تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۶/۰۴ ساعت ۱۳:۲۹
کد مطلب : ۱۳۵۶۶۷
بررسی استخدام پر ماجرای معلمان زن
روزنامه بهار: وزارت آموزش و پرورش در جدیدترین قوانینی که در فرآیند جذب دانشجو در دانشگاه فرهنگیان و شهید رجایی اعلام کرد، شرایط پزشکی دشواری را پیش روی متقاضیان قرار داد که بر‌اساس آن، پذیرش در این دانشگاه‌ها دیگر به آسانی گذشته نخواهد بود؛ شرایطی که مروری کوتاه بر آن از غیر منطقی‌بودن برخی و نیز ابهام در مورد نحوه انجام چنین معاینات دشواری، آن هم در یک بازه زمانی کوتاه حکایت می‌کند. مدتی پیش، مرکز برنامه‌ریزی نیروی منابع انسانی و فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش، شیوه‌نامه جدید مصاحبه اختصاصی داوطلبان ورود به دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه‌تربیت دبیر شهید رجایی را تنظیم و برای اطلاع عموم منتشر کرد، تا از این پس، افرادی که قرار است وارد شغل معلمی و آموزش و پرورش شوند، با دشواری و محدودیت‌های جدیدی رو به رو شوند. این شیوه‌نامه که مطابق بند یک و 2 ماده 12 قانون گزینش معلمان و کارکنان آموزش و پرورش تهیه و تدوین شده است، تأکید دارد از این به بعد داوطلبانی که می‌خواهند وارد دانشگاه‌های آموزش و پرورش شوند، نباید دچار برخی بیماری‌ها و ویژگی‌های خاص باشند. این شیوه‌نامه که بسیار موردی در خصوص شرایط افرادی که در نظر دارند وارد آموزش و پرورش شوند به ویژه در حوزه بیماریهای خاص تنظیم شده است، هفت خوان جدیدی است که قطعاً داوطلبان ورود به این دانشگاه‌ها را در ماه‌های آینده با دردسرهای زیادی روبه‌رو و از ورود بسیاری از این متقاضیان به این دانشگاه جلوگیری خواهد کرد.
در شیوه نامه در مورد بسیاری از ویژگی‌های سلامتی مثل قد، وزن، فشارخون، قدرت بینایی، پوست، مو، گوش، بینی، گردن، فک، دندان، ریه، قفسه سینه، قلب و عروق، کلیه ها، سیستم ادراری، مغز، اعصاب، اعصاب و روان، اختلالات تکلم، اندام ها، متابولیک، خون، دستگاه گوارش، بیماریهای عفونی، بیماریهای زنان، و. . . به صورت ریز، شرایط محدود کننده فراوانی مورد اشاره قرار گرفته است. برای مثال ناباروری و موهای زائد صورت زنان، میگرن شدید، دیابت بی مزه، گواتر، اعتیاد به سیگار، کوتاهی یک پا بیش از ۱۰ سانتیمتر و لهجه غلیظ و غیر قابل تغییری که مانع تلفظ برخی حروف فارسی مثل چ، گ، ژ، ق شود «برای معلمان دوره ابتدایی» در شمار موانع ورود افراد به حرفه معلمی ذکر شده‌اند.
لازم به ذکر است این ضوابط، از سوی مرکز برنامه‌ریزی نیروی منابع انسانی و فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش، برای «داوطلبان ورود به دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه‌تربیت دبیر شهید رجایی» منتشر شده است. این شیوه‌نامه مطابق بند یک و ۲ ماده ۱۲ قانون گزینش معلمان و کارکنان آموزش و پرورش تهیه و تدوین شده و بر اساس آن معلمانی که وارد آموزش و پرورش می‌شوند نباید بیماریهای مندرج در این شیوه‌نامه را داشته باشند. شیوه نامه مورد اشاره، شامل موارد متعددی می‌شود که توام با ذکر جزئیات پزشکی متعدد هستند و انتشار آنها، با انتقادات فراوانی در فضای مجازی مواجه شده است. از آن جایی که در این شیوه نامه مواردی مثل اختلالات زنانگی، موهای زائد صورت، بلوغ زودرس یا دیررس و سابقه جراحی بیماریهای رحمی در زنان، از جمله بیماریهای منجر به منع استخدام داوطلبان معلمی ذکر شده‌اند به همین منظور، شهیندخت مولاوردی، دستیار رییس‌جمهور ایران در امور شهروندی، در واکنش به موارد مندرج در مجموعه ضوابط به کارگیری معلمان جدید، تایید کرده که این ضوابط را تبعیض آمیز می‌داند و وعده پیگیری و اعلام نتیجه را داده است.
