دیر متوجه شدیم چون کرونا را با آنفلوآنزا اشتباه گرفته بودیم!

گروه جامعه: دكتر ایرج ملک زاده معاون وزیر بهداشت در مصاحبه با سیما درباره كرونا گفت: در نزدیکی به اوج اپیدمی کرونا هستیم. یک اپیدمی است که به صورت جهانی درآمده و یک عفونت بسیار سرایت‌کننده است. از مشخصات این بیماری این است که خیلی سریع می‌تواند از یک فرد به فرد دیگری سرایت کند. خوشبختانه بیشتر از 85 درصد افرادی که این بیماری را می‌گیرند متوجه نمی‌شوند چون علائم جزئی دارد و افراد بدون اینکه متوجه شوند خوب می‌شوند. چه بسا خیلی افراد گرفته‌اند و خوب شده اند و یک ایمنی دارند و در معرض عفونت مجدد نیستند.
 
*گفته‌اند اگر کسی مبتلا شود دوباره می‌تواند بگیرد
 این استثناء بوده و چند مورد گزارش شده که افراد یک بار گرفتند و باز مبتلا شده اند و شاید آنها هم به این دلیل بوده که درمان کامل نبوده است ولی با اطمینان می‌توانم بگویم این عفونت را وقتی افراد یک بار بگیرند ایمنی به دست می‌آورند. موقعی از این ویروس خلاص می‌شویم که 55 تا 70 درصد مردم این ویروس را بگیرند. به دلیل اینکه در کشورمان همیشه تجمعات داریم و افراد در جاهای مختلف به دلیل مراسم گوناگونی که داریم، جمع می‌شوند و میزان انتشار این در ایران وسیع شده و امید می‌رود که به تدریج اوج و پیک این کم شود. متاسفانه از افرادی که این بیماری را می‌گیرند، یک درصد به خصوص افرادی که مسن‌تر هستند و بیماری‌های مختلف قند خون، بیماری‌های قلبی و عروقی، سرطان و همچنین مردان که بیشتر از خانم‌ها است، در این افراد احتمال این بیماری تشدید شود و حتی موجب مرگ شود، وجود دارد.
 بنابراین وقتی تعداد زیادی از افراد جامعه مبتلا به این ویروس شوند آن یک درصد، یک عدد بزرگ‌تری می‌شود. آن چیزی که خیلی مهم است این است که واقعا از این اتفاق درس بگیریم و اینکه اولاً خیلی دقیق‌تر شویم و برنامه‌ریزی بهتری کنیم و آینده‌نگری کنیم و ثانیاً مردم ما یاد بگیرند بهداشت را رعایت کنند. یکی از مشکلات بهداشتی که در کشور داشته‌ایم، این است که مردم ما عادت ندارند دست خود را خیلی بشویند و البته هم نترسند. این بیماری است که می‌توانیم ان‌شاالله از پس آن بربیاییم. یک مقدار تلفات داریم و بدیهی است ولی سیستم سلامت ما در کل کشور الان تحت فشار است و خوشبختانه در همه اقصی نقاط کشور پزشک و متخصص داریم.  هم‌اکنون بیش از 45 هزار متخصص در اقصی نقاط کشور داریم که با بیش از 150 هزار تخت بیمارستانی مشغول خدمت دادن هستند. می‌توانیم افرادی هم که نیاز به بستری شدن و معالجه دارند را معالجه کنیم. یکی از گروه‌هایی هم که خیلی در معرض خطر است خود پزشکان و پرستاران به دلیل ارتباط نزدیک با بیماران هستند.
 
*اشاره کردید تقریباً دو ماه هست که این ویروس آمده است. یکسری خبرها آمده بود که در قم در همین دو ماه و سه ماه گذشته بیماری‌های تنفسی به شدت افزایش یافته بود. در این زمینه غفلتی شده است؟
 ببینید، این ویروس خیلی قبل از اینکه چین اعلام کند در چین وارد شده بود.
 
