امر توسعه پایدار و ارائه مجوز به ساخت و سازهای غیر قانونی در اطراف این دریاچه حفر چاه‌های غیر مجاز در زمین‌های کشاورزی تا مرز خشک شدن کامل پیش رفت، در سال 1392 در اوایل به دست گرفتن سکان دولت تدبیر و امید کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه با هدف یافتن راهکارهای نجات دریاچه ارومیه، همراه ساختن جامعه فرهنگی و هنری ایران همچنین جامعه جهانی و تلاش برای فرهنگ‌سازی و ایجاد حساسیت میان مردم و طرفداران محیط زیست درخصوص دریاچه ارومیه، حمایت‌های قانونی و تصویب طرح‌های متعدد، این دریاچه تا حدود زیادی از وضعیت بحرانی خارج شد.
نجات یوزپلنگ آسیایی که به نماد ایران در کارزارهای بین‌المللی ورزشی تبدیل شد و کارهایی در خصوص این گونه جانوری انجام شد، طرح ملی حفاظت از یوز از سال 93 رسما کلید خورد و از همان زمان نیز پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی نیز کار خود را با هدف حفاظت و پرورش نسل این گربه سان آغاز شد. در حال حاضر به گفته «جبار کوچکی نژاد»: نایب رئیس کمیسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی تعداد یوزهای ایران به کمتر از 70 عدد رسیده این درحالیست که پیش از این «امیرحسین ولیان»، دبیر سمن‌های محیط‌زیستی استان سمنان امروز تنها ۵۰قلاده یوز که خوش بینانه یک‌سوم آنها ماده و زادآور هستند در کشور وجود دارند که بیشترین تعداد آنها در استان سمنان است. اگرچه نمی‌توان یوزپلنگ آسیایی را نجات یافته تلقی کرد چرا که نیازمند عزمی ملی و فرهنگ‌سازی در جوامع محلی و آموزش‌تردد در گذرراه‌های محل زیست یوز پلنگ است با این وجود می‌توان تلاش‌های سازمان حفاظت محیط زیست و دغدغه دولت در این زمینه را رضایت بخش قلمداد کرد.
خوزستان، میراثی به جامانده از دولت قبل
چندسالی است که ریه‌های خوزستان به دلیل آنچه آلودگی هوا و خشک شدن تالاب بین‌المللی هورالعظیم و دیگر معضلات محیط زیستی در اخبار رسانه‌ها قرار گرفته است.
هورالعظیم یکی از تالاب‌های خوزستان است که در دوره دولت قبل به دلیل اکتشاف و حفاری برخی شرکت‌های نفتی بخش زیادی از آن رو به خشکی نهاد و تلاش برای احیای آن همچون توقف اکتشافات نفتی و تلاش برای اخذ حق‌آبه این تالاب و برداشتن دایک‌هایی که بر روی مجاری ورودی آبی که به هورالعظیم ریخته می‌شد آغاز گردید. سال گذشته معصومه ابتکار در استان گلستان اعلام کرد که بیش از 60 درصد این تالاب احیا شده است؛ اما برخی از فعالان محیط‌زیستی خوزستان خلاف این درصد را اعلام کردند با این وجود در نوروز امسال معصومه ابتکار رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست بار دیگر بر احیای این تالاب تأکید کرد. در روزهای اخیر نیز لاهیجان‌زاده مدیرکل حفاظت از محیط زیست خوزستان با اعلام اینکه آبگیری تالاب هورالعظیم هنوز ادامه دارد، از ورود بیش از 76 درصد آب رودخانه کرخه به آن خبر داد.
در رابطه با وضعیت آلودگی هوای خوزستان و دیگر شهرهای غربی کشور که چند سالی است زندگی را برای ساکنان این شهرها مختل کرده است؛ ریزگردها دارای منشاء داخلی و خارجی‌اند، از این رو تلاش برای کنترل آنها نیازمند همکاری‌های بین‌المللی بوده و به همین بخشی از تلاش‌های دیپلماتیک دولت در این حوزه به این امر اختصاص یافت از سوی دیگر طرح‌های ملی و بین‌المللیِ بیابان زدایی در داخل کشور، شناسایی منابع داخلی تولیدکننده ریزگرد و کاشت نهال از جمله راهکارهایی است که از سوی وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیط زیست پی‌گیری شد.