همچنین انحرافات ستون فقرات مادرزادی یا اکتسابی در اشکال شدید و ناتوان کننده، هرگونه اعمال جراحی «استخوانی» ستون فقرات اگر موجب ناتوانی جسمی شده باشد، قطع یا فقدان یکی از اندام‌ها در صورتی که مانع اعمال طبیعی شود نیز، در بخش‌های مختلف ویژه نامه، مورد اشاره قرار گرفته اند.
بیماریهای پوستی که در اثر حساسیت و یا مسمومیت نسبت به مواد شیمیایی مثل شغلی، دارویی، جنگی ایجاد شده و به درمان مقاوم باشند، انواع آکنه «جوش» وقتی که شدید باشند و یا منظره صورت را تغییر دهند و آسیب اعصاب صورت که منجر به اختلال عملکرد یا کراهت منظر شود نیز از موارد بازدارنده از استخدام داوطلبان معلمی هستند. همچنین، تنگی‌های شدید دریچه میترال و آئورت، اعمال جراحی دریچه‌ای قلب، سنگ‌های کلیه، پروستات و مثانه در صورتی که انسداد ایجاده کرده باشند و موجب تغییرات فانکشنال «کارکرد» کلیه شده و یا درمانی پیگیر را بطلبند و اعمال جراحی روی کبد، کیسه صفرا، مجاری صفراوی و لوزالمعده، در فهرست بیماریهای ممنوعه وزارت آموزش و پرورش جای دارند. فهرست بیماریهای ممنوعه، حتی در ادامه شامل انواع اختلال خلقی افسردگی خفیف، میگرن و سایر سردردهای مقاوم به درمان و ناتوان کننده، دیابت بی مزه، گواتر و اعتیاد به سیگار و قلیان هم می‌شود. در این فهرست جنجالی، افزوده شده است که چنین لهجه‌ای در دوره راهنمایی و دبیرستان «صرفا دروس اختصاصی مثل ریاضی، فیزیک، شیمی، زیست و. . . و یا در امور اداری و دفتری» بلامانع خواهد بود.
اما در این بین نقد‌ها و بررسی هایی بر این شیوه فهرست جنجالی وارد است که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: نخست این که معاینه و تشخیص همه این شاخص‌های پزشکی بسیار سخت و فرآیندی زمان بر است. آنقدر زمان بر که در یک بازه کوتاه اعلام نتایج، انتخاب رشته، مصاحبه و آغاز به تحصیل که بر اساس روال سال‌های قبل در بسیاری از موارد کمتر از دو ماه انجام می‌شود، قطعاً قابل بررسی نخواهد بود. مورد دیگر آنکه بسیاری از محدودیت‌های اعلام شده مثل ناباروری زنان، مشکلات تنفسی، گوارشی، قدرت بینایی، دندان، مو و غیره در مورد انسان هایی که به این مشکلات دچار هستند، در دوران کنونی که در دانش پزشکی انقلاب بزرگی صورت گرفته در ادامه زندگی قابل درمان است و ایجاد چنین محدودیت هایی برای افرادی که در آینده درمان خواهند شد، یک نوع بی عدالتی تلقی می‌شود. برای مثال کسانی که با مشکلی مثل سخن گفتن با لهجه غلیظ رو به رو هستند، این موضوع نه تنها به دلیل مشکلات جسمی آنها ایجاد نشده، بلکه با قرارگیری در یک فضای جدید مثل دانشگاه به سرعت قابل اصلاح است؛ ضمن اینکه داشتن لهجه اتفاقاً برای معلم هایی که در مدارسشان لهجه‌های خاص وجود دارد، امکان تعامل بیشتر با دانش آموزان و افزایش امکان آموزش صحیح را به آنها فراهم می‌کند.
