به پلاستیک نه بگوییم

زباله های پلاستیکی بلای جان سیاره زمین شده اند. این مساله را در ابراز نگرانی و توصیه های فعالان و مسئولان محیط زیست جهانی می توان درک کرد. از این رو، شعار امسال روز جهانی محیط زیست «مبارزه با آلودگی پلاستیک» انتخاب شد تا شاید هشداری باشد برای کاستن بار پلاستیک ها از دوش زمین. بنابر آمار اعلام شده از سوی سازمان حفاظت محیط زیست سالانه بیش از یک صد میلیون تن پلاستیک در دنیا تولید می‌ شود که عمده علت آن توسعه صنایع پتروشیمی، نفت و پیروی از الگوهای مصرف گرا است. رفتار و نگاه غیرمسئولانه به مصرف پلاستیک در ایران نیز، چشم اندازهای ناخوشایندی در طبیعت و محیط اطراف ما برجای گذاشته است. رودخانه یا حتی جوی های آبی که بطری های پلاستیکی در آن شناور هستند، دشت های کنار مسیر بزرگراه ها و توقفگاه های بین جاده ای که با انبوهی از کیسه های پلاستیکی پوشیده شده، مراتع و فضای سبزی که کیسه های نایلونی بوته ها و گیاهان آن را اسیر خود کرده اند؛ همگی محصول نگاه بی تفاوت مردم به مصرف پلاستیک و رهاسازی آن در طبیعت است. مصرف کنندگان و رهاکننندگان زباله های پلاستیکی در طبیعت شاید اگر می دانستند که برای تجزیه هر یک از آنان صدها سال زمان لازم است و رفته رفته مواد شیمیایی موجود در آن ها از طریق خاک به آب، گیاهان و سپس چرخه غذایی نفوذ می کند، به سادگی آن ها را در طبیعت رها نمی کردند و به پلاستیک هایی که مصرف آن ها گاه هیچ ضرورتی نیز ندارد، نه می گفتند. 

** تولید زباله های پلاستیکی؛ بلای جان محیط زیست 
یک کیسه پلاستیکی از سوپرمارکت، کیسه ای دیگر از نانوایی یا چند کیسه از میدان میوه و تره بار جزو مصارف قطعی هر یک از ما در طول یک روز است که با اندکی آگاهی و اراده می توان تعداد آن را نه به صفر که به کمترین میزان رساند. استفاده از زنبیل های پلاستیکی، حصیری و پارچه ای که برای بسیاری از ما یادآور گذشته و دوران کودکی است می روند تا جای خود را به کیسه ها و ظروف پلاستیکی بدهند. دیگر کمتر کسی برای خرید نان از پارچه و زنبیل استفاده می کند و افراد بیشتر تمایل به خرید نان همراه با نایلون دارند. از طرفی دیگر استفاده از ظروف یک بار مصرف در میهمانی و سفرها، ایران را جزو 10 کشور پرمصرف در زمینه ظروف یکبار مصرف قرار داده است. بی توجهی ها به مصرف نایلون و پلاستیک باعث شده تا روزانه 58 هزار تن زباله در شهرها و روستاهای کشور تولید شود که این میزان تولید با استانداردهای جهانی و میزان تولید زباله در کشورهای صنعتی فاصله بسیار دارد. استفاده زیاد از ظروف پلاستیکی و گرایش مردم به مصرف این ظروف به دلیل سبک، ارزان و یک بارمصرف بودن آن ها در حالی است که نگهداری مواد در این ظروف اثرات سوء بر سلامت جسم دارد. قرارگرفتن ظروف پلاستیکی در مجاورت هوای گرم یا بسیار سرد کیفیت مواد غذایی را کاهش می دهد. با وجود این مردم باز هم به مصرف این ظروف تمایل دارند. 

