تکاپو برای گسترش ارتباطات بانکی

روزنامه بهار: در ادامه مذاکرات طرف‌های ایرانی با بانک‌های خارجی به منظور توسعه روابط در فضای پسابرجام، در هفته‌های اخیر نیز مقامات ارشد بانک مرکزی رایزنی‌هایی با چند کشور اروپایی و آسیایی داشتند که همکاری‌های دوجانبه و گسترش روابط بانکی و اقتصادی مورد توجه قرار گرفت.به گزارش ایسنا، از حدود سال ۱۳۸۶ که تحریم‌ها به ویژه در حوزه بانک از شدت بیشتری برخوردار شد، بانک‌های ایرانی در جزیره‌ای ماندند که از ارتباط با سایر بانک‌های دنیا و عملیات روز دور شدند تا اینکه مذاکرات هسته‌ای در سال ۱۳۹۲ روند به گونه‌ای متفاوت پیش رفته و در جریان مذاکرات بانکی، مقدمات توافق‌ و نشست‌های بعدی با بانک‌های خارجی فراهم شد. اما سرانجام در دی ماه ۱۳۹۴ با نهایی شدن مذاکرات و اجرای سند برجام، تحریم‌ها و از جمله تحریم‌های بانکی لغو شده و نظام بانکی ایران وارد مرحله تازه‌ای در حوزه بین‌الملل شد. به طوری که طرف‌های اروپایی، آسیایی و حتی آفریقایی در قالب‌های مختلف وارد مذاکره با شبکه بانکی ایران شده و توافقانی شکل گرفت. ایتالیا، انگلیس، آلمان، سوئیس، نروژ، الجزایر، کره، ژاپن، قزاقستان از جمله کشورهایی هستند که روابط بانکی خود با ایران را توسعه دادند.

مذاکره با وین، مسقط و لبنان
در ادامه این مذاکرات در هفته‌های اخیر نیز تیم‌های مذاکره‌کننده ایرانی دیدارهایی با طرف‌های اتریش، عمان، سوریه و حتی دیپلمات‌های استرالیایی داشتند. در آخرین دیدار رئیس کل بانک مرکزی با همتایان خارجی خود در روزهای گذشته، اخیرا بانک مرکزی میزبان هیاتی از اتریش بود. در این دیدار که وزیر دارایی و رئیس کل بانک مرکزی اتریش در نشستی با طرف‌های ایرانی به مذاکره پرداختند، اعلام شد که اکنون ۲۲ بانک ایرانی با بانک‌های اتریشی روابط کارگزاری برقرار شده است. در حالی پیش‌تر نیز نشست‌هایی بین هیات‌های بانکی و اقتصادی ایران و اتریش برگزار شده بود که سیف-رئیس کل بانک مرکزی- در این دیدار تاکید کرد روابط بانکی مناسب پیش‌نیاز تحقق اهداف اقتصادی مشترک بین دو کشور خواهد بود. همچنین وضعیت کنونی نظام بانکی ایران در زمینه انطباق با آخرین استانداردهای بین‌المللی نیز مورد اشاره قرار گرفته و عنوان شد که بانک‌های ایران نیاز دارند به آخرین استانداردهای بانکداری جهان به ویژه در زمینه مبارزه با پولشویی و تامین مالی‌تروریسم مجهز باشند. در این رابطه سیف تاکید داشت اقدامات مثبتی انجام شده و بانک‌های ایرانی به صورت عملیاتی و به تدریج در حال تطبیق کامل با این استانداردها به ویژه در زمینه‌های رعایت اصول افشا و استانداردهای حسابرسی IFRS هستند. در عین حال که رئیس کل بانک مرکزی کشورمان وضعیت کلی روابط بانکی بین ایران و اتریش را مطلوب ارزیابی کرد و وزیر دارایی اتریش نیز اعلام کرده است که با ادامه رایزنی‌ها امید می‌رود بتوان رابطه‌ای گسترده بانکی و اقتصادی با ایران برقرار کرد.