مسأله دیگر که اهمیت فراوانی دارد، این است که در همه سال‌های گذشته، دبیران و معلم‌های فراوانی بدون در نظر گرفتن بسیاری از این محدودیت‌های پزشکی، جذب و چه بسا از معلم‌های نمونه کشوری نیز شده اند؛ بنابراین، آیا آموزش و پرورش این جسارت را خواهد داشت که قوانین اعلامی را برای دبیران کنونی نیز اعمال کند؟ شرایطی که در شیوه نامه پزشکی وزارت آموزش و پرورش آمد، اگر برای همه وزارت خانه‌ها و نهادهای دولتی به یک سنت تبدیل شود، قطعاً بسیاری از جوانان کشور را از دستیابی به فرصت‌های شغلی مورد علاقه به دلیل محدودیت‌های جسمی محروم و آنها را با مشکلات روحی فراوانی نیز رو به رو خواهد کرد و جدا از این حقوق و مزایایی که در اختیار دبیران آموزش و پرورش قرار می‌گیرد، با شرایط سختی که در فرآیند پذیرش دانشجو معلم‌های جدید اعمال شده، اصلاً همخوانی ندارد و به نظر می‌رسد، بیش از آنکه برگرفته از نگرانی مسئولان در اصلاح وضعیت آینده معلم‌های کشور باشد، متأثر از جمعیت بالای جویندگان کار است که برای هر ارگان و نهادی این امکان را فراهم کرده تا فارغ از نیازهای واقعی و کسانی که از چرخه جذب محروم می‌شوند، به دنبال شرایط ایده آل خود باشند.
اما در این بین اسفندیار چهاربند، رئیس مرکز برنامه‌ریزی منابع انسانی و فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش برای توجیه این فهرست جنجالی به ارائه پرداخته است. او با بیان اینکه این ضوابط از دو سال گذشته اعمال می‌شد، اظهارکرد: متأسفانه شائبه‌هایی در دو روز اخیر پیرامون این شیوه‌نامه ایجاد شده است. باید این ضوابط را به دو دسته تقسیم کرد؛ نخست ضوابطی که محدودیت‌هایی برای استخدام ایجاد می‌کند و دوم ضوابطی که پرونده پزشکی داوطلب را تشکیل می‌دهد اما مانع استخدام نیست. اگر بخواهیم کسی را استخدام کنیم لازم است پرونده پزشکی از وی داشته باشیم، این همان اطلاعاتی است که باید از افرادی که 30 سال در استخدام ما هستند، داشته باشیم تا بتوانیم خدمات آموزشی، رفاهی و درمانی مناسبی به آنها ارائه دهیم. اگر تفکیک این ضوابط در نظر گرفته شود دیگر جای ابهامی باقی نمی‌ماند.
