گرد و غبار تحت شعاع پروژه گاپ‌ترکیه
هنگامی که دکتر حسن ‌روحانی  در سخنرانی افتتاحیه خود احداث سدهای مختلف در کشورهای همسایه را مورد انتقاد قرار داد و عنوان کرد: «احداث سدها و بندها بدون  مطالعه کافی زیست محیطی می‌تواند برای آینده منطقه ما خطرناک باشد. بسیاری از این فعالیت‌ها باید متوقف شود. طرح ایجاد 22 سد بزرگ در یکی از کشورهای همسایه می‌تواند تاثیرات بسیار مخربی بر فرات و دجله بگذارد. نمی‌توان در برابر آثار مخرب این اقدامات بی‌تفاوت بود. کشورهای منطقه و سازمان‌های بین‌المللی در این زمینه مسئولیت دارند و نمی‌توان نسبت به آنچه محیط زیست را تخریب می‌کند بی تفاوت باشیم» . تمامی حاضران در این کنفرانس مخاطب انگشت ملامت رئیس جمهور ایران را‌ترکیه دانستند.

این اشاره رئیس جمهور و دغدغه فعالان محیط زیست؛ خبرنگاران حاضر را به سوی معاون وزیر خارجه‌ترکیه و رئیس هیأت نمایندگی این همسایه غربی ایران سوق داد تا به نمایندگی از مردم ایران و فعالان محیط زیستی تمامی نگرانی‌ها و سؤال‌های خود را از «فضلی چورمان» بپرسند.
رئیس هیئت نمایندگی‌ترکیه در ابتدای نشست خود با خبرنگاران ایرانی حاضر در کنفرانس بین‌المللی گرد و غبار با رد تأثیرات منفی پروژه‌های 22 گانه سد‌سازی غرب و شرق آناتولی موسوم به (GAP) به دفاع از این پروژه پرداخت و اظهار کرد: ما اعتقادی نداریم که پروژه سدسازی‌ترکیه باعث ایجاد طوفان‌های گرد و غبار بشود. هیچ داده و تحقیق و اطلاعات علمی برای تایید این ادعا که سدسازی طوفان‌های گرد و غبار را به همراه دارد وجود ندارد. زمانی که برای اقدامی در‌ترکیه تصمیم‌گیری می‌کنیم، دقت لازم را داریم تا آسیبی به برادران همسایه خود نزنیم بنابراین پیش از شروع احداث سد، تحقیقات جامعی در مورد تاثیرات زیست‌محیطی آن در‌ترکیه و کشورهای همسایه صورت گرفته است.

وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اثرات تشدید کننده‌ این سد‌ها بر پیامدهای خشکسالی‌های منطقه افزود: به نظر من مطالب نادرستی در مورد تاثیر زیست‌محیطی سد ایلیسو به کشورهای پایین دست گفته شده است. در یکی، دو سال اول مخازن سد که باید پر شوند صد البته در کشورهای پایین دست تاثیر می‌گذارد اما پس از پایان یک بازه زمانی دو تا پنج ساله و پر شدن مخازن،‌ترکیه می‌تواند نقش مثبتی را برای کشورهای پایین دست ایفا کند و زمانی که یک یا چند کشور در منطقه با خشکسالی مواجه شوند میزان آب مورد نیاز را در اختیار آنان قرار دهد.گفته اخیر معاون وزیر خارجه با واکنش منفی خبرنگاران و طرح این پرسش که آیا‌ترکیه در صدد استفاده از منابع آبی دجله و فرات بر کشورهای همسایه است؟ مواجه شد، وی در پاسخ خطاب به خبرنگاران حاضر گفت: شما خبرنگارید یا فعال محیط زیست؟ طرح این سؤال اشتباه است.