*یعنی آنها هم متوجه نشدند؟
 اگر هم متوجه شده بودند اعلام نکرده‌اند، چون هر کشوری این را اعلام می‌کند مشکلات زیادی پیدا می‌کند. بنابراین من فکر میکنم این ویروس از قبل وارد ایران شده بود؛ ما چون همزمان اپیدمی آنفولانزا هم در کشور داشتیم. خیلی از اینها تصور می‌شد آنفولانزای H1N1 است و به همین علت، تصور این بود که آنفلوانزا هست و چین هم اعلام نکرده بود و قطعاً ما هم باید هشیارانه‌تر عمل می‌کردیم. فکر می‌کنم قدری تاخیر در اعلام داشتیم به دلیل اینکه اطلاع نداشتیم و فکر نمی‌کردیم این باشد.  از همه مهم‌تر اینکه این یک ویروس کاملاً جدید است. واقعاً این که یک تست تشخیصی داشته باشیم و تشخیص بدهیم برای این وجود ندارد حتی تستی که الان وجود دارد در برخی موارد با این که طرف بیماری را دارد نشان نمی‌دهد و منفی است. حتی تا 50 درصد در چین دیده شده که این تست نشان نمی‌دهد و الان یکی از بهترین راه‌های تشخیصی همان سی‌تی اسکن ریه است. آن دقیق‌تر می‌تواند بیان کند. دیر خبر کردن که ارتباطات مفصلی با چین داشتیم و رفت‌وآمدهای زیادی بود، وقتی در چین دیر اعلام می‌شود، این ویروس وارد ایران می‌شود و در این مدت به عنوان آنفلوآنزا در نظر گرفته می‌شود. همانطور که بیان کردید این بیماری تنفسی به خصوص در قم و در برخی شهرهای دیگر داشتیم و همه آنها را به حساب آنفولانزا گذاشتیم، تا موقعی که نزدیک به پیک شدیم و چین هم اعلام کرد و تست‌ها و کیت‌های آن وارد ایران شد توانستیم اعلام کنیم.
 
*ما به موقع مرزهای هوایی را با چین بستیم؟
 نه، بنا به ملاحظاتی این کار انجام نشد. یعنی خیلی جدی گرفته نشد با وجود این که وزارت بهداشت این درخواست را جدی داشت و چندین جلسه این را در دولت مطرح کرد، واقعاً نتوانستیم به موقع از این حمایت برخوردار شویم که مرزها را به طور کامل ببندیم.
 
*در واقع یکسری محدودیت‌ها اجازه نداد این کار را انجام دهیم؟
 بله. همان ارتباطات اقتصادی و تعداد زیاد ایرانیان در چین بودند و تعداد دانشجویان ایرانی که در چین بودند و مجموعه اینها باعث شد و از همه مهم‌تر آن زمانی که چین اعلام نکرده بود و به طور عادی رفت‌وآمد داشتیم. آن به خصوص خیلی باعث شد در قم یکباره این اوج بگیرد.
 
*فکر کنم یک بار اعلام شد بازرگانی که اهل قم بوده و به چین رفت‌وآمد داشته این را آورده است. این درست است؟
 اینطور نیست که بگوییم فقط یک نفر بوده. افرادی که در ایران بودند و به چین می‌رفتند و می‌امدند خیلی زیاد بودند؛ از اقشار مختلف بودند. بنابراین کارگران و مهندسین چینی داریم و در برخی بخش‌های صنعتی کشور کار می‌کنند، در قم و در شهرهای دیگر حضور دارند.
 
*یکی از مقامات چینی به یکی از مقامات کشور ما اشاره کرد که این یک جنگ بیولوژیک امریکا علیه ما بود که ما خیلی نمی‌توانیم این را باز کنیم. آیا این را تائید می‌کنید؟
 برآوردهایی که ما داریم اینطور نیست. در حقیقت اپیدمی‌های دیگری هم داشتیم، چه در 30-20 سال گذشته و چه در گذشته‌های دور این مسئله را داشتیم. این که این جنگ بیولوژیک بوده خواهید دید خود آمریکا بیش از همه از این ویروس آسیب خواهد دید. شاید یکی از کشورهایی که از همه شفاف‌تر تعداد مبتلایان و مرگ را اعلام کرده، ایران بوده است.  چون کشورهای همسایه ما همانند ترکیه و غیره مطمئن هستم این ویروس وجود دارد منتهی به هر دلیلی این را اعلام نکردند و مخفی می‌کنند. در آمریکا و اروپا هم این چنین است. وضعیت ایتالیا، کره جنوبی را می‌بینید. این خیلی بعید است که یک جنگ بیولوژیک باشد.
 