او در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا سخت‌گیری‌هایی چون منع ورود زنان نابارور و مانند آن به آموزش و پرورش لازم است؟ گفته بود: تصور می‌شود مواردی چون ناباروری جزو موارد محدودکننده است در حالی که این گونه نیست و در طول دو سال گذشته که این شیوه‌نامه اجرا می‌شده موردی نداشته‌ایم که شخصی به این دلیل منع و یا محدود شده باشد. ما در پرونده پزشکی اطلاعات مربوط به وضعیت روحی و جسمی داوطلب را ثبت می‌کنیم. آن چیزی که بیشتر مانع استخدام می‌شود مشکلات ناشی از معلولیت‌های جسمی است که این مهم نیز باید متناسب با شرح وظیفه معلمان در نظر گرفته شود. به عنوان مثال در هنرستان‌های فنی و حرفه‌ای معلولیت جسمی مانع انجام وظیفه حرفه‌ای می‌شود اما ممکن است مشکلی چون ضعف شنوایی برای مدارس استثنایی مشکلی ایجاد نکند و بتوانیم از فردی که چنین معلولیتی دارد در مدارس استثنایی استفاده کنیم، ضمن آنکه ما سه درصد سهمیه جذب معلولان را داریم اما در مجموع معلولیت‌ها و عدم مشکلات جسمی داوطلبان به تناسب رشته تدریس‌شان باید در نظر گرفته شود و متفاوت است و موردی چون عدم بارداری اساسا مانع استخدام نمی‌شود اما اگر قرار باشد خدمات درمانی و رفاهی را ساماندهی کنیم اطلاعات این پرونده‌های پزشکی به ما کمک می‌کند. با همه این تفاسیر به نظر می‌رسد حتی کسانی که در آزمون‌های علمی و گزینشی رشته‌های دشواری مثل خلبانی پذیرفته می‌شوند، نیز امکان دارد در فرآیند جذب دبیری با مشکل مواجه شوند و در این مجموعه استخدام نشوند.
در شیوه نامه در مورد بسیاری از ویژگی‌های سلامتی مثل قد، وزن، فشارخون، قدرت بینایی، پوست، مو، گوش، بینی، گردن، فک، دندان، ریه، قفسه سینه، قلب و عروق، کلیه ها، سیستم ادراری، مغز، اعصاب، اعصاب و روان، اختلالات تکلم، اندام ها، متابولیک، خون، دستگاه گوارش، بیماریهای عفونی، بیماریهای زنان، و. . . به صورت ریز، شرایط محدود کننده فراوانی مورد اشاره قرار گرفته است. برای مثال ناباروری و موهای زائد صورت زنان، میگرن شدید، دیابت بی مزه، گواتر، اعتیاد به سیگار، کوتاهی یک پا بیش از ۱۰ سانتیمتر و لهجه غلیظ و غیر قابل تغییری که مانع تلفظ برخی حروف فارسی مثل چ، گ، ژ، ق شود «برای معلمان دوره ابتدایی» در شمار موانع ورود افراد به حرفه معلمی ذکر شده‌اند.
لازم به ذکر است این ضوابط، از سوی مرکز برنامه‌ریزی نیروی منابع انسانی و فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش، برای «داوطلبان ورود به دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه‌تربیت دبیر شهید رجایی» منتشر شده است. این شیوه‌نامه مطابق بند یک و ۲ ماده ۱۲ قانون گزینش معلمان و کارکنان آموزش و پرورش تهیه و تدوین شده و بر اساس آن معلمانی که وارد آموزش و پرورش می‌شوند نباید بیماریهای مندرج در این شیوه‌نامه را داشته باشند. شیوه نامه مورد اشاره، شامل موارد متعددی می‌شود که توام با ذکر جزئیات پزشکی متعدد هستند و انتشار آنها، با انتقادات فراوانی در فضای مجازی مواجه شده است. از آن جایی که در این شیوه نامه مواردی مثل اختلالات زنانگی، موهای زائد صورت، بلوغ زودرس یا دیررس و سابقه جراحی بیماریهای رحمی در زنان، از جمله بیماریهای منجر به منع استخدام داوطلبان معلمی ذکر شده‌اند به همین منظور، شهیندخت مولاوردی، دستیار رییس‌جمهور ایران در امور شهروندی، در واکنش به موارد مندرج در مجموعه ضوابط به کارگیری معلمان جدید، تایید کرده که این ضوابط را تبعیض آمیز می‌داند و وعده پیگیری و اعلام نتیجه را داده است.
همچنین انحرافات ستون فقرات مادرزادی یا اکتسابی در اشکال شدید و ناتوان کننده، هرگونه اعمال جراحی «استخوانی» ستون فقرات اگر موجب ناتوانی جسمی شده باشد، قطع یا فقدان یکی از اندام‌ها در صورتی که مانع اعمال طبیعی شود نیز، در بخش‌های مختلف ویژه نامه، مورد اشاره قرار گرفته اند.