ابتکار ایجاد مدارس طبیعت
محیط زیست زمانی حفظ می‌شود که بتوان از نخستین سال‌های زندگی، طبیعت را با کودکان عجین کرد و نحوه زیست طبیعی را به آنان آموخت، از سال 94 سازمان حفاظت محیط زیست با همکاری سازمان‌های مردم نهاد و وزارت آموزش و پرورش اقدام به تأسیس مدارس طبیعت در برخی استان‌های کشور کرد و در همین راستا دبیرخانه محیط زیست کشوری در وزارت آموزش و پرورش تشکیل و محیط زیست نیز وارد کتاب‌های درسی شد. تا این دولت اقدامی ماندگار را برای حفظ طبیعت انجام داده باشد.
حال ناخوش تالاب‌های ایران
بسیاری از تالاب‌های ایران به عنوان یکی از مهمترین زیستگاه‌های جانوری و گیاهی، به دلیل تغییر شرایط اقلیمی و بی توجهی به مساله حوزه آبریز در سال‌های گذشته وارد شرایط بحرانی شدند. بر پایه آمارهای اعلام شده در زمان روی کار آمدن دولت یازدهم 45 تالاب کشور در معرض خطر قرار داشتند. تدوین و ارائه لایحه حفاظت، احیا و مدیریت تالاب‌ها به مجلس و اجرای طرح بین المللی حفاظت از تالاب‌های ایران از مهمترین تلاش‌های دولت یازدهم برای احیای تالاب‌های مهم ایران چون «هامون» ، «گاوخونی» و «بختگان» بود. با این حال وضعیت هامون به دلیل عدم اجازه ورود آب رودخانه هیرمند از سوی افغانستان به ایران هنوز رضایت بخش نبوده و بخش بزرگی از آن خشک شده است. اما بخشی از این تالاب پس از 16 سال دوباره جانی تازه گرفت. وضعیت دیگر تالاب‌های ایران مانند پریشان، گاوخونی، دریاچه نمک و حوض سلطان نیز وضعیتی به مانند هامون دارند که نیازمند احیا و تثبیت شرایط‌‌اند به نظر می‌رسد با تلاش‌های دولت و جلب حمایت‌های بین المللی در طرح حفاظت از تالاب‌ها و بررسی و تصویب لایحه مدیریت تالاب ها، این اکوسیستم‌های آبی به زودی از وضعیت بحرانی خارج شوند. از سوی دیگر نباید از تلاش دولت برای تدوین قانون‌ها و تصویب آن در مجلس شورای اسلامی گذشت، لایحه هوای پاک و حمایت از محیط بانان از جمله لوایحی بودند که نشان از تلاش‌های دولت در زمینه ایجاد قوانین محیط زیستی در کشور داشت.
توجه به جنگل‌ها و منابع طبیعی، جلوگیری از ساخت جاده در جنگل ابر، جلوگیری از قطع چهار هزار اصله درخت در جنگل ابر، حفظ جنگل‌های بلوط منطقه زاگرس با نقش‌ریه‌های ایران و برگزاری مانورهای مقابله با آتش‌سوزی جنگل ها، از مهمترین اقدام‌های زیست محیطی دولت یازدهم برای حفظ منابع آبی و خاکی کشور به شمار می‌رود. دولت یازدهم در زمینه‌های فرهنگ زیست محیطی کارنامه موفقی را از خود به جای گذاشت، گسترش و حمایت سمن‌های محیط زیستی، درگیر کردن جوامع محلی در امر توسعه پایدار و مشارکت برای پاسداری از محیط زیست، احیای کنفرانس بین‌المللی «دین، فرهنگ و محیط زیست» ، پیوستن به پویش جهانی کاهش گازهای گلخانه‌‌ای برگزاری جشنواره‌های فیلم سبز و موسیقی سبز همچنین برپایی نمایشگاه بین‌المللی محیط زیست.اگرچه وضعیت محیط زیست ایران همچنان نا مناسب است اما بسیاری از معضلات آن در طول سال‌ها به وجود آمده و طبیعتا سال‌های زیادی نیز طول خواهد کشید تا بسیاری از معضلات آن از وضعیت بحرانی بیرون آمده وبه شرایط طبیعی خود بازگردد با این وجود، می‌توان بسیاری از تدبیرهای دولت یازدهم را در زمینه محیط زیست امید بخش دانست.
