تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۲/۱۳ ساعت ۱۷:۲۱
کد مطلب : ۲۱۳۱۹۹
چراکسی نتوانست‌جای عطاران و فتحی را پُر کند
گروه فرهنگی: از سال ۱۳۷۰ که مجموعه تلویزیونی «مهمان» به کارگردانی خسرو ملکان از شبکه یک پخش شد، تا امروز، به‌طور دقیق، ۸۰ سریال ماه‌رمضانی روی آنتن تلویزیون ایران رفته است.
رکورددار سریال‌های ماه رمضانی در طول این ۳۰ سال، شبکه یک با ۲۵ مجموعه تلویزیونی است و پشت سر آن، شبکه‌های دو و سه با ۲۱ سریال، دوش به‌دوش هم قرار دارند. شبکه پنج هم در این سه دهه، ۱۳ سریال را در ماه رمضان روانه آنتن کرده است.به‌جز سریال «شاید برای شما هم اتفاق بیفتد» که سال ۱۳۹۲ از شبکه پنج پخش شد و کاری گروهی بود، ۷۹ مجموعه دیگر را ، ۵۰ کارگردان ساخته‌اند که از این میان، ۳۴ نفر، تنها برای یک‌بار فرصت کارگردانی در ماه رمضان را پیدا کرده‌اند.کارگردانانِ پُر کار در تولید سریال‌های ماه رمضانی، به ترتیب عبارتند از سیروس مقدم (۵ سریال)، محمدحسین لطیفی (۵ سریال) و علیرضا افخمی (۴ سریال). بعد از این سه نفر، کارگردانانی چون خسرو ملکان، حسن فتحی، رضا عطاران، سعید سلطانی و جواد افشار با ساخت سه سریال رمضانی قرار دارند. کاظم بلوچی، پریسا بخت‌آور، اکبر منصورفلاح، حسین سهیلی‌زاده، محمدرضا آهنج، محمدمهدی عسگرپور، بهرام بهرامیان (یک سریال مستقل و یک اثر مشترک با حمید بهرامیان)، جلیل سامان و علی غفاری هم، هر کدام ساخت دو سریال مناسبتی برای این ماه را در کارنامه خود دارند.جدا از بحث کمی و عددی سریال‌سازی تلویزیون برای ماه رمضان در ۳۰ سال گذشته، باید بررسی کرد از این ۸۰ مجموعه که از سال ۱۳۷۰ تا امروز (۱۳۹۹) پخش شده‌اند، چند سریال از نظر هنری و فرهنگی، نظر مخاطبان، کارشناسان و منتقدان را جلب کرده و ماندگار شده‌اند.
در بررسی کیفی سریال‌های مناسبتی شبکه‌های سیما برای ماه رمضان، بی‌گمان، کفه ترازو به نفع تولیدات دهه ۸۰ خورشیدی، سنگین‌تر است. با به‌خط کردن مجموعه‌های تلویزیونی خاطره‌سازِ ماه‌های رمضان در سه دهه گذشته، به سادگی درخواهیم یافت که صدا و سیما در این زمینه پس‌رفت داشته است و باید گفت «سال به سال، دریغ از پارسال». یکی از مواردی که مُهر تاییدی بر این نظریه است، میزان بالای استقبالِ مخاطبان از بازپخش آثار قدیمی‌تر (به‌ویژه تولیدات دهه ۸۰) به نسبت سریال‌های تازه در ماه رمضان است. برای مثال، امسال، با توجه به آمار اپلیکیشن تلوبیون، تعداد تماشاگران سریالِ تازه «سرباز» که در حال پخش از شبکه سه است، کم‌تر از مجموعه قدیمی «متهم گریخت» است که سال ۱۳۸۴ تولید شده و برای چندمین بار روی آنتن شبکه آی فیلم می‌رود.به همین بهانه، نگاهی می‌اندازیم به فهرست بهترین سریال‌های ماه رمضانی سیما در ۳ دهه گذشته که تعداد دفعات بازپخش آن‌ها در سال‌های متوالی به درخواست مخاطبان، میزان دانلودشان از اینترنت، حجم مطالب و نقدهای نوشته شده درباره آن‌ها و ... بهترین دلیل برای تایید کیفیت‌شان است.
