رکورد جهانی فارس در فرونشست زمین

به گزارش مهر، سال ۹۸ که اعلام شد استان فارس رکورد جهانی فرونشست را در حالی از آن خودکرده است که عمق برخی فرونشست‌ها در این استان به ۱۲۰ متر هم می‌رسید.طی چند سال گذشته به دلایل مختلفی ازجمله خشکسالی و برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی در استان فارس فرونشست‌های مختلف در انواع و ابعاد متنوعی دیده شد که نگرانی‌هایی را به همراه داشت. در این مدت به دلیل ایجاد این فرونشست‌ها برخی از روستاهای استان از جمله روستای پلنگی در شهرستان مرودشت تخلیه شد و در برخی نقاط دیگر استان از جمله فسا و داراب نیز ایجاد فرونشست‌های عظیمی نگرانی‌هایی را به همراه داشت.برخی از کارشناسان زمین‌شناسی اعلام کردند این فرونشست‌ها ممکن است به دلیل رخدادهای طبیعی حاصل از فرایندهای زمین‌شناختی همچون زمین‌لرزه یا حل‌شدگی سنگ‌های گچی نیز رخ دهد، اما فراوانی این پدیده در ۱۰ سال اخیر در اغلب نقاط استان فارس نشان از دلیلی غیرازاین مسائل دارد که ناشی از عدم مدیریت صحیح منابع آبی است.در این مدت اغلب دشت‌های استان با این پدیده دست‌وپنجه نرم می‌کرد و بیشترین نگرانی از ایجاد فرونشست مربوط به دشت مرودشت بود. در این راستا برخی اعلام کردند که این پدیده می‌تواند به‌عنوان یک تهدید برای مجموعه جهانی تخت جمشید نیز تلقی شود.در بازدیدهایی که اخیراً زمین‌شناسی استان از مناطق مختلف استان از جمله دشت مرودشت داشته وضعیت گسترش این پدیده را در این منطقه نگران‌کننده اعلام کرده و خواستار همکاری دستگاه‌های ذی‌ربط برای برداشت از سفره آب‌های زیرزمینی شده‌اند.

در این میان مدیر مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور (مرکز شیراز) گفت: رخداد فرونشست زمین ازجمله پدیده‌های زمین‌شناختی است برای به تعادل رسیدن زمین به‌صورت معمول در دشت‌ها اتفاق می‌افتد و زمانی که میزان این افت از یک حد طبیعی (بیش از چهار میلی‌متر در سال) بیشتر شود این پدیده به یک بحران تبدیل‌شده و نیازمند توجه ویژه است.طهمورث یوسفی با اشاره به اینکه پدیده فرونشست در دهه اخیر چهره بسیاری از دشت‌های کشور را دگرگون کرده به‌گونه‌ای که نرخ میانگین سالانه این افت در مواردی حتی بیش از ۳۰ سانتی‌متر در سال نیز گزارش‌شده، توضیح داد: طی چند مدت اخیر نقشه فرونشست‌های استان فارس تهیه‌شده که بیش از همه وضعیت دشت مرودشت نگران‌کننده است.وی ادامه داد: این پدیده از شمال استان تا جنوب را شامل می‌شود، بر اساس نقشه‌های تهیه‌شده از سوی زمین‌شناسی وضعیت تمامی دشت‌های استان نگران‌کننده است ما دشت مرودشت ازلحاظ فرونشست و گسترش آن نسبت به دیگر نقاط استان وضعیت بدتری دارد.یوسفی با اشاره به اینکه دلیل گسترش فرونشست در دشت مرودشت برداشت‌های بی‌رویه و شرایط زمین‌شناسی است، افزود: کشاورزان از چاه‌های آبرفت این منطقه بیش از ۳۰۰ متر آب برداشت کرده‌اند که در حال حاضر تعداد قابل‌توجهی از این آبخوان‌ها خشک‌شده و در ایجاد و گسترش فرونشست تأثیر زیادی داشته است.مدیر مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور (مرکز شیراز) با تأکید بر اینکه این فرونشست‌ها در دامنه کوه ایجادشده، گفت: مناطق مسکونی و روستاها بیشتر در دامنه کوه‌ها قرار دارد ازاین‌رو ضروری است که با اتخاذ تدابیری شکاف‌ها شناسایی و نسبت به جابه‌جایی مناطق مسکونی در این منطقه اقدام کرد.

