تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۱۲/۲۰ ساعت ۱۳:۱۴
کد مطلب : ۱۴۵۰۵۰
مادران ایرانی در آرزوی شناسنامه برای کودکانشان
روزنامه بهار: مادر تنها موجودی است که به نوزاد زندگی مي‌بخشد و حق حیات خود را با او به اشتراک مي‌گذارد اما با همه این وجود وقتی پای هویت به میان مي‌آید چشم روی مادران بسته مي‌شود به پدر‌ها توجه مي‌شود. همین امر نیز باعث شده که امروز بیش از 1 میلیون کودک بي‌هویت در کشور داشته باشیم. کودکانی که حاصل ازدواج‌هاي زنان ایرانی با مردانی فاقد هویت ایرانی هستند وبه همین دلیل معمولا چشم‌ها روی هویت ایرانی آن‌ها بسته مي‌شود. فراگیری این موضوع در کشور به اندازه‌اي است که حالا پای این معضل اجتماعی در هنر و سینما نیز باز شده و شاهد فیلم‌هايي مثل «شنل» هستیم که روایتی از زندگی کودکان بي‌هویت است.کودکانی که حق طبیعی آن‌ها زندگی در آرامش است اما حالا با قوانین تابعیت کشور، حق شناسنامه و هویت نیز از آن‌ها سلب شده است.
***
تقریبا 2 هفته پیش بود که معصومه ابتکار، معاون رئيس‌جمهور در امور زنان و خانواده درباره بردگی 800 دختر ایرانی که با مردان افغانی ازدواج کرده اند حرف زد. او گفته بود:« مسئله تابعیت پیگیری شد؛ طبق آمارها حدود ۸۰۰ دختر ایرانی که شوهر افغان کرده‌اند به صورت برده مورد استفاده قرار می‌گیرند لذا موضوع مهم و پیچیده‌ای است.» این موضوع با واکنش‌هاي زیادی همراه شد تا جایی که فاطمه اشرفی، رئیس انجمن حمایت از زنان و کودکان پناهنده درباره این سخنان ابتکار گفت: « این صحبت‌ها به دلیل افزایش ازدواج غیرقانونی و بدون آگاهی است که در مناطق مرزی و روستاها با مردان خارجی اتفاق می‌افتد و مشکلاتی پس از آن برای بانوان ایرانی و فرزندانشان ایجاد می‌شود.» او در ادامه جدیترین چالش این نوع ازدواج‌های غیرقانونی را مشکلاتی عنوان کرد که برای فرزندانشان اتفاق می‌افتد و گفت:«این افراد برای گرفتن گواهی هویتی دچار مشکل شده و دسترسی آن‌ها به خدمات آموزشی، خدمات اولیه‌ی بهداشتی با محدودیت‌ها و مشکلاتی روبه رو می‌شوند. اکنون با انبوهی از جمعیت بلاتکلیفی روبه‌رو هستیم که هیچ گونه نظام قانونمندی برای حیات اجتماعی‌شان وجود ندارد و می‌بایستی برای این مسائل فکری کرد که تقویت مراحل قانون، بالا بردن سطح آگاهی‌های عمومی و فراگیر کردن یا ایجاد پوشش‌های حمایت اجتماعی برای زنان و دخترانی که در مناطق روستایی و مناطق مرزی زندگی می‌کنند را می‌توان راه حل آن عنوان کرد.»
خون پدر تنها شرط تابعیت فرزند
هر چند در ضرب المثل‌ها و فرهنگ عامی گفته می‌شود بچه از مادر یتیم می‌شود نه از پدر، اما قوانین گویای چیز دیگری است در واقع مادر نقش آن چنانی در موارد قانونی فرزند ندارد تا جایی که اگر با مرد غیر ایرانی ازدواج کند حتی نمی‌تواند هویتش را به فرزندش بدهد و برایش یک شناسنامه ایرانی بگیرد بماند که اگر این فرزند بزرگ شدو به جایی رسید و در عرصه بین المللی خوش درخشید در بوق و کرنا می‌کنیم که از طرف مادر ایرانی است و بنابراین ما هم در افتخارش سهیم هستیم اما همان موقع هم خوب می‌دانیم که وقتی مادرش در دادگاه‌ها سرگردان بود هیچ قانون حمایتی برای دادن هویت ایرانی و شناسانامه ایرانی به فرزندانش وجود نداشت. در واقع هیچ قانونی برای حمایت از زنان ایرانی که به عقد شرعی یک مرد بیگانه درآمده‌اند، وجود ندارد، مگر آنکه پیش از ازدواج، وزارت کشور در جریان قرار گیرد و مجوز‌های لازم را صادر کند که البته در صورتی که مرد، مجوز حضور در ایران را نداشته باشد، نه تنها مجوزی برای ازدواجش صادر نمی‌شود بلکه بر اساس قانون به کشورش بازگردانده می‌شود. با این همه، این ازدواج‌ها به دور از چشم مراجع رسمی کشور انجام می‌شود.