«متهم گریخت»
رضا عطاران از سال ۱۳۸۷، دیگر برای تلویزیون، سریال نساخته است؛ اینکه تلویزیون چطور یک کارگردان و بازیگر محبوب را به این‌سادگی از دست داده، خودش جای سوال دارد. عطاران در دهه ۸۰، سه سریال ماه رمضانی ساخته است که «متهم گریخت»، همچنان پرطرفدارترین آنهاست. این سریال خاطره‌انگیز، رمضان سال ۸۴ از شبکه سه پخش شد. داستان این سریال با بازی سیروس گرجستانی در نقش هاشم‌آقا، درباره خانواده‌ای شهرستانی است که بنابه دلایلی به تهران مهاجرت می‌کنند، اما با اتفاقاتی مختلف روبه‌رو می‌شوند که موقعیت‌هایی کمدی را شکل می‌دهند. داستان ساده، ملموس و با مزه این سریال در کنار نقش‌آفرینی خوب بازیگرانی چون رضا عطاران، سیروس گرجستانی، مریم امیرجلالی، سعید آقاخانی، محمود بهرامی، علی صادقی و ...، بعد از ۱۵ سال همچنان تازه است.
«خانه به‌دوش»
یکی دیگر از سریال‌های موفق رمضانی، بازهم کاری از رضا عطاران است. این کارگردان، «خانه به‌دوش» را در ماه رمضان ۸۳ روانه آنتن شبکه سه کرد. حمید لولایی، رضا عطاران، مریم امیرجلالی، غلامحسین لطفی، علی صادقی، آناهیتا همتی، خشایار راد، سعید نورالهی، بهنوش بختیاری و ... از جمله بازیگران این مجموعه تلویزیونی هستند.شخصیت ماشاءالله در این سریال با بازی حمید لولایی، مثل دیگر آثار سینمایی و تلویزیونی رضا عطاران، فردی از طبقات فرودست جامعه است که دچار بی‌عدالتی شده و با این حال سادگی خود و زندگی‌اش را حفظ می‌کند. او در دام کلاه‌برداری باجناق خود (با بازی غلامحسین لطفی) و آدمی به نام آقای بیات (با بازی خشایار راد) می‌افتد و سرانجام موفق به خارج شدن از دام و مهلکه می‌شود.
«او یک فرشته بود»
در دهه ۸۰، در کنار کمدی‌های ماه رمضان، درام‌هایی ماورائی هم پخش شدند که توجه و اقبال تماشاگران تلویزیون را جلب کردند؛ سریال «او یک فرشته بود» به کارگردانی علیرضا افخمی که سال ۸۴ از شبکه دو پخش شد، خط‌شکنِ این گونه آثار بود.
تجسم شیطان در بدن آدمی و وسوسه‌پذیری آدم‌های مذهبی، کلیشه‌شکنی‌هایی بودند که در زمان خودش توانست بسیاری از نگاه‌ها را جلب کند و البته مخالفانی را هم به انتقاد وادارد. با این حال، تماشاگران بی‌شمار این سریال و بحث و جدل‌هایی که سر آن به پا شد، نشان داد که تجربه راه‌های نرفته در سریال‌سازی، تا چه اندازه می‌تواند موفقیت‌آمیز باشد.بهاره افشاری با ایفای نقش شیطان در «او یک فرشته بود»، شناخته شد و حسن جوهرچی، ثریا قاسمی، مریم کاویانی، رضا توکلی و مرتضی ضرابی از دیگر بازیگران این سریال هستند.«او یک فرشته بود»، یکی از سریال‌های ماه رمضانی است که در فضای اینترنت، به دفعات زیاد، توسط کاربران دانلود و دیده می‌شود.