گسترش همکاری‌ها با سوریه
اما دیگر دیدار روزهای اخیر مربوط به رایزنی مقامات ایرانی و سوری بود که سیف، در دیدار همتای  خود راهکارهای گسترش همکاری در روابط بانکی ایران و سوریه را با استفاده از ارز ملی مورد تاکید قرار داد. در این دیدار رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به سرمایه‌گذاری شرکت‌های ایرانی در پروژه‌های اقتصادی سوریه اعلام کرد که پیشنهادهایی از جانب شرکت‌های ایرانی و بانک‌های عامل در خصوص نحوه همکاری‌ها و تامین مالی در پروژه‌های اقتصادی سوریه مطرح شده که لازم است طرف مقابل با بررسی این پیشنهادها و یافتن زمینه‌های مشترک به فراهم شدن بستر همکاری‌های دوجانبه کمک کند. طرف سوری نیز با اعلام اینکه برای تقویت همکاری‌های طرفین لازم است بانک‌های دو کشور موضوعات مشترک را مورد بررسی و زمینه حمایت از پروژه‌های اقتصادی را فراهم آورند، این گونه مطرح کرد که با امضای قراردادها و انجام پروژه‌های مشترک، زمینه همکاری‌های اقتصادی دو طرف بیش از پیش گسترش پیدا می‌کند در  عین حال که در ارتباط با پروژه‌های اقتصادی دغدغه‌ها و انتظارات طرف ایرانی توسط هیات سوری مورد بحث قرار گرفته و آنها تمایل دارند با سفر هیات ایرانی این موضوع را در جلسات مشترک با جزئیات بیشتری حل و فصل کنند.

توافق با عمان
پیش‌تر نیز در سفر رئیس کل بانک مرکزی به عمان دو کشور به منظور گسترش همکاری‌های دو جانبه به توافقاتی دست یافته بودند که از جمله آنها می‌توان اتصال شبکه‌های پرداخت بانکی دو طرف از طریق سیستم سوئیچ اشاره کرد. در جریان سفر سیف به مسقط که در راس هیات عالی رتبه بانکی و به منظور پیگیری توافق‌های انجام شده بین ایران و عمان در سفر اخیر رئیس جمهور انجام شد دو طرف به تصمیم مشترکی برای تسهیل در روابط بانکی دست یافتند. در این دیدار ضمن تعیین مسئولین کمیته مشترک از سوی طرفین، درباره اتصال شبکه‌های پرداخت بانکی دو کشور از راه سوئیچ‌های طرفین برای دسترسی دارندگان کارت‌های بانکی ایران و عمان به خودپردازها و دستگاه‌های پذیرنده توافق شد. از سوی دیگر با هدف تسهیل تجارت دوجانبه مقرر شد روابط کارگزاری بانکی فی مابین بانک‌های تجاری و استفاده از خدمات بانک‌های عمانی در حوزه اعتبارات اسنادی و ضمانت نامه‌های بانکی توسعه یابد.

ارتباط بانکی با استرالیا
در ماه جاری رئیس کل بانک مرکزی نشستی هم با سفیر استرالیا در ایران داشت و در این دیدار ضمن بررسی مسائل پیش رو در برقراری ارتباط بانک‌های خارجی و بانک‌های ایرانی، دلیل احتیاط بانک‌ها برای همکاری با بانک‌های ایرانی را کمبود اطلاعات و عدم شناخت کافی دانسته و گفته بود که این امر به دلیل وضع تحریم‌های ناعادلانه و عدم ارتباط بانک‌های ما در طول سال‌های تحریم با بانک‌های دنیا ایجاد شده است. رئیس کل بانک مرکزی در این دیدار رفت و آمد هیات‌های بانکی را زمینه‌ساز آشنایی بیشتر دانسته و  خواسته بود تا این موضوع در گفت وگوی روسای کل بانک‌های مرکزی ایران و استرالیا دنبال شود.