بیماریهای پوستی که در اثر حساسیت و یا مسمومیت نسبت به مواد شیمیایی مثل شغلی، دارویی، جنگی ایجاد شده و به درمان مقاوم باشند، انواع آکنه «جوش» وقتی که شدید باشند و یا منظره صورت را تغییر دهند و آسیب اعصاب صورت که منجر به اختلال عملکرد یا کراهت منظر شود نیز از موارد بازدارنده از استخدام داوطلبان معلمی هستند. همچنین، تنگی‌های شدید دریچه میترال و آئورت، اعمال جراحی دریچه‌ای قلب، سنگ‌های کلیه، پروستات و مثانه در صورتی که انسداد ایجاده کرده باشند و موجب تغییرات فانکشنال «کارکرد» کلیه شده و یا درمانی پیگیر را بطلبند و اعمال جراحی روی کبد، کیسه صفرا، مجاری صفراوی و لوزالمعده، در فهرست بیماریهای ممنوعه وزارت آموزش و پرورش جای دارند. فهرست بیماریهای ممنوعه، حتی در ادامه شامل انواع اختلال خلقی افسردگی خفیف، میگرن و سایر سردردهای مقاوم به درمان و ناتوان کننده، دیابت بی مزه، گواتر و اعتیاد به سیگار و قلیان هم می‌شود. در این فهرست جنجالی، افزوده شده است که چنین لهجه‌ای در دوره راهنمایی و دبیرستان «صرفا دروس اختصاصی مثل ریاضی، فیزیک، شیمی، زیست و. . . و یا در امور اداری و دفتری» بلامانع خواهد بود.
اما در این بین نقد‌ها و بررسی هایی بر این شیوه فهرست جنجالی وارد است که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: نخست این که معاینه و تشخیص همه این شاخص‌های پزشکی بسیار سخت و فرآیندی زمان بر است. آنقدر زمان بر که در یک بازه کوتاه اعلام نتایج، انتخاب رشته، مصاحبه و آغاز به تحصیل که بر اساس روال سال‌های قبل در بسیاری از موارد کمتر از دو ماه انجام می‌شود، قطعاً قابل بررسی نخواهد بود. مورد دیگر آنکه بسیاری از محدودیت‌های اعلام شده مثل ناباروری زنان، مشکلات تنفسی، گوارشی، قدرت بینایی، دندان، مو و غیره در مورد انسان هایی که به این مشکلات دچار هستند، در دوران کنونی که در دانش پزشکی انقلاب بزرگی صورت گرفته در ادامه زندگی قابل درمان است و ایجاد چنین محدودیت هایی برای افرادی که در آینده درمان خواهند شد، یک نوع بی عدالتی تلقی می‌شود. برای مثال کسانی که با مشکلی مثل سخن گفتن با لهجه غلیظ رو به رو هستند، این موضوع نه تنها به دلیل مشکلات جسمی آنها ایجاد نشده، بلکه با قرارگیری در یک فضای جدید مثل دانشگاه به سرعت قابل اصلاح است؛ ضمن اینکه داشتن لهجه اتفاقاً برای معلم هایی که در مدارسشان لهجه‌های خاص وجود دارد، امکان تعامل بیشتر با دانش آموزان و افزایش امکان آموزش صحیح را به آنها فراهم می‌کند.
