بایدها و نبایدها در دو سالگی برجام

صلاح‌الدین هرسنی -مدرس علوم سیاسی و روابط بین الملل
روزنامه بهار
برجام امروز وارد سال سوم اجرایی شدن خود مي‌شود. اگر چه در طی دو سالی که از اجرایی شدن برجام گذشته است، ایران توانست به برخی از نتایج راهبردی آن از جمله لغو تحریم‌ها و عقد مناسبات تجاری با برخی از کشور های اروپایی به ویژه فرانسه دست یابد و به عبارتی از درخت برجام میوه بچیند، اما خطری که همواره این توافق را تهدید مي‌کند راهبرد های ترامپ است.

اکنون ترامپ با حمله به میراث اوباما، بیشترین انرژی خود را به مخالفت با ایران و برجام اختصاص داده و به همان روش قدیمی محافظه‌کاران آمریکایی یعنی تهدید و فشار، برای مهار نقش و نفوذ منطقه اى ایران روی آورده است و حتی قصد عقب نشینی از مواضع ضد برجامی خود ندارد. ترامپ هر روز و با هر روشی در صدد است که با فضا سازی علیه ایران در هر محفلی و هر مجلسی برجام را بی اعتبار کند، با این هدف که ایران نتواند از مزایای پیش بینی شده در آن استفاده کند. اين سياست ترامپ عصر جدیدی از بلوک‌بندی‌های سیاسی امنیتی دوجانبه، مثلاً بین آمریکا و عربستان یا آمریکا و اسرائیل در منطقه ایجاد کرده که مطمئناً این شرایط برای ایران که و سایر شرکای برجام از جمله تروئیکای اروپایی و روسیه به منزله ضرر خواهد بود.

واقعیت آن است که نقض برجام و اصرار بر مسیر های چالش زا،نشانه خوبی نه برای ایران است و نه برای شرکای اروپایی برجام. محققاً چالش های بر آمده از برجام نه تنها به تشدید و تصاعد اختلافات ایران و آمریکا خواهد شد، بلکه دشمنی با ایران را در منطقه نیز افزایش خواهد داد که قطعاً هیچکس از آن نفع و سودی نخواهد کرد.در این شرایط ضرر های ناشی از رفتار های ایذایی و مخرب ترامپ قبل از آنکه متوجه شرکای اروپایی برجام و روسیه باشد، بیشتر متوجه ایران است. نظر به آنکه حفظ برجام پاسخی به برخی از مشکلات اقتصاد در ایران است و به عبارتی حل مشکلات اقتصادی از راه برجام مي‌گذرد،لازم است که ابتکاراتی عملی از سوی ایران برای حفظ آن صورت گیرد.

همچنین در این شرایط، بهترین سیاست برای ایران این است که از یک سو با تداوم تعهدات بین‌المللی خود در مورد توافق هسته‌ای بر مشروعیت جهانى آن بيفزايد. از سوی دیگر، با تکیه بر امتیاز ژئوپلیتیک و قدرت ملی خود بر نقش خود در مبارزه با تروریسم و حل بحران‌های منطقه‌ای با رويكردى ابتكارى و چندجانبه گرا بیفزاید. در آن صورت، مطمئناً ترامپ در ایجاد یک ائتلاف جدید ضد ایران بر محور تهدید هسته‌ای و تروریسم موفق نخواهد بود، چون در هر دو موضوع پرونده ایران کاملاً روشن و مشروع برای همه است.

در همین راستا ایران مي‌تواند بر حجم مناسبات خود با اتحادیه اروپا در زمینه های راهبردی و مناسبات تجاری بیفزاید. محققا نزدیکی راهبردی و تجاری ایران به اروپا مي‌تواند شکاف میان آمریکا و اروپا عمیق‌تر کند و از مواضع ضد برجامی ترامپ بکاهد. البته ماندن اروپا در کنار ایران برای حفظ برجام در گرو برخی از رفتار های دیگر ایران نیز است، به این معنی که ایران بخواهد از برخی اقدامات تحریکی و بهانه ساز نظیر آزمایشات موشکی و رفتارهایی که آمریکا و اروپا از آن به رفتار های ثبات زدا و بدخیم در هندسه ژئوپولیتیکی غرب آسیا یاد مي‌کنند، خود داری و اجتناب کند. به واقع در هم افزایی ایران و اروپا در حفظ برجام نه تنها پروسه انزوای مشروعیت بین المللی آمریکا تشدید مي‌شود، بلکه انگیزه آن برای نقض و خروج از برجام کاهش مي‌یابد.