مشکلات‌ترکیه با عراق به دغدغه شما نیاز ندارد
 چورمان در پاسخ به پرسشی مبنی بر وجود مذاکرات بین کشورهای متأثر از پروژه گاپ و‌ترکیه تصریح کرد: در مورد سازوکارهای مختلف با عراق گفت‌وگو و رایزنی کرده‌ایم. مشکلی که باید مورد توجه قرار گیرد، مساله امنیت در منطقه است. در حال حاضر عراق و سوریه در آتش هستند و این دولت‌ها نمی‌توانند به تعهدات خود عمل کنند، زیرا داعش در این کشورها جهنمی ایجاد کرده است. بنابراین اگر توافقات جامع و مستحکمی با کشورهای پایین دست نظیر عراق و سوریه داشته باشیم، این دولت‌ها قدرت کافی برای اجرای این قراردادها ندارند. اگر مشکلی با عراق داشته باشیم،‌ترکیه و عراق می‌توانند با یکدیگر مذاکره کنند و نیازی به دغدغه و نگرانی شما برای عراق نیست.

معاون وزیر خارجه‌ترکیه در پاسخ به این پرسش که خشکسالی در عراق و سوریه مشکلات گرد و غبار را در ایران تشدید می‌کند، نا رضایتی خود از گفته‌ مقامات ایرانی و پرسش‌ خبرنگاران را کتمان نکرد و ضمن تهدید به‌ترک گفت‌وگو اظهار کرد: اگر اینطور است اجازه بدهید در سطح منطقه در این باره صحبت کنیم ولی خواهش می‌کنم انگشت اتهام را به سمت‌ترکیه نگیرید اگر می‌خواهیم همکاری داشته باشیم بحث‌ها و مذاکرات باید عاری از سرزنش کردن طرف مقابل بوده و با نیت مثبت صورت گیرد. در همین سؤالات مطرح شده چاشنی سرزنش وجود دارد.

ترکیه ظالم و هیولا نیست
این مقام‌ترک حاضر در کنفرانس بین‌المللی گرد و غبار همچنین در پاسخ به اینکه آیا‌ترکیه حق‌آبه پایین دست را در این چند سال تأمین می‌کند یاخیر؟  اذعان کرد: جواب بسته به مورد متفاوت است؛ یک واقعیت اساسی وجود دارد که در منابع آموزشی هم موجود است و آن اینکه مخزن سد باید پر شود. اگر بخواهیم مخزن را پر کنیم بسته به حجم مخزن زمان خواهد برد. اگر کلاً آب را قطع کنیم مثلاً دو ساله پر می‌شود اما اگر پنجاه درصد آب را رها کنیم چهار ساله مخزن پر می‌شود و به همین منوال. ما هم ظالم و هیولا نیستیم و به تحولاتی که در پایین‌دست رخ می‌دهد توجه می‌کنیم. در‌ترکیه روی این موضوع بحث‌ها و گفت‌وگوهای بسیاری شد و علی‌رغم مخالفت‌ها روی این موضوع پیگیری‌ها صورت گرفت. یکی از مقابر باستانی که جزو سرمایه‌های برگشت‌ناپذیر بود را دو کیلومتر جابه‌جا کرده و به بالادست بردیم تا زیر آب نرود، بنابراین فعالیت‌های بشری از قبیل سدسازی بدون تاثیر نیست و تاثیر داخلی و خارجی دارد ولی سد منافع و مزایایی ایجاد می‌کند. این فقط در‌ترکیه نیست بلکه در ایران نیز سدسازی منافعی دارد.

چورمن تأکید کرد: ما به پروژه گاپ افتخار می‌کنیم و مطمئن هستیم که تاثیرات مثبت آن بیشتر از تاثیرات منفی آن برای‌ترکیه و سایر کشورها است. ما اعتقادات راسخ و تغییر ناپذیر در این زمینه داریم. تا زمانی که شما براساس آمار و نتایج علمی ادعای خود را مطرح کنید. نه فقط براساس ادعاهای بی پایه و اساس.وی در پاسخ به پرسش خبرنگار «بهار» مبنی بر استفاده‌ترکیه از منابع آبی برای مقاصد سیاسی تأکید کرد: ما هیچ وقت از آب به عنوان ابزار سیاسی استفاده نکرده‌ایم. یک مورد به ما نشان دهید تا به حال‌ترکیه از آب به عنوان ابزار سیاسی استفاده کرده باشد.