«صاحبدلان»
خاطرهِ بازی حسین محجوبی و باران کوثری در سریال «صاحبدلان» به کارگردانی محمدحسین لطیفی، پس از ۱۴ سال، همچنان در ذهن مخاطبان تلویزیون، زنده است.این سریال که نخستین بار در رمضان ۱۳۸۵ از شبکه یک پخش شد، زندگی پیرمردی صحاف به نام سیدخلیل صحاف‌زاده را روایت می‌کند که با ورود قرآنی برای صحافی به خانه‌اش، خودش و نوه‌اش به نام دینا، وارد ماجراهایی می‌شوند که از داستان پیامبران در قرآن الهام گرفته شده است.صحنه‌آرایی مناسب، پرهیز از پند و نصیحت‌های باسمه‌ای، به هم آمیختن جهان واقعی و فراواقعی، بازی‌های خوب و ... از جمله نکات مثبت «صاحبدلان» هستند.محمد کاسبی، ثریا قاسمی، سیروس گرجستانی، پوریا پورسرخ، برزو ارجمند و ... از دیگر بازیگران این سریال موفق به شمار می‌آیند.
«گم‌گشته»
علاوه بر آثار ماورائی و مجموعه‌های مذهبیِ ماه رمضان، سریال‌های دیگری هم در دهه ۸۰ خورشیدی روی آنتن شبکه‌های گوناگون سیما رفتند که بیشتر درام‌هایی اخلاقی و واقع‌گرا به شمار می‌آمدند؛ «گم‌گشته» ساخته رامبد جوان که برای نخستین بار، رمضان سال ۸۰ از شبکه سه پخش شد، از جمله این سریال‌ها است.
«گم‌گشته»، داستان یک دزد به نام کریم را بازگو می‌کند که به دلیل شباهت زیاد با مرد ثروتمند و خوشنامی به نام سید جلال، خودش را به جای او جا می‌زند و از موقعیت سوء استفاده می‌کند.بازی منعطف آتیلا پسیانی در دو نقش کریم و آقاجلال، از نقاط قوت این اثر است. شکل‌گیری یک درام جدی با رگه‌هایی از طنز به دلیل موقعیتی متضاد و کمدی که شخصیت کریم در آن قرار گرفته است هم از دیگر امتیازات «گم‌گشته»، به شمار می‌آید.
در کنار آتیلا پسیانی، فرامرز صدیقی، آتنه فقیه نصیری، پژمان بازغی، حدیث فولادوند، صالح میرزاآقایی، صدیقه کیانفر و ... دیگر بازیگران این سریال هستند.
«میوه ممنوعه»
اگر «گم‌گشته» ساخته رامبد جوان، اثری اخلاق‌گرا و تا حدی کلیشه‌ای با متنی متوسط و شخصیت‌پردازی ساده بود، ۶ سال بعد، سریالی روی آنتن شبکه دو رفت که ضرورت پایبندی به اخلاقیات و انسانیت را با فیلمنامه‌ای قوی برپایه ادبیات عرفانی و دیالوگ‌هایی ماندگار روی آنتن برد.سریال «میوه ممنوعه» به کارگردانی حسن فتحی، داستان فردی متدین و بازاری به نام حاج‌یونس فتوحی (با بازی درخشان علی نصیریان) است که چون شیخ صنعان، در پیرانه‌سری، دچار عشق دختری جوان به نام هستی شایگان (با بازی هانیه توسلی) می‌شود. این سریال، راوی آدم‌هایی خاکستری است که در قلب یک داستان پیچیده و رمزآلود، سردرگم شده و به محک آزمایش گذاشته می‌شوند.این سریال مناسبتی با بازی علی نصیریان، هانیه توسلی، گوهر خیراندیش، امیر جعفری، طناز طباطبایی و ... در زمان پخش، بسیار مورد استقبال قرار گرفت و همچنان از مجموعه‌های محبوبِ رمضانیِ تلویزیون به شمار می‌آید.