ایران از عمده تولیدکنندگان و مصرف کنندگان مواد پلاستیکی به شمار می‌ رود که اصلی ترین دلیل استقبال فراوان از آن قیمت ارزان یا در برخی مواقع رایگان این ظروف است. اگرچه در سال های اخیر این ظروف بر پایه پلیمرهای تجزیه پذیر با پایه نشاسته ساخته شده و مدت زمان کمتری برای تجزیه آن ها در طبیعت لازم است اما عدم تفکیک زباله یا تفکیک نادرست زباله نیز بر مشکلات ناشی از مصرف این ماده دامن زده است. امروزه استفاده بی رویه از پلاستیک به یک رفتار تبدیل شده است که ریشه آن به نبود آگاهی و سازوکارهای مناسبت برای تفکیک زباله بازمی گردد. اگر پلاستیک های قابل بازیافت جمع آوری شده و در چرخه بازیافت قرار گیرند از حجم میزان زباله های پلاستیکی رهاشده در طبیعت کاسته می شود و به اینگونه به چرخه تولید بازخواهند گشت. تفکیک از مبداء موضوع مورد غفلت مسئولان و شهرداری ها است که باعث شده پسماندهای پلاستیکی در مخلوطی با سایر پسماندها جمع آوری یا از طریق روان آب های سطحی به اراضی کشاورزی برسند. تلاش های بسیاری برای بازیافت پسماند و زباله صورت گرفته، اما به نظر می رسد این تلاش های کافی نبوده است. بخش زیادی از بار تفکیک اکنون بر دوش دوره گردهایی است که به دنبال زباله های پلاستیکی در سطل های پسماند می گردند و به مراکز بازیافت می فروشند. به طور حتم، استفاده کمتر از پلاستیک، تفکیک صحیح از مبدا و ورود به چرخه بازیافت، رهاسازی پلاستیک ها را در محیط زیست کنترل خواهد کرد. 

** تغییر الگوی مصرف؛ از خودمان شروع کنیم
یک سوزن به خودمان بزنیم؛ اگر هر یک از ما تصمیم بگیریم تا روزانه یک کیسه پلاستیکی را از چرخه مصرف خود خارج کنیم، به کاهش مصرف این ماده مخرب محیط زیست کمک بزرگی کرده ایم. آمار سازمان حفاظت محیط زیست گویای این است که هر تهرانی به طور متوسط روزانه سه پلاستیک وارد چرخه محیط زیست می کند. اینک وقت آن رسیده که هر یک از ما دست کم یک یا دو کیسه نایلونی و پلاستیکی را از چرخه مصرف خود خارج کنیم و به پیشنهاد فروشنده برای دریافت کیسه پلاستیکی نه بگوییم. ایجاد برخی تغییرات ساده در زندگی روزمره هر یک از ما می تواند تاثیرات بزرگی بر میزان مصرف پلاستیک در کشور داشته باشد. تصمیم به حذف یا کاستن مصرف پلاستیک در شیوه زندگی، محیط زیست اطراف ما را از زباله های پلاستیکی رها می سازد و زیستگاه های طبیعی و جانوری را از آلودگی ناشی از این مواد نجات می دهد. شاید نتوان برخی مصارف پلاستیک را از چرخه زندگی حذف کرد اما در گام نخست نه به کیسه های پلاستیکی و ظروف یک بار مصرف مانند نی های نوشیدنی یا بشقاب های یک بار مصرف، اقدام موثری در این عرصه خواهد بود که به طور حتم تاثیرات شگرفی در میزان مصرف پلاستیک در کشور خواهد داشت. 

راهکارهای ساده ای برای کنترل مصرف این نوع از ظروف وجود دارند؛ با خودمان قمقمه آب همراه داشته باشیم تا آب معدنی کمتری بخریم، هنگام خرید برای میوه و سبزیجات با تعداد اندک از یک کیسه استفاده کنیم، از شیشه های مربا یا ترشی به جای ظروف پلاستیکی استفاده کنیم.برای بسته بندی مواد از شیشه کمک بگیریم نه پلاستیک، وقت خرید نان یا میوه کیف های پارچه ای یا حصیری به همراه داشته باشیم، در مهمانی ها از نی استفاده نکنیم، به جای قاشق و چنگال پلاستیکی از قاشق و چنگال فلزی استفاده و برای فرزندانمان اسباب بازی های پارچه ای و چوبی خریداری کنیم. 
آگاهی بخشی به جامعه به ویژه از مبادی رسانه های جمعی و فضای مجازی، نقش برجسته ای در فرهنگ سازی و راه اندازی پویش های نه به پلاستیک دارد. تاکنون نیز پویش هایی برای عرضه و استفاده از کیسه های پارچه ای و چند بار مصرف در صفحه های اجتماعی متعلق به دوستداران محیط زیست، انجمن ها و سمن های زیست محیطی راه اندازی شده است. ادامه چنین اقداماتی بر تعداد نه گفتن ها به پلاستیک به خصوص کیسه های خرید خواهد افزود. ارائه آموزش بر پایه تغییر الگوی مصرف از سنین کودکی، حمایت های مالی از تولیدکنندگان پلاستیک‌ های زیست تخریب پذیر، آموزش و اطلاع رسانی به مردم برای استفاده از کیسه های پارچه ای و حصیری، ترغیب به استفاده از ظروف یک بار مصرف گیاهی وکمک گرفتن از سمن های زیست محیطی برای کنترل و کاهش مصرف کیسه های پلاستیکی از راهکارهای ساده اما موثر در کاهش تولید زباله های پلاستیکی است.