*الان خبر دارید که در امریکا وارد شده است؟
 بله. در آمریکا هم وارد شده است. چیزی که اعلام کردند 100 نفر مثبت بوده و چند نفر فوت کرده‌اند و به احتمال زیاد عدد بیشتر از این است. اینکه شما می‌شنوید 100 نفر مثبت هستند بدین معنی است که تعداد زیادی آدم هستند که اصلاً متوجه نشده اند این عفونت را گرفتند ولی این عفونت را گرفته‌اند و خوب شدند. در عین حال عفونت را به تعداد زیادی آدم‌ها دادند.
 
*اشاره کردید شفاف‌ترین آمار را ارائه می‌دهیم ولی یکسری شبکه‌های معاند و خارجی آن چنان جنگ روانی را شروع کردند که گویا فقط چین و ایران منشاء این قصه هستند.
 بله. این یک مشکل سیاسی است که خیلی‌ها با ما دارند و در خیلی موارد دیگر این کار را می‌کنند ولی به هر حال با گذشت زمان این خیلی بهتر می‌شود.
 
*البته WHO هم اعلام کرد که شفاف‌ترین آمار را داریم. نماینده WHO در ایران آمد. درست است؟
 بله؛ یک گروهی هم از چین اعم از متخصص چینی که در این کار باتجربه هستند آمدند و تست شدند که منفی بودند و ما با آنها جلسه داشتیم و با سازمان بهداشت جهانی و هم با همه محققین و متخصصینی که در دنیا در این موضوع صاحب‌نظر هستند، داریم کار می‌کنیم. برنامه‌های پژوهشی متعددی را طراحی کردیم. پیجی در کل کشور و در دنیا داریم که تحت عنوان «تحقیقات کرونا» است که اگر به آنجا مراجعه کنید اولاً خود را می‌توانید خودتان را اسکرین کنید که این کرونا دارید یا خیر، اگر علائمی دارید یا خیر، اگر دارید باید در خانه بمانید یا به بیمارستان بیایید. بعد همه این افرادی که این بیماری را دارند ثبت می‌کنیم که تمام مواردی که در ایران بود رجیستر شود و اطلاعاتی برای اعضای خانواده باشد. چندین پروژه درمانی را شروع کردیم چون این ویروس جدیدی است و درمان قطعی برای آن وجود ندارد و ما چندین مطالعه را طراحی کردیم تا بتوانیم موثرترین دارو را برای این ویروس به خصوص در ایران پیدا کنیم. امروز معلوم شد این ویروس یک نوع نیست بلکه دو نوع ویروس است.
 
*جلساتی که با WHO و چینی‌ها داشتید، توانستند تجربیات خودشان را منتقل کنند؟
 بله. همه تجربیاتی که داشتند به خصوص چینی‌ها منتقل کردند، حتی WHO به میزانی که چینی‌ها تجربه داشتند، تجربه نداشتند. این را باید بپذیریم که این ویروس و عفونتی است ک خیلی جدید است و برای آن هیچ پیشگیری وجود ندارد، نه فقط در ایران که در انگلستان هم پیش‌بینی شد 75 درصد انگلیسی‌ها احتمالاً این ویروس را می‌گیرند، وقتی به پیک برسد. مشخص است وقتی تعداد افرادی که مبتلا می‌شوند، آن یک درصدی که در بیمارستان می‌آید عدد بالایی است. وقتی می‌بینید تعداد مرگ بالا می‌رود و تعداد افرادی که در بیمارستان‌ها هستند زیاد می‌شوند، بدین معنی است که به پیک بیماری نزدیک می‌شویم.
 
*چینی‌ها روش‌هایی که ما شروع کردیم را تائید کردند؟ مثلاً تعطیلی مدارس و غیره.
 بله. یک فرقی که بین ایران و چین بوده، این است که مردم چین خیلی حرف دولت را گوش می‌دهند و حکومت هم با افرادی که تخلف می‌کنند، برخورد می‌کند.
 
*برخورد خیلی قاطع دارند.
 خیلی قاطع! مثلاً حکومت چین اعلام کرد کسی از خانه بیرون نیاید و واقعاً مردم رعایت کردند ولی مردم ما با وجود این که بارها اعلام کردیم به سفر می‌روند، در برخی مکان‌ها شاهد هستید به شدت شلوغ است و در شرایطی که در پیک هستیم، مردم بیرون ریختند و برای تفریح برنامه‌ریزی می‌کنند. این چیزی که نیاز داریم تا بتوانیم عفونت را کنترل کنیم و تلفات را کاهش دهیم، این است که مردم رعایت کنند.
 
