محمد توکلی
«متن برجام» و «روح برجام»؛ دو پایه توافقی است که بر اساس آن توافق بخشهای عمدهای از تحریمهایی که چند سالی همچون غل و زنجیر بر دست و پای فعالان اقتصادی کشور زده شده بود و تاثیر مستقیمی بر زندگی و معیشت روزمره مردم حاضر در متن جامعه داشت را برطرف کرد. تحریمهایی که به واسطه بیتدبیری و بیکفایتیهای آشکار دولت گذشته و تیم مذاکرهکننده سابق بر مردم ایران تحمیل شد و با بستن راه هر نوع نقد و اعتراضی، به قول رییسجمهور آن دوران قطار هستهای را بدون داشتنترمز به ناکجاآباد هدایت کردند.
با نگاهی به اقدامات طرفهای برجام شاهد آن هستیم که همه طرفها به آنچه وعده داده بودند عمل کرده و نمیتوان براساس متن توافق هستهای (و نه هوچیگریهای سیاسی و رسانهای) هیچ یک از طرفها را به نقض متن توافق متهم کرد. اما آنچه مسیر اجرایی شدن برجام را دچار سنگلاخ کرده است و باعث به وجود آمدن فراز و نشیبهایی شده بی توجهی به «روح برجام» است. روح برجام به معنای توافق، همکاری و رسیدن به راهحلهایی برای اقدامات مشترک در پروندههای اختلافی به طور کامل از سوی دو طرف اصلی این توافق تاریخی (جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا) نادیده گرفته شده است و تلاشهای طرفهای دیگر برجام برای دفاع از روح برجام در برابر هجوم مشترک ایران و آمریکا بی نتیجه بوده است.
عدم تمایل تصمیمگیران نظام سیاسی مستقر در ایران به آغاز مذاکرات جدی با غرب - ونه فقط آمریکا - دنبال کردن همان ادبیات ستیزهجویانه نسبت به دولت آمریکا، عدم توجه کافی به راهحلهای مورد تایید جامعه بینالملل در بحران خاورمیانه و. . . از جمله تهاجمهای ایران به روح برجام است و از طرف دیگر اصرار بر بزرگنمایی و افزایش فشارها در سایر پروندههای تنشزا میان آمریکا و ایران از سوی دولت ایالات متحده، بیتوجهی مطلق نسبت به دغدغههای ایران درباره تحرکات آمریکا در منطقه و... از نمونههای هجوم دولت آمریکا به روح برجام است.
تا زمانی که طرفهای گوناگون توافق هستهای موسوم به برجام به تعهدات خود مطابق متن این توافق پایبند باشند این هجوم مشترک دو کشوری که رابطه خصمانه با یکدیگر را برگزیدهاند به روح توافق، برجام را به مخاطره نخواهد انداخت اما این تهاجم مشترک سبب آن میشود که سایر پروندههای اختلافی که باعث وضع و اجرای تحریمهایی در گذشته شده و در آینده هم خواهد شد همچنان پروندههایی مفتوح باقی مانده و همچون پرونده هستهای با گذشت زمان کار برای حلوفصل آن پیچیدهتر و زمانبر شود.