تجلیل باشکوه دانشگاهیان از «پروفسور رضا»

به رغم بارش شدید باران و سرمای نسبی هوا، سالن شهید چمران دانشکده فنی دانشگاه تهران از ساعتی قبل از شروع مراسم مملو از جمعیت مشتاق دانشجویان و دانشگاهیان بود که به رغم تداوم برنامه تا ساعتی بیش از زمان اعلام شده با شور و شوقی زایدالوصف، شنونده خاطرات و صحبت‌های شیرین شاگردان و همکاران پروفسور رضا و سخنان و توصیه های متواضعانه این استاد فرهیخته بودند. در جمع پرشمار اساتید، مسوولان و چهره های علمی و فرهنگی حاضر در مراسم، دکتر فرجی دانا - وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، - دکتر محمدرضا عارف - رییس شاخه مهندسی فرهنگستان علوم -، دکتر رضا روستاآزاد - رییس دانشگاه صنعتی شریف - ، دکتر فرهاد رهبر - رییس دانشگاه تهران -، دکتر سهراب پور - رییس سابق دانشگاه صنعتی شریف -، دکتر کمال خرازی، استاد باستانی پاریزی، استاد اسلامی ندوشن، حجت الاسلام و المسلمین سید محمود دعایی، حجت الاسلام و المسلمین حجتی کرمانی، دکتر امراللهی، دکتر بی طرف و دکتر رحیمیان - رییس اسبق دانشگاه تهران - و تنی چند از چهره های ماندگار علمی کشور در رشته های مختلف از جمله دکتر پرویز جبه دار مارالانی و دکتر منصور نیکخواه بهرامی از اساتید برجسته دانشکده فنی به چشم می‌خوردند.

دکتر محمود کمره ای، رییس پردیس دانشکده های فنی دانشگاه تهران طی سخنانی در این مراسم با اشاره به برنامه دانشکده در تجلیل از چهره های برجسته علمی که با تقدیر از مقام علمی استاد جبه دار مارالانی آغاز شده، اظهار داشت: پروفسور رضا که متولد 1293 و در آستانه یکصد سالگی هستند، سال 1313 همزمان با تاسیس دانشگاه تهران وارد دانشکده فنی شده اند و در سال 1317 همراه با 15 نفر دیگر از دانشکده فارغ التحصیل شده اند. وی در ادامه به نقل گفتارهایی از پروفسور رضا پرداخت که در آن بر ضرورت قرار گرفتن در صف اول علم و فناوری جهان به عنوان لازمه وارستگی و آراستگی فردی و ملی ایرانیان و لزوم خردگرایی و پرهیز از احساسات خام و بهره گیری از فناوری‌های روز در کنار پاسداشت سنت‌های ملی و توجه به فرهنگ به عنوان زیربنای استقلال کشورها در جهان امروز تاکید شده است.

سخنران بعدی این مراسم که به همت کانون مهندسین فارغ التحصیل دانشکده فنی دانشگاه تهران برگزار شد، استاد پرویز جبه دار مارالانی، چهره ماندگار مهندسی برق و رییس شورای عالی کانون بود که در سخنانی به مرور فرازهایی از زندگی و خدمات علمی و فرهنگی پروفسور رضا پرداخت. وی گفت: خانواده بزرگ دانشکده فنی 80 سال است که جوانان متعهدی را برای کشور تربیت می‌کند که بسیاری پس از پایان تحصیل در کشور مانده و در جهت توسعه و عمران کشور گام برداشته اند و گروهی هم که از کشور رفته اند همیشه در فکر ایران بوده اند و با مشارکت در توسعه فناوری های روز، مایه افتخار و اعتبار کشور بوده اند. پروفسور رضا از چهره های برجسته این گروه هستند که همواره دلبستگی عمیقی به ایران داشته اند که در سفرهای مکررشان به ایران مشهود است. جبه دار مارالانی اضافه کرد: پروفسور رضا، اندیشمند و دانشمند برجسته ایرانی، بیش از 65 سال از عمر پربرکت خود را صرف تدریس و تحقیقات علمی کرده که در پیشبرد علوم در جهان موثر بوده است.

وی با اشاره به تحصیلات کارشناسی ارشد و