اعتراضات‌ترکیه پشت درهای بسته
شنیده‌ها حاکی از این بود که اعتراض‌های‌ترکیه در رابطه با پروژه (GAP) تنها در مواجهه با خبرنگاران نبود بلکه پیش از آن نیز همسایه غربی کشور در حین اجلاس وزرای محیط زیست و هیأت‌های دیپلماتیک کشورها و مقامات حاضر سازمان ملل نیز که پشت درهای بسته بدون حضور اصحاب رسانه برگزار می‌شد فضای این اجلاس را تحت تأثیر اعتراضات خود قرار داده است.

مخالفت با تدوین بیانیه پایانی وزرا
 قرار بود پس از اجلاس وزرا رأس ساعت 15 و 30 دقیقه بیانیه پایانی این اجلاس منتشر شود اما پس از ساعت‌ها انتظار خبری در میان خبرنگاران حاضر در لابی سالن اجلاس سران مبنی بر اینکه‌ترکیه مخالف قطعنامه پایانی است پیچید، این خبر با گفت‌وگوی «گری لوئیس» رئیس دفتر سازمان ملل متحد در ایران با «فضلی چورمن» رئیس هیئت‌ترک در لابی سالن کنفرانس وزرا همزمان شد تا این شائبه کارشکنی‌ترکیه قوت گیرد و در نهایت نخستین روز کنفرانس بین‌المللی گرد و غبار بدون قرائت بیانیه وزرا پایان گیرد.

عزم جهانی باشد‌ ترکیه از گاپ عقب‌نشینی می‌کند
در همین حال محمد رستگاری معاون پایش و نظارت اداره کل حفاظت از محیط زیست استان تهران در حاشیه این کنفرانس و در گفت‌وگو با خبرنگار بهار با اشاره به کم‌کاری کشورهای همسایه در مهار کانون‌های گرد و غباراظهار کرد: اصل منشأ گرد و غباری که در ایران وجود دارد خارج از کشور بوده و متأسفانه این کشورها انگیزه جدی برای این موضوع ندارند. دیپلماسی جمهوری اسلامی در این راستا فعال شده و پس از 4 قطعنامه سازمان ملل موجب شده تا کشورهای دیگر را درگیر این موضوع کنیم و مطالبه اجتماعی را در سطح جهانی به وجود آوریم.

وی افزود: حل مسأله گرد و غبار بلند مدت خواهد بود و این گونه نیست که پس از این کنفرانس بلافاصله گرد و غبار قطع شود، چرا که این امر یک فرآیند طولانی مدت خواهد بود و مشکلی است که طی چند سال ایجاد شده و حل آن نیز چندین سال زمان می‌برد. رستگاری با اشاره به نقش 22 سد در حال احداث در‌ترکیه و تأثیر آن بر آب و هوای کشورهای همسایه و از جمله ایران، همچنین دفاع قاطع هیأت‌ترکیه‌ای از سد‌سازی در‌ترکیه عنوان کرد: به هر حال اگر مطالبه قوی وجود داشته باشد همه کشورها از سخت‌ترین مواضع خود عقب نشینی می‌کنند این بسته به این است که قدرت سیاسی و عزم جهانی وجود داشته باشد، باید کشورهای دیگر نیز به این مسأله تمکین کنند این بدیهی است که‌ترکیه با توجه به سرمایه گذاری گسترده به این آسانی عقب نشینی نکند، اما اگر مطالبات مستمر باشد بر موضع‌ترکیه در این رابطه اثر می‌گذارد.

بهار نیوز