در بررسی کیفی سریال‌های مناسبتی شبکه‌های سیما برای ماه رمضان، بی‌گمان، کفه ترازو به نفع تولیدات دهه ۸۰ خورشیدی، سنگین‌تر است. با به‌خط کردن مجموعه‌های تلویزیونی خاطره‌سازِ ماه‌های رمضان در سه دهه گذشته، به سادگی درخواهیم یافت که صدا و سیما در این زمینه پس‌رفت داشته است و باید گفت «سال به سال، دریغ از پارسال». یکی از مواردی که مُهر تاییدی بر این نظریه است، میزان بالای استقبالِ مخاطبان از بازپخش آثار قدیمی‌تر (به‌ویژه تولیدات دهه ۸۰) به نسبت سریال‌های تازه در ماه رمضان است. برای مثال، امسال، با توجه به آمار اپلیکیشن تلوبیون، تعداد تماشاگران سریالِ تازه «سرباز» که در حال پخش از شبکه سه است، کم‌تر از مجموعه قدیمی «متهم گریخت» است که سال ۱۳۸۴ تولید شده و برای چندمین بار روی آنتن شبکه آی فیلم می‌رود.به همین بهانه، نگاهی می‌اندازیم به فهرست بهترین سریال‌های ماه رمضانی سیما در ۳ دهه گذشته که تعداد دفعات بازپخش آن‌ها در سال‌های متوالی به درخواست مخاطبان، میزان دانلودشان از اینترنت، حجم مطالب و نقدهای نوشته شده درباره آن‌ها و ... بهترین دلیل برای تایید کیفیت‌شان است.
«متهم گریخت»
رضا عطاران از سال ۱۳۸۷، دیگر برای تلویزیون، سریال نساخته است؛ اینکه تلویزیون چطور یک کارگردان و بازیگر محبوب را به این‌سادگی از دست داده، خودش جای سوال دارد. عطاران در دهه ۸۰، سه سریال ماه رمضانی ساخته است که «متهم گریخت»، همچنان پرطرفدارترین آنهاست. این سریال خاطره‌انگیز، رمضان سال ۸۴ از شبکه سه پخش شد. داستان این سریال با بازی سیروس گرجستانی در نقش هاشم‌آقا، درباره خانواده‌ای شهرستانی است که بنابه دلایلی به تهران مهاجرت می‌کنند، اما با اتفاقاتی مختلف روبه‌رو می‌شوند که موقعیت‌هایی کمدی را شکل می‌دهند. داستان ساده، ملموس و با مزه این سریال در کنار نقش‌آفرینی خوب بازیگرانی چون رضا عطاران، سیروس گرجستانی، مریم امیرجلالی، سعید آقاخانی، محمود بهرامی، علی صادقی و ...، بعد از ۱۵ سال همچنان تازه است.
«خانه به‌دوش»
یکی دیگر از سریال‌های موفق رمضانی، بازهم کاری از رضا عطاران است. این کارگردان، «خانه به‌دوش» را در ماه رمضان ۸۳ روانه آنتن شبکه سه کرد. حمید لولایی، رضا عطاران، مریم امیرجلالی، غلامحسین لطفی، علی صادقی، آناهیتا همتی، خشایار راد، سعید نورالهی، بهنوش بختیاری و ... از جمله بازیگران این مجموعه تلویزیونی هستند.شخصیت ماشاءالله در این سریال با بازی حمید لولایی، مثل دیگر آثار سینمایی و تلویزیونی رضا عطاران، فردی از طبقات فرودست جامعه است که دچار بی‌عدالتی شده و با این حال سادگی خود و زندگی‌اش را حفظ می‌کند. او در دام کلاه‌برداری باجناق خود (با بازی غلامحسین لطفی) و آدمی به نام آقای بیات (با بازی خشایار راد) می‌افتد و سرانجام موفق به خارج شدن از دام و مهلکه می‌شود.
«او یک فرشته بود»
در دهه ۸۰، در کنار کمدی‌های ماه رمضان، درام‌هایی ماورائی هم پخش شدند که توجه و اقبال تماشاگران تلویزیون را جلب کردند؛ سریال «او یک فرشته بود» به کارگردانی علیرضا افخمی که سال ۸۴ از شبکه دو پخش شد، خط‌شکنِ این گونه آثار بود.
تجسم شیطان در بدن آدمی و وسوسه‌پذیری آدم‌های مذهبی، کلیشه‌شکنی‌هایی بودند که در زمان خودش توانست بسیاری از نگاه‌ها را جلب کند و البته مخالفانی را هم به انتقاد وادارد. با این حال، تماشاگران بی‌شمار این سریال و بحث و جدل‌هایی که سر آن به پا شد، نشان داد که تجربه راه‌های نرفته در سریال‌سازی، تا چه اندازه می‌تواند موفقیت‌آمیز باشد.بهاره افشاری با ایفای نقش شیطان در «او یک فرشته بود»، شناخته شد و حسن جوهرچی، ثریا قاسمی، مریم کاویانی، رضا توکلی و مرتضی ضرابی از دیگر بازیگران این سریال هستند.«او یک فرشته بود»، یکی از سریال‌های ماه رمضانی است که در فضای اینترنت، به دفعات زیاد، توسط کاربران دانلود و دیده می‌شود.