مسأله دیگر که اهمیت فراوانی دارد، این است که در همه سال‌های گذشته، دبیران و معلم‌های فراوانی بدون در نظر گرفتن بسیاری از این محدودیت‌های پزشکی، جذب و چه بسا از معلم‌های نمونه کشوری نیز شده اند؛ بنابراین، آیا آموزش و پرورش این جسارت را خواهد داشت که قوانین اعلامی را برای دبیران کنونی نیز اعمال کند؟ شرایطی که در شیوه نامه پزشکی وزارت آموزش و پرورش آمد، اگر برای همه وزارت خانه‌ها و نهادهای دولتی به یک سنت تبدیل شود، قطعاً بسیاری از جوانان کشور را از دستیابی به فرصت‌های شغلی مورد علاقه به دلیل محدودیت‌های جسمی محروم و آنها را با مشکلات روحی فراوانی نیز رو به رو خواهد کرد و جدا از این حقوق و مزایایی که در اختیار دبیران آموزش و پرورش قرار می‌گیرد، با شرایط سختی که در فرآیند پذیرش دانشجو معلم‌های جدید اعمال شده، اصلاً همخوانی ندارد و به نظر می‌رسد، بیش از آنکه برگرفته از نگرانی مسئولان در اصلاح وضعیت آینده معلم‌های کشور باشد، متأثر از جمعیت بالای جویندگان کار است که برای هر ارگان و نهادی این امکان را فراهم کرده تا فارغ از نیازهای واقعی و کسانی که از چرخه جذب محروم می‌شوند، به دنبال شرایط ایده آل خود باشند.
اما در این بین اسفندیار چهاربند، رئیس مرکز برنامه‌ریزی منابع انسانی و فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش برای توجیه این فهرست جنجالی به ارائه پرداخته است. او با بیان اینکه این ضوابط از دو سال گذشته اعمال می‌شد، اظهارکرد: متأسفانه شائبه‌هایی در دو روز اخیر پیرامون این شیوه‌نامه ایجاد شده است. باید این ضوابط را به دو دسته تقسیم کرد؛ نخست ضوابطی که محدودیت‌هایی برای استخدام ایجاد می‌کند و دوم ضوابطی که پرونده پزشکی داوطلب را تشکیل می‌دهد اما مانع استخدام نیست. اگر بخواهیم کسی را استخدام کنیم لازم است پرونده پزشکی از وی داشته باشیم، این همان اطلاعاتی است که باید از افرادی که 30 سال در استخدام ما هستند، داشته باشیم تا بتوانیم خدمات آموزشی، رفاهی و درمانی مناسبی به آنها ارائه دهیم. اگر تفکیک این ضوابط در نظر گرفته شود دیگر جای ابهامی باقی نمی‌ماند.
او در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا سخت‌گیری‌هایی چون منع ورود زنان نابارور و مانند آن به آموزش و پرورش لازم است؟ گفته بود: تصور می‌شود مواردی چون ناباروری جزو موارد محدودکننده است در حالی که این گونه نیست و در طول دو سال گذشته که این شیوه‌نامه اجرا می‌شده موردی نداشته‌ایم که شخصی به این دلیل منع و یا محدود شده باشد. ما در پرونده پزشکی اطلاعات مربوط به وضعیت روحی و جسمی داوطلب را ثبت می‌کنیم. آن چیزی که بیشتر مانع استخدام می‌شود مشکلات ناشی از معلولیت‌های جسمی است که این مهم نیز باید متناسب با شرح وظیفه معلمان در نظر گرفته شود. به عنوان مثال در هنرستان‌های فنی و حرفه‌ای معلولیت جسمی مانع انجام وظیفه حرفه‌ای می‌شود اما ممکن است مشکلی چون ضعف شنوایی برای مدارس استثنایی مشکلی ایجاد نکند و بتوانیم از فردی که چنین معلولیتی دارد در مدارس استثنایی استفاده کنیم، ضمن آنکه ما سه درصد سهمیه جذب معلولان را داریم اما در مجموع معلولیت‌ها و عدم مشکلات جسمی داوطلبان به تناسب رشته تدریس‌شان باید در نظر گرفته شود و متفاوت است و موردی چون عدم بارداری اساسا مانع استخدام نمی‌شود اما اگر قرار باشد خدمات درمانی و رفاهی را ساماندهی کنیم اطلاعات این پرونده‌های پزشکی به ما کمک می‌کند. با همه این تفاسیر به نظر می‌رسد حتی کسانی که در آزمون‌های علمی و گزینشی رشته‌های دشواری مثل خلبانی پذیرفته می‌شوند، نیز امکان دارد در فرآیند جذب دبیری با مشکل مواجه شوند و در این مجموعه استخدام نشوند.
