بهار نیوز - «گفتگوی سیاسی» در خدمت «گفتگوی ملی»؟

روزنامه بهار
این روزها در میان اصلاح‌طلبان و دولت، یکی از پربسامدترین واژگان «گفت‌وگو» است.پس از آن‌که در ماه‌ها و هفته‌های گذشته بسیاری از آنان از لزوم گفت‌وگوی ملی گفتند، اکنون معاون سیاسی وزیر کشور از تدوین منشور «گفت‌وگوی سیاسی» خبر می‌دهد. منشوری که باید راهنمای گفت‌وگو میان دولت و احزاب و سمن‌ها باشد.

تدوین منشور گفت‌وگوی سیاسی
معاون سیاسی وزیر کشور با اشاره به اینکه هفته گذشته منشور گفت و گوی سیاسی توسط وزیر کشور به همه استانداران ابلاغ شد گفت: باید همه کمک کنیم تا جامعه را به سوی فرهنگ گفت و گو سوق دهیم.اسماعیل جبارزاده طی سخنانی در همایش فصلی خانه احزاب اظهار کرد: ما در منشور گفت‌وگوی سیاسی به دنبال ایجاد رابطه تعریف شده و مستمر بین دولت و احزاب، تشکل‌هاي سیاسی و صنفی هستیم. در این منشور به استانداران تاکید شده است که اقدام به تاسیس و تقویت خانه احزاب و خانه سمن‌ها در استان‌ها کنند.معاون سیاسی وزیر کشور با اشاره به اینکه در این منشور تصریح شده است که سازوکارهایی برای گفت وگو با احزاب، تشکل‌هاي سیاسی و صنفی شناسنامه دار و قانونی طراحی شود خاطرنشان کرد: استانداران مکلف اند بسترسازی مناسبی را برای تقویت ارتباط و گفت و گوی سازنده میان تشکل‌هاي سیاسی و صنفی فراهم کنند. همچنین استانداران را مکلف کردیم که جلسات توجیهی و کارگاه‌هاي آموزشی برای تشکل‌هاي سیاسی و احزاب برگزار کنند.جبارزاده همچنین ادامه داد: اگر باب گفت و گو بسته شود، مردم به شیوه دیگری حرف خود را مي‌زنند. ما گفت‌وگو را به عنوان یک اصل در این منشور در نظر گرفته‌ایم زیرا گفت‌وگو مي‌تواند معجزه کند. گفت و گو مي‌تواند منجر به همدلی، همکاری و موضع گیری مشترک درباره اصول کلی نظام، امنیت ملی و منافع ملی شود. همچنانکه پیش از این وزارت کشور دو جلسه با احزاب برگزار کرد که نتیجه آن جلسه‌ها این بود که 99 درصد موضع‌گیری‌هاي جریانات فکری به ظاهر مخالف هم درباره امنیت ملی و منافع ملی مشترک بود.