وی با اشاره به اینکه زنگ خطر در دشت مروشت به صدا درآمده، اظهار کرد: البته در این راستا سازمان زمین‌شناسی اقداماتی را انجام داده و گزارش را به دستگاه‌های مربوطه اعلام کرده است.یوسفی با انتقاد از برداشت بی‌رویه آب در دشت مرودشت بیان کرد: البته خود کشاورزان طی چند مدت اخیر به‌صورت لیزری نسبت به تسطیح اراضی خود اقدام کرده‌اند که این یکی از دلایل ایجاد فرونشست است به همین منظور باید هرچه سریع‌تر برای برداشت از آب‌های زیرزمینی در مرودشت اقداماتی انجام شود.وی با تأکید بر اینکه این پدیده فقط مربوط به شهر مرودشت نیست، گفت: در برخی از نقاط است از جمله دشت شیراز، زرقان، فسا، داراب و… رصدهایی که انجام‌شده حکایت از افزایش و گسترش این فرونشست‌ها دارد.مدیر مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی جنوب کشور (مرکز شیراز) خواستار برنامه‌ریزی برای ساخت‌وسازهای آینده در فارس شد و تأکید کرد: در صورت ادامه این روند به‌طور حتم دشت فارس طی سال‌های آینده با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌شود که باید در این رابطه برنامه‌ریزی دقیق و مؤثری انجام شود.در این رابطه پدر علم آب‌شناسی ایران و پژوهشگر، زمین‌شناس و عضو هیات‌علمی دانشگاه شیراز گفت: کشاورزی‌های بی‌رویه و برداشت آب از سفره آب‌های زیرزمینی در دشت مرودشت و اطراف تخت جمشید باعث ایجاد پدیده فرونشست شده است.

عزت‌الله رئیسی با اشاره به اینکه دانشگاه شیراز از حدود ۸ تا ۹ سال قبل تحقیقاتی پیرامون فرونشست در دشت مرودشت انجام داده، بیان کرد: بر اساس تحقیقات انجام‌شده توسط دانشگاه شیراز پایین افتادن سطح آب دلیل اصلی ایجاد فرونشست در این دشت است.وی ادامه داد: افت شدید سطح آب زیرزمینی (حدود ۱۰ تا ۱۵ متر)، بروز خشکسالی شدید طی این سال‌ها و همچنین مساعد بودن آبخوان برای نشست (وجود لایه‌های ریزدانه رسی) موجب شد تا نشست بعضی منازل مسکونی در روستای شول خود را به‌صورت ترک‌خوردگی دیوارها و حتی جابه‌جایی سقف بعضی از آن‌ها نشان دهد.وی با تأکید بر اینکه هیچ راهی برای جلوگیری از گسترش این پدیده به‌جز مصرف بهینه آب وجود ندارد، افزود: سال ۹۸ و ۹۹ بارندگی در سطح استان خوب بود که به‌طور حتم کشاورزان به پمپاژ آب اقدام خواهند کرد و بازهم وضع بدتر از گذشته خواهد شد.پدر علم آب‌شناسی ایران با اشاره به اینکه تنها اگر ۲۰ درصد برداشت آب‌های زیرزمینی کاهش یابد می‌توان از گسترش این پدیده جلوگیری کرد، گفت: باید در مصرف آب برای کشاورزی صرفه‌جویی شود و به سمت کشت محصولات کم آب برویم در غیر این صورت با عدم‌تغییر الگوی کشت نمی‌توان از گسترش پدیده فرونشست جلوگیری کرد.