«صاحبدلان»
خاطرهِ بازی حسین محجوبی و باران کوثری در سریال «صاحبدلان» به کارگردانی محمدحسین لطیفی، پس از ۱۴ سال، همچنان در ذهن مخاطبان تلویزیون، زنده است.این سریال که نخستین بار در رمضان ۱۳۸۵ از شبکه یک پخش شد، زندگی پیرمردی صحاف به نام سیدخلیل صحاف‌زاده را روایت می‌کند که با ورود قرآنی برای صحافی به خانه‌اش، خودش و نوه‌اش به نام دینا، وارد ماجراهایی می‌شوند که از داستان پیامبران در قرآن الهام گرفته شده است.صحنه‌آرایی مناسب، پرهیز از پند و نصیحت‌های باسمه‌ای، به هم آمیختن جهان واقعی و فراواقعی، بازی‌های خوب و ... از جمله نکات مثبت «صاحبدلان» هستند.محمد کاسبی، ثریا قاسمی، سیروس گرجستانی، پوریا پورسرخ، برزو ارجمند و ... از دیگر بازیگران این سریال موفق به شمار می‌آیند.
«گم‌گشته»
علاوه بر آثار ماورائی و مجموعه‌های مذهبیِ ماه رمضان، سریال‌های دیگری هم در دهه ۸۰ خورشیدی روی آنتن شبکه‌های گوناگون سیما رفتند که بیشتر درام‌هایی اخلاقی و واقع‌گرا به شمار می‌آمدند؛ «گم‌گشته» ساخته رامبد جوان که برای نخستین بار، رمضان سال ۸۰ از شبکه سه پخش شد، از جمله این سریال‌ها است.
«گم‌گشته»، داستان یک دزد به نام کریم را بازگو می‌کند که به دلیل شباهت زیاد با مرد ثروتمند و خوشنامی به نام سید جلال، خودش را به جای او جا می‌زند و از موقعیت سوء استفاده می‌کند.بازی منعطف آتیلا پسیانی در دو نقش کریم و آقاجلال، از نقاط قوت این اثر است. شکل‌گیری یک درام جدی با رگه‌هایی از طنز به دلیل موقعیتی متضاد و کمدی که شخصیت کریم در آن قرار گرفته است هم از دیگر امتیازات «گم‌گشته»، به شمار می‌آید.
در کنار آتیلا پسیانی، فرامرز صدیقی، آتنه فقیه نصیری، پژمان بازغی، حدیث فولادوند، صالح میرزاآقایی، صدیقه کیانفر و ... دیگر بازیگران این سریال هستند.
«میوه ممنوعه»
اگر «گم‌گشته» ساخته رامبد جوان، اثری اخلاق‌گرا و تا حدی کلیشه‌ای با متنی متوسط و شخصیت‌پردازی ساده بود، ۶ سال بعد، سریالی روی آنتن شبکه دو رفت که ضرورت پایبندی به اخلاقیات و انسانیت را با فیلمنامه‌ای قوی برپایه ادبیات عرفانی و دیالوگ‌هایی ماندگار روی آنتن برد.سریال «میوه ممنوعه» به کارگردانی حسن فتحی، داستان فردی متدین و بازاری به نام حاج‌یونس فتوحی (با بازی درخشان علی نصیریان) است که چون شیخ صنعان، در پیرانه‌سری، دچار عشق دختری جوان به نام هستی شایگان (با بازی هانیه توسلی) می‌شود. این سریال، راوی آدم‌هایی خاکستری است که در قلب یک داستان پیچیده و رمزآلود، سردرگم شده و به محک آزمایش گذاشته می‌شوند.این سریال مناسبتی با بازی علی نصیریان، هانیه توسلی، گوهر خیراندیش، امیر جعفری، طناز طباطبایی و ... در زمان پخش، بسیار مورد استقبال قرار گرفت و همچنان از مجموعه‌های محبوبِ رمضانیِ تلویزیون به شمار می‌آید.