پارلمان اصلاحات، دوم خرداد 97
اما سخن گفتن از گفت‌وگو و شکل‌گیری سازوکارهای آن در میان اصلاح‌طلبان و دولتمردان، در روزهای گذشته محدود به خبر معاون سیاسی وزیر کشور نبوده است. نماینده اصلاح‌طلب تهران، مصطفی کواکبیان، در افتتاحیه کنگره حزب متبوعش از شکل‌گیری پارلمان اصلاحات در آینده‌ای نزدیک خبر داده است. به گفته کواکبیان، پارلمان اصلاحات یک پارلمان دمکراتیک، سراسری، پویا و حزب محور است که با نیت خارج کردن احزاب اصلاح‌طلب از رخوت شکل خواهد گرفت و البته این پارلمان در برابر آقای خاتمی قرار نگرفته است.او درباره خصوصیات پارلمان اصلاحات نیز چنین گفته است: مجری این طرح شورای هماهنگی اصلاحات است و بنا داریم در دوم خرداد ۹۷ از این طرح رو نمایی کنیم که طی آن هر حزب تعدادی از افراد خود را برای حضور در این پارلمان معرفی می‌کند.یک دهه قبل طرح پارلمان اصلاحات از سوی محمدرضا نجفی، شهردار تهران مطرح شد اما هیچ‌گاه به مرحله اجرایی نرسید. این ایده که در سال 87 از سوی اصلاح‌طلبانی چون نجفی اجرایی نشد، بعد از یک دهه تأخیر در یکی از جلسات شورای هماهنگی جبهه اصلاحات به تصویب رسید. این در حالی بود که در ابتدا جز طیفی از اصلاح‌طلبان، سایر طیف‌هاي این جریان سیاسی نظر مساعدی بر تشکیل پارلمان اصلاحات نداشتند و حتی صحبت از عدم موافقت سیدمحمد خاتمی با این ایده بود اما اکنون به نظر می‌رسد شورای هماهنگی جبهه اصلاحات توانسته تا حدی نظر خود را به ثمر برساند. طرح تشکیل پارلمان اصلاحات در پاییز امسال در یکی از جلسات شورای هماهنگی جبهه اصلاحات به تصویب رسید؛ جلسه‌ای که اما و اگرهایی پیرامون آن وجود داشت و برخی اخبار حاکی از آن بود که همه اعضا در جلسه حاضر نبودند و در غیبت آنان طرح تشکیل پارلمان اصلاحات به تصویب رسیده است. با این حال بعد از جلسه مصطفی کواکبیان، دبیرکل حزب مردم‌سالاری مأموریت یافت گزارش تصویب این طرح را به سیدمحمد خاتمی، رئیس دولت اصلاحات ارائه کند. در حالی که کواکبیان بعد از این جلسه اعلام کرد رئیس دولت اصلاحات با ایده تشکیل پارلمان اصلاحات موافق کرده است. اما عبداله ناصری، یکی از اعضای شورای مشورتی خاتمی ادعای دبیرکل حزب مردم‌سالاری را رد کرد و درباره جزئیات جلسه ادعایی کواکبیان با خاتمی چنین توضیح داد: «آقای کواکبیان نزد آقای خاتمی آمدند و گزارشی درباره پارلمان اصلاحات دادند که آقای خاتمی هم این گزارش را شنیدند ولی تصمیم‌گیری در این زمینه را به شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان و شورای مشورتی سپردند.» اظهارات ناصری مبنی بر واگذاری تصمیم‌گیری تشکیل پارلمان اصلاحات به شورای‌عالی سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان و شورای مشورتی رئیس دولت اصلاحات از سوی محمود میرلوحی، عضو شورای‌عالی سیاست‌گذاری و حسن رسولی، عضو شورای مشورتی تأیید شد. این دو فعال سیاسی اصلاح‌طلب ضمن تأیید اظهارات ناصری، بر ادامه کار شورای‌عالی سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان تأکید کردند. میرلوحی اعلام کرده بود که تشکیل پارلمان اصلاحات از نظر شورای‌عالی سیاست‌گذاری منتفی شده است و رسولی نیز تأکید کرده بود نظر شــورای مشورتی ادامه‌کار شورای‌عالی سیاسـت‌گذاری بـا تقویت نقاط قوت و رفع نواقص است.