مادران ایرانی در آرزوی شناسنامه
مشکل اصلی اینجاست که فرزندان حاصل از چنین ازدواج‌هایی بلاتکلیف رها شده‌اند. به بیان ساده‌تر قوانین تابعیت کشور‌ها در سال‌های اخیر دچار تغییرات گسترده‌ای شده است. برخی کشور‌ها بر اساس خاک تابعیت می‌دهند و برخی کشور‌ها بر اساس خون پدر و مادر و برخی هم ترکیبی از سیستم خاک و خون. اما در کشور ما قوانین تابعیت تنها خون پدر را برای انتقال تابعیت به رسمیت می‌شناسد. تعداد زیادی از زنان ایرانی با مردان غیرایرانی ازدواج‌کرده‌اند و دارای فرزند شده‌اند اما با همین شرط امکان گرفتن شناسنامه و تابعیت برای فرزندانشان را ندارند مادرانی که بهشت زیر پایشان قرار دارد حالا برای اینکه فرزندانشان را در خاک آباواجدادیشان بزرگ کنند سهمی از دنیا ندارند. چند سالی می‌شود با همه بحث‌هایی که در مجلس و دولت درباره اعطای تابعیت ایرانی به فرزندان زنان ایرانی مطرح شد، گام مثبت و موثری در این رابطه برنداشته نشد و مادران ایرانی همچنان در انتظار تعیین تکلیف تابعیت فرزندانشان هستند. با اینکه شهریور ۹۵ به نظر می‌رسید پس از سال‌ها انتظار، قانون‌های جدید حلال مشکل کودکان بدون شناسنامه و حق شهروندی باشد، هنوز خبری از جزئیات پیشرفت بررسی این طرح منتشر نشده است. در صورت تصویب نهایی این طرح، همه کسانی که در ایران از ازدواج زن ایرانی و مرد غیرایرانی متولد شده باشند و همچنین کسانی که از مادر ایرانی در ایران یا در خارج متولد شده باشند، مشروط به اینکه ازدواج والدین آن‌ها براساس قوانین ایران ثبت شده باشد و حداقل ۱۵ سال تا سن ۱۸ سالگی در ایران ساکن باشند، مشمول دریافت شناسنامه ایرانی می‌شوند. با توجه به سابقه بررسی ۱۰ ساله این قانون هنوز مشخص نیست که کدام یک از این طرح‌ها و لایحه‌ها به سرانجام خواهد رسید و از سد مجلس و شورای نگهبان رد خواهد شد؟
بیشتر از یک میلیون کودک بی‌هویت داریم
این روزها باز هم مسئله اصلاح قوانین مربوط به تابعیت داغ شده است، تا جایی که پروانه سلحشوری چند روز پیش اعلام کرد که اگر بحث‌های مربوط به استیضاح در مجلس مطرح نمی‌شد، قبل از تمام شدن سال ممکن بود این طرح به صحن بیاید. اما هم‌زمان با مطرح شدن طرح اصلاح قوانین مربوط به تابعیت، زمزمه مخالفت‌ها هم بلند شده است. فاطمه ذوالقدر، دبیر کمیسیون فرهنگی مجلس،می‌گوید: «برخی اعتقاد دارند که این موضوع آن قدر اهمیت ندارد که به سرعت رسیدگی شود، عده‌ای هم تسهیل ارائه تابعیت به فرزندان مادران ایرانی و پدران غیرایرانی را خلاف امنیت‌ملی می‌دانند. معتقد هستیم حتی اگر یک نفر هم بلاتکلیف باشد، قانون باید درباره‌اش تصمیم بگیرد. حتی اگر بزرگی عدد افراد مهم نباشد باز هم این موضوع اهمیت دارد چون در حال حاضر بیشتر از یک میلیون کودک بی‌هویت در کشور زندگی می‌کند.»او به خلاءهای قانونی موجود هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «منتقدان به این فکر نمی‌کنند که ما نمی‌خواهیم قانونی تازه تصویب کنیم و طرحی نو در بیاندازیم، بلکه می‌خواهیم خلاءهای موجود در قوانین فعلی را بر طرف کنیم.»ذوالقدر ادامه داد: «در حال حاضر کسی که 18 سال در ایران زندگی کرده و یک بار هم پایش را به افغانستان نگذاشته، طبق قانون موجود باید به افغانستان برود و گواهی عدم سوءسابقه بگیرد. در حالی که حتی یک بار هم پایش را در این کشور نگذاشته است و اصلاً چنین سفری ممکن است امنیتش را به خطر بیندازد.»او با سنگ‌اندازی‌های مختلف نهادهایی مانند وزارت کشور، نیروی انتظامی و... اشاره می‌کند و می‌گوید: «هر نهاد و سازمانی برای خودش مسائلی را مطرح می‌کند و یک سری ملاحظاتی را به میان می‌کشند تا همین قوانین سختی که وضع شده هم به درستی اجرا نشوند. ما می‌خواهیم این قوانین را کمی ساده کنیم. در حال تشکیل کمیته‌ای برای رایزنی با وزارت کشور و نیروی انتظامی هستیم تا بتوانیم موافقت دستگاه‌ها را برای این موضوع جلب کنیم تا دیگر شاهد برخی مخالفت‌ها نباشیم.»