*چینی‌ها یک مزیت دیگری که دارند این است که شبکه اجتماعی بیرونی ندارند. شبکه اجتماعی آنها در اختیار خودشان است. یکی از لطماتی که ما خوردیم و این که ملت این همه هراس دارند و صداوسیما هم وارد شده و تاثیرگذار کار می‌کند، باز هم شبکه‌های اجتماعی خارجی تاثیرگذاری دارند.
 به یاد دارم وقتی به چین می‌رفتم نمی‌توانستم از گوگل استفاده کنم. سیستم در چین برای خودشان است. آنها با آن سیستم بود که توانسته‌اند، موفق شوند و پیک را رد کرده‌اند و در فاز نزولی بیماری هستند. قطعاً در چین هم تعداد افرادی که مبتلا شده‌اند، خیلی بیشتر از این عددی است که می‌شنویم.
 
*در مورد قضیه ماسک و مواد ضدعفونی کننده، یک نامه پردردی را آقای نمکی برای دبیر عالی شورای امنیت ملی نوشتند و عکس‌العمل‌های ویژه‌ای هم داشت. چرا این اتفاق افتاد؟
 واقعیت را بخواهید این اتفاقات در همه جا افتاده است. به طور عادی وقتی اپیدمی نیست، در کشور ما چند ماسک نیاز داریم؟ تولید ماسک ما چقدر بوده است؟ فرض کنید، ده هزار یا یک میلیون بوده، ولی وقتی این اتفاق می‌افتد ما نیاز به 50 میلیون داریم و همه مردم ماسک می‌خواهند و خیلی‌ها هم نگران هستند. این اتفاق تنها در کشور ما رخ نداده بلکه در همه کشورها افتاده است. برای اولین بار دیدم در ژاپن مردم از سر و کول هم بالا می‌روند و با هم دعوا می‌کنند تا ماسک بگیرند.  این بخشی به نگرانی مردم بازمی‌گردد و البته ماسک برای همه لازم نیست. ماسک برای افرادی لازم است که این بیماری را دارند و یا اعضای خانواده آن کسی که بیماری را دارد و خیلی نزدیک با آنها زندگی می‌کند یا در محلی که به اصطلاح یک نفر هست، افراد باید ماسک بزنند. ماسک را هم باید هر روز عوض کنید. نیاز به ماسک در چنین اپیدمی یکباره زیاد می‌شود. شما خواهید دید که در اکثر کشورهایی که این اپیدمی آمده است وضع شوینده‌ها و ماسک از وضع کشور ما بدتر است که بهتر نیست.
 
*الان این نکته را باید بپذیریم که به اندازه کافی تولید می‌شود ولی باز مردم مراجعه می‌کنند، کمبود وجود دارد و می‌گویند همه دست وزارت بهداشت است. سوال همه این است که الان پیک بیماری است و چرا این را توزیع نمی‌کنند؟!
 همه آنچه که در اختیار وزارت بهداشت است، توزیع می‌شود؛ بیشتر مشکل این است که همه مردم ایران احتیاج به ماسک ندارند. یک آدمی که عفونت را گرفته و خوب شده و دو هفته از آن گذشته است. خیلی از افراد اینچنین هستند، این فرد نیازی به ماسک ندارد. افرادی که نگرفته‌اند و در معرض نیستند، افرادی که در خانه هستند و نمی‌خواهند بیرون بیایند. همانطور که بیان کردم نیاز به ماسک یک نیاز ناگهانی زیادی بود که در همه کشورها هرچه تولید کنیم و افزایش دهیم، به دلیل این که افراد هم می‌خواهند بگیرند و هم می‌خواهند ذخیره کنند، این روحیه را باید کم کنیم.
 
*یعنی اصلاً ایرادی به مدیریت نمی‌بینید؟
 قبول دارم در مدیریت خیلی نقص داریم. امروز داستانی در شبکه‌های اجتماعی دیدم که می‌گویند من به کرونا رای می‌دهم، چون قدری تنبلی مسئولین را آشکار کرد. این را قبول دارم ما هم نقص در مدیریت داریم، در مردم هم یکسری افراد وجود دارند که از این شرایط سوءاستفاده می‌کنند، احتکار می‌کنند. اینها هم یک بخشی از مسئله است ولی بخش خیلی مهم‌تر همین درخواست و نیاز بیش از حدی است که وجود دارد. نگرانی که مردم دارند و می‌خواهند بیشتر در اختیار داشته باشند.
 