عزم جدی برای آشتی ملی نیست
به نظر می‌رسد با وجود طرح مباحثی چون «گفت‌وگوی سیاسی» از سوی دولتمردان که نتیجه‌شان، در صورت اجرایی شدن، کانالیزه کردن نحوه ارتباط دولت با احزاب و گروه‌ها است، مفهوم «گفت‌وگوی ملی» اندک اندک به محاق خواهد رفت. اگر در گفت‌وگوی ملی، چالش اصلی این است که چه کسی بناست از سوی ملت و به نمایندگی از ملت با ساختار حاکم گفت‌وگو کند، در مقوله گفت‌وگوی سیاسی، گفت‌وگو به سامان‌دهی نحوه ارتباط میان احزاب و دولت تقلیل می‌یابد، امری که هیچ‌گونه بداعتی برای آن نمی‌توان متصور بود. گفت‌وگوی ملی بنا بود زمینه‌ساز آشتی ملی باشد. شاید به خاطر طرح پیشنهادهایی نظیر گفت‌وگوی سیاسی نباشد که محمدرضا تابش نماینده اردکان در مجلس، اعلام می‌کند عزمی جدی برای آشتی ملی وجود ندارد، اما طرح چنین پیشنهادهایی که نتیجه آن‌ها بروکراتیک کردن و تقلیل سطح این مقوله خواهد بود، نمودی از عدم وجود عزم جدی برای شکل‌گیری گفت‌وگوی ملی است. تابش در پاسخ به پرسشی درباره اینکه با توجه به ابلاغ منشور گفت و گوی سیاسی، این اقدام تا چه حد مي‌تواند در حل مسائل حزبی موجود بین جریان‌هاي سیاسی تاثیر داشته باشد و آنها را دور یک میز بنشاند، گفت: باید بستر گفت و گو فراهم شود. ثابت شده است که تنها یک جریان سیاسی نمی تواند همه مشکلات کشور را حل کند، همه جریانات سیاسی در سایه اجماع میان قوا و رهنمودها و هدایت‌هاي رهبری مي‌توانند چالش‌هاي کشور را برطرف کنند.وی با بیان اینکه مجموعه حاکمیت باید بداند که اصلاحات تنها ترین راه نجات کشور در مقطع فعلی است، گفت: در اعتراضات اخیر مردم هم از اصلاح‌طلبان و هم از اصول‌گرایان گذر کردند، پس ما نباید با دست خودمان بستری را فراهم کنیم که اصلاحات در انزوا قرار گیرد، بلکه باید تشکیلاتی پویا، کارا و فعال داشته باشیم که بتواند مطالبات مردم را پاسخ بدهد و جوانان در آن تشکیلات نقش آفرین باشند و کسانی که سن بیشتری دارند در جایگاه مشاور قرار گیرند. نماینده مردم اردکان در مجلس ادامه داد: این که عزمی برای جاری شدن گفت و گو و یا آشتی ملی هست یا نه، من آن را چندان جدی نمی بینم اما باید مکانیسم اجرایی داشته باشد و کسی هم درصدد نیست که آن را ایجاد کند اما به تازگی برخی نمایندگان مجلس و اعضای فراکسیون امید در تلاشند تا مکانسیم و بستر تعامل و گفت و گو میان احزاب و شخصیتها را از مجلس شروع کنند تا به جامعه منتقل شود.

در همین زمینه حسین نورانی‌نژاد پیشتر به بهار گفته بود: مانع اصلی برای عدم شکل گیری گفت‌وگوی ملی این است که حداقل یک جریان، احساس نیاز جدی برای ورود به گفت‌وگو را ندارد. یعنی جریانی وجود دارد که می‌گوید من چه در انتخابات پیروز بشوم و چه شکست بخورم از موقعیت کافی در ساختار قدرت برخوردار هستم. این گروه از یک رانت و تبعیض سیاسی برخوردار هستند که نیاز به تعامل با سایر جریان‌ها و نیاز به گفت‌وگوی اقناعی با مردم را احساس نمی‌کند و می‌دانندکه تحت هر شرایطی در ساختار قدرت حضور دارند. به میزانی که این رانت کاهش یابد و یا از اعتبار بیفتد و آن بخش از قدرت که ناشی از اراده‌ی مردم است، اهمیت بیشتری پیدا کند، جریان برخوردار از رانت سیاسی نیز نیاز به گفت‌وگو را بیش از پیش حس خواهد کرد و نهایتا به این خواست ملی تن خواهد داد. مانع دیگر بر سر این راه نیز عدم اثرگذاری جدی احزاب بر ساختار قدرت است. ما به دلیل ساختار غیرحزبی در انتخابات کشور قدرت اجرایی زیادی را برای احزاب متصور نیستیم. حال در چنین وضعیتی می‌توان این پرسش را مطرح کرد که وجود پارلمان اصلاحات که به گفته کواکبیان به زودی شاهد شکل‌گیری آن خواهیم بود آیا به هم‌افزایی قدرت در میان اصلاح‌طلبان ودر نتیجه شکل‌گیری تعامل میان‌جناحی منجر خواهد شد؟ باید ماند و دید.