پیش‌بینی مثبت
 استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، سال ۹۶ را سال جذب هر چه بیشتر سرمایه خارجی و ارتباط با بانک‌های بزرگ دنیا و پویایی اقتصاد دانست.مهدی تقوی گفت: بی‌تردید با گذر زمان شاهد افزایش جذب سرمایه‌گذاری خارجی خواهیم بود و این اتفاق در سال جدید سرعت بیشتری به خود می‌گیرد. وی وضعیت کلی اقتصاد را در سال ۹۶ به شرط تداوم حرکت دولت تدبیر و امید رو به جلو و مثبت ارزیابی کرد و گفت: با به ثمر نشستن برجام، کلیت اقتصاد که در آستانه فروپاشی بود، بار دیگر به مسیر اصلی‌ خود بازگشت.

 برقراری روابط کارگزاری
با اجرایی شدن برجام آن دسته از بانک‌های ایرانی که از مجوز انجام عملیات ارزی بین‌المللی برخوردار بودند توانستند برای برقراری روابط کارگزاری با بانک‌های خارجی اقدام کنند به طوری که آخرین آماری که به بانک مرکزی منتشر کرده نشان می‌دهد که شبکه بانکی از دی‌ماه سال گذشته با حدود ۲۳۸ بانک دنیا نزدیک به ۶۵۰ رابطه کارگزاری برقرار کرده است. این در حالی است که کلیه بانک‌های کارگزار شامل بانک‌هایی که در زمان تحریم با نظام بانکی ایران همکاری می‌کردند اعلام کردند که مراحل افتتاح حساب باید از ابتدا و با در نظر گرفتن مفاد برجام و مقررات جدید بین‌المللی طی شود. این در حالی است که عدم توافق همکاری اکثر بانک‌ها و موسسات مالی بین‌المللی با سیستم بانکی ایران تبعاتی همچون عدم امکان افتتاح و نگهداری حساب ارزی، ایجاد وقفه در نقل و انتقال ارزی برای واردات و صادرات کالا و همچنین انجام امور خدمات، عدم امکان انجام تبدیلات ارزی، خرید و فروش اوراق قرضه و سپرده‌گذاری نزد بانک‌های کارگزار، عدم فروش اسکناس به بانک مرکزی و عدم فروش طلا را به همراه داشت. از سویی دیگر هزینه‌ها و ریسک‌های عملیاتی افزایش یافت و به دلیل عدم امکان استفاده از ارزهای رایج و متعاقب آن نگهداری ذخایر ارزی که در چند کشور محدود شده بود هزینه‌های قابل ملاحظه‌ای را به ایران تحمیل می‌کرد.

فعال شدن شعب
از سویی دیگر شعب خارج از کشور بانک‌ها نیز نسبت به گذشته فعال شده به گونه‌ای که بانک‌های ایرانی مستقر در خارج از ایران مانند بانک ایران و اروپا در آلمان، پرشیا بانک در انگلستان و تعدادی از شعب بانک‌های ایرانی در آلمان، فرانسه و ایتالیا به سیستم تسویه بین بانکی اروپا وصل شده‌اند.
با اینکه آمار و اخبار نشان از توسعه روابط بانکی دارد ولی در این بین هنوز آن طور که باید و شاید بانک‌های خارجی به ویژه بانک‌های بزرگ از توسعه روابط و برقراری آن با بانک‌های ایرانی تا حدی دچار بی‌اعتمادی بوده و حتی هراس از تحریم دارند که در این بین و آن طور که مقامات سیاسی و بانکی ایران اعلام می‌کنند این موضوع نشأت گرفته از کارشکنی‌های آمریکا بوده و تا حدی بانک‌های بزرگ تحت تأثیر این موضوع قرار دارند.با این وجود این اعتقاد بین کارشناسان ارشد بانکی ایران وجود دارد که به مرور و با برداشته شدن برخی چالش‌ها در نظام بانکی، بانک‌های بزرگ هم با اعتماد نسبت به فضای بانکی ایران برای ایجاد روابط اظهار تمایل خواهند کرد اما در این مورد برخی نکات قابل اشاره است.