*آقای دکتر ملک‌زاده که سابقه طولانی در بهداشت و درمان کشور دارد آیا این اپیدمی کرونا را آزمایش سخت بهداشت و درمان در این 40 سال می‌داند؟
 بله. این یکی از سخت‌ترین آزمایش‌هایی است که ما در آن قرار گرفته‌ایم. واقعیت این است که در برخی بیمارستان‌هایمان، آنطور که اطلاع دارم شرایط خیلی سختی وجود دارد و تعداد مراجعه‌کنندگان خیلی زیاد است و بخشی از تیم سلامت گرفتار هستند. برخی از پزشکان یا فوت کرده‌اند یا زیر دستگاه بنت هستند. برخی پرستاران در این وضعیت هستند. خود این صحنه یک نگرانی و ناراحتی را برای کل تیم به وجود می‌آورد. باید خیلی شجاعانه و با فداکاری بیشتر پای این بایستیم و از خداوند کمک بخواهیم و از مردم که دعا کنند و تلاش کنند از این آزمایش سخت سربلند بیرون آئیم.
 
*چند نفر از پزشکان و پرستاران را از دست دادیم؟
 آمار دقیق را من ندارم ولی این را بدانید در هر بیمارستانی که بیماران کرونایی هستند، حتماً یک یا دو پزشک و چند پرستار مبتلا هستند و الان آماری که دارم این است که حداقل 5-4 نفر فوت کرده‌اند و احتمالاً تعداد بیشتری هم خواهیم داشت.
 
*خود سرفه که نشانه کرونا نیست؟
 مهم‌ترین علت سرفه دو چیز است. یکی از علل سرفه مشکل معده است. افرادی که رفلاکس دارند. یکی دیگر از علل سرفه ترشحاتی است که از حلق به پشت گلو می‌رود. این دو علت شایع سرفه هستند. علائم بیماری این چند مورد است که خیلی مهم است. آنهایی که علامت‌دار می‌شوند. ممکن است برخی افراد هیچ علائم مهمی نداشته باشند و نفهمند. اتفاقاً اکثریت افراد اصلاً نمی‌فهمند این بیماری را گرفته‌اند.
 آنهایی که می‌فهمند معمولاً تب می‌کنند. برخی مواقع تب بالا هم می‌رود و تا 39 و 40 درجه می‌رسد و بدن درد پیدا می‌کنند. بعد از آن سرفه می‌کنند و همیشه سرفه‌ها خشک است. سرفه‌ای که خلط ندارد و اگر گروهی که حالشان بد می‌شود و احتیاج دارند که بیمارستان بروند - تا اینجا نیازی نیست - ولی آنهایی که نفس‌شان تنگ می‌شود احتیاج دارند به بیمارستان بروند. یکی از کارهایی که در سطح ملی انجام می‌دهیم افرادی که نفس‌تنگی دارند بلافاصله میزان اکسیژن خون آنها اندازه‌گیری می‌شود و این کار با دستگاهی انجام می‌شود و لازم نیست خون بگیریم. کافی است انگشت افراد را در آن بگذاریم. وقتی میزان اکسیژن خون از 90 درصد پائین بیاید، بدین معنی است که بیماری این فرد جزو درصدی است که شدید است و باید در بیمارستان بستری شود. یکی از مواردی که به زودی در جاهای مختلف خواهد بود، همین است که افرادی که خیلی نگران هستند آزمایش شوند. افراد که خیلی نگران می‌شوند نفس تنگی می‌گیرند. یکی از علائم نفس‌تنگی این است که فرد اضطراب دارد. با آن تست، می‌توان فهمید که این نفس‌تنگی به خاطر ریه است یا نه.
 
*برخی هم سوال دارند که این همه تعطیلی کار درستی است یا خیر؟
 تردیدی نیست. یکی از کشورهایی که در این مورد خیلی خوب تصمیم گرفت ژاپن بود. زاپن گفت یک ماه مدارس تعطیل شود. ژاپنی‌ها این محدودیت‌ها را گذاشتند و شخصاً فکر می‌کنم در این شرایطی که ما هستیم، حتی باید عمده ادارات را تعطیل کنیم و مدارس را تعطیل کنیم و دانشگاه‌ها را تعطیل کنیم، چون تجمعات در هر جایی، یعنی آدمی که گرفته و علامت ندارد، این فرد تا 10 روز و دو هفته با افرادی که با آنها روبرو می‌شوند، بیماری را منتقل می‌کند.
 