***
تقریبا 2 هفته پیش بود که معصومه ابتکار، معاون رئيس‌جمهور در امور زنان و خانواده درباره بردگی 800 دختر ایرانی که با مردان افغانی ازدواج کرده اند حرف زد. او گفته بود:« مسئله تابعیت پیگیری شد؛ طبق آمارها حدود ۸۰۰ دختر ایرانی که شوهر افغان کرده‌اند به صورت برده مورد استفاده قرار می‌گیرند لذا موضوع مهم و پیچیده‌ای است.» این موضوع با واکنش‌هاي زیادی همراه شد تا جایی که فاطمه اشرفی، رئیس انجمن حمایت از زنان و کودکان پناهنده درباره این سخنان ابتکار گفت: « این صحبت‌ها به دلیل افزایش ازدواج غیرقانونی و بدون آگاهی است که در مناطق مرزی و روستاها با مردان خارجی اتفاق می‌افتد و مشکلاتی پس از آن برای بانوان ایرانی و فرزندانشان ایجاد می‌شود.» او در ادامه جدیترین چالش این نوع ازدواج‌های غیرقانونی را مشکلاتی عنوان کرد که برای فرزندانشان اتفاق می‌افتد و گفت:«این افراد برای گرفتن گواهی هویتی دچار مشکل شده و دسترسی آن‌ها به خدمات آموزشی، خدمات اولیه‌ی بهداشتی با محدودیت‌ها و مشکلاتی روبه رو می‌شوند. اکنون با انبوهی از جمعیت بلاتکلیفی روبه‌رو هستیم که هیچ گونه نظام قانونمندی برای حیات اجتماعی‌شان وجود ندارد و می‌بایستی برای این مسائل فکری کرد که تقویت مراحل قانون، بالا بردن سطح آگاهی‌های عمومی و فراگیر کردن یا ایجاد پوشش‌های حمایت اجتماعی برای زنان و دخترانی که در مناطق روستایی و مناطق مرزی زندگی می‌کنند را می‌توان راه حل آن عنوان کرد.»
خون پدر تنها شرط تابعیت فرزند
هر چند در ضرب المثل‌ها و فرهنگ عامی گفته می‌شود بچه از مادر یتیم می‌شود نه از پدر، اما قوانین گویای چیز دیگری است در واقع مادر نقش آن چنانی در موارد قانونی فرزند ندارد تا جایی که اگر با مرد غیر ایرانی ازدواج کند حتی نمی‌تواند هویتش را به فرزندش بدهد و برایش یک شناسنامه ایرانی بگیرد بماند که اگر این فرزند بزرگ شدو به جایی رسید و در عرصه بین المللی خوش درخشید در بوق و کرنا می‌کنیم که از طرف مادر ایرانی است و بنابراین ما هم در افتخارش سهیم هستیم اما همان موقع هم خوب می‌دانیم که وقتی مادرش در دادگاه‌ها سرگردان بود هیچ قانون حمایتی برای دادن هویت ایرانی و شناسانامه ایرانی به فرزندانش وجود نداشت. در واقع هیچ قانونی برای حمایت از زنان ایرانی که به عقد شرعی یک مرد بیگانه درآمده‌اند، وجود ندارد، مگر آنکه پیش از ازدواج، وزارت کشور در جریان قرار گیرد و مجوز‌های لازم را صادر کند که البته در صورتی که مرد، مجوز حضور در ایران را نداشته باشد، نه تنها مجوزی برای ازدواجش صادر نمی‌شود بلکه بر اساس قانون به کشورش بازگردانده می‌شود. با این همه، این ازدواج‌ها به دور از چشم مراجع رسمی کشور انجام می‌شود.