*و آمار را بالا می‌برد و یک درصد را افزایش می‌دهد.
 بله. وقتی آمار کلی بالا برود، این یک درصد هم افزایش می‌یابد. مرگ و میر هم زیاد می‌شود.
 
*خبری دیروز داشتیم که قدری ویروس ضعیف شده است. این درست است؟
 نه؛ ویروس تغییری نکرده است، معمولاً وقتی ویروس از یک آدم به آدم دیگری می‌رود خشن‌تر می‌شود، قوی‌تر می‌شود.
 
*مرحله تحقیقاتی در چه اوضاعی است؟ روی این کار مطالعاتی انجام می‌شود؟
 بله. بلافاصله چند مطالعه بزرگ را طراحی کرده‌ایم و یکی از آنها همین اسکرینیگ برای کل مردم است و دیگری اینکه همه افرادی که کرونا می‌گیرند علائمشان را ثبت کنیم. نکته بعدی این است که تست تشخیصی خون برای این خیلی مهم است، چون تستی که از دهان می‌گیریم دقیق نیست و آزمایش خون مهم است و با آزمایش خون می‌توانید بفهمید که کسی کرونا دارد یا خیر. اگر دارد یا خوب شده را می‌فهمید که گرفته و خوب شده و نباید نگران باشید. روی این به طور جدی کار می‌کنیم.
 
*به این رسیده ایم؟
 بله. برای اولین دو روز پیش در سنگاپور یک تست دقیقی را اعلام کردند و ما از همان تجربه استفاده می‌کنیم و در ایران انجام می‌دهیم.
 
*پیک ابتلا الان در کشور ما تهران، گیلان و قم است یا جاهای دیگر هم وجود دارد؟
 در این سه منطقه چون تعداد افرادی که مبتلا شدند خیلی زیاد است، یک درصد هم زیاد شده است. تهران به خاطر جمعیت یک درصد زیاد شده است. در قم و گیلان به دلیل این که درصد افرادی که ابتلا دارند و ظاهراً مشکلی ندارند، آن یک درصد زیاد است. پیش‌بینی این است در استان‌های دیگر اگر نتوانیم این مسافرت‌ها و رفت‌وآمدها را کنترل کنیم، مشکلاتی شبیه آن چه در قم و گیلان و اراک داریم اتفاق افتد.
 
*فکر می‌کنید اینکه گفته شده بود فصل گرما شروع شود ویروس ضعیف می‌شود درست است؟
 بله. این ویروس بهترین دما 28 و 29 درجه است یعنی وقتی روی مبل و میز قرار بگیرد، تا مدتی زنده می‌ماند و می‌تواند منتقل شود. گرمایی که برای این ویروس خوب نیست گرمای بیش از 30 درجه است. خیلی از نقاط کشور ما ممکن است به این درجه نرسند. همین حالا در جنوب کشور و نقاط گرم ما این کمتر است ولی یک دلیل این است که رفت‌وآمد به آنجا کمتر شده باشد. لذا آنچه به نظر من خیلی مهم است این است که علاوه بر گرما همین حذف مسافرت‌ها و حذف شرکت در تجمعات است. برخی گمان می‌کنند، تریاک و الکل برای درمان خوب است ولی اینچنین نیست. تریاک برای همه بیماری‌ها از جمله برای کرونا بد است. تریاک یک عامل سرطان‌زا است و ریه را تنبل می‌کند و اکیداً اعلام می‌کنم تریاک برای این بیماری بد است؛ الکل هم همین طور است. برخی گمان می‌کنند الکل بخورند در خون می‌رود و این ویروس را از بین می‌برد. الکل وقتی وارد معده می‌شود، تبدیل به ماده دیگری می‌شود که آن تاثیری ندارد بنابراین الکل هم هیچ کمکی به این عفونت نمی‌کند.  از نظر غذاها که باید چه غذاهایی بخوریم این است که باید تغذیه مناسبی داشته باشیم، نه زیادی بخوریم و سعی کنیم سبزیجات و میوه‌جات بیشتر بخوریم. از همه اینها مهم‌تر این است که نترسیم و روحیه خود را حفظ کنیم. یکی از چیزهایی که آدمی را که خیلی بیمار نیست، مریض‌تر می‌کند ترس و نگرانی است.