مادران ایرانی در آرزوی شناسنامه
مشکل اصلی اینجاست که فرزندان حاصل از چنین ازدواج‌هایی بلاتکلیف رها شده‌اند. به بیان ساده‌تر قوانین تابعیت کشور‌ها در سال‌های اخیر دچار تغییرات گسترده‌ای شده است. برخی کشور‌ها بر اساس خاک تابعیت می‌دهند و برخی کشور‌ها بر اساس خون پدر و مادر و برخی هم ترکیبی از سیستم خاک و خون. اما در کشور ما قوانین تابعیت تنها خون پدر را برای انتقال تابعیت به رسمیت می‌شناسد. تعداد زیادی از زنان ایرانی با مردان غیرایرانی ازدواج‌کرده‌اند و دارای فرزند شده‌اند اما با همین شرط امکان گرفتن شناسنامه و تابعیت برای فرزندانشان را ندارند مادرانی که بهشت زیر پایشان قرار دارد حالا برای اینکه فرزندانشان را در خاک آباواجدادیشان بزرگ کنند سهمی از دنیا ندارند. چند سالی می‌شود با همه بحث‌هایی که در مجلس و دولت درباره اعطای تابعیت ایرانی به فرزندان زنان ایرانی مطرح شد، گام مثبت و موثری در این رابطه برنداشته نشد و مادران ایرانی همچنان در انتظار تعیین تکلیف تابعیت فرزندانشان هستند. با اینکه شهریور ۹۵ به نظر می‌رسید پس از سال‌ها انتظار، قانون‌های جدید حلال مشکل کودکان بدون شناسنامه و حق شهروندی باشد، هنوز خبری از جزئیات پیشرفت بررسی این طرح منتشر نشده است. در صورت تصویب نهایی این طرح، همه کسانی که در ایران از ازدواج زن ایرانی و مرد غیرایرانی متولد شده باشند و همچنین کسانی که از مادر ایرانی در ایران یا در خارج متولد شده باشند، مشروط به اینکه ازدواج والدین آن‌ها براساس قوانین ایران ثبت شده باشد و حداقل ۱۵ سال تا سن ۱۸ سالگی در ایران ساکن باشند، مشمول دریافت شناسنامه ایرانی می‌شوند. با توجه به سابقه بررسی ۱۰ ساله این قانون هنوز مشخص نیست که کدام یک از این طرح‌ها و لایحه‌ها به سرانجام خواهد رسید و از سد مجلس و شورای نگهبان رد خواهد شد؟
بیشتر از یک میلیون کودک بی‌هویت داریم
این روزها باز هم مسئله اصلاح قوانین مربوط به تابعیت داغ شده است، تا جایی که پروانه سلحشوری چند روز پیش اعلام کرد که اگر بحث‌های مربوط به استیضاح در مجلس مطرح نمی‌شد، قبل از تمام شدن سال ممکن بود این طرح به صحن بیاید. اما هم‌زمان با مطرح شدن طرح اصلاح قوانین مربوط به تابعیت، زمزمه مخالفت‌ها هم بلند شده است. فاطمه ذوالقدر، دبیر کمیسیون فرهنگی مجلس،می‌گوید: «برخی اعتقاد دارند که این موضوع آن قدر اهمیت ندارد که به سرعت رسیدگی شود، عده‌ای هم تسهیل ارائه تابعیت به فرزندان مادران ایرانی و پدران غیرایرانی را خلاف امنیت‌ملی می‌دانند. معتقد هستیم حتی اگر یک نفر هم بلاتکلیف باشد، قانون باید درباره‌اش تصمیم بگیرد. حتی اگر بزرگی عدد افراد مهم نباشد باز هم این موضوع اهمیت دارد چون در حال حاضر بیشتر از یک میلیون کودک بی‌هویت در کشور زندگی می‌کند.»او به خلاءهای قانونی موجود هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «منتقدان به این فکر نمی‌کنند که ما نمی‌خواهیم قانونی تازه تصویب کنیم و طرحی نو در بیاندازیم، بلکه می‌خواهیم خلاءهای موجود در قوانین فعلی را بر طرف کنیم.»ذوالقدر ادامه داد: «در حال حاضر کسی که 18 سال در ایران زندگی کرده و یک بار هم پایش را به افغانستان نگذاشته، طبق قانون موجود باید به افغانستان برود و گواهی عدم سوءسابقه بگیرد. در حالی که حتی یک بار هم پایش را در این کشور نگذاشته است و اصلاً چنین سفری ممکن است امنیتش را به خطر بیندازد.»او با سنگ‌اندازی‌های مختلف نهادهایی مانند وزارت کشور، نیروی انتظامی و... اشاره می‌کند و می‌گوید: «هر نهاد و سازمانی برای خودش مسائلی را مطرح می‌کند و یک سری ملاحظاتی را به میان می‌کشند تا همین قوانین سختی که وضع شده هم به درستی اجرا نشوند. ما می‌خواهیم این قوانین را کمی ساده کنیم. در حال تشکیل کمیته‌ای برای رایزنی با وزارت کشور و نیروی انتظامی هستیم تا بتوانیم موافقت دستگاه‌ها را برای این موضوع جلب کنیم تا دیگر شاهد برخی مخالفت‌ها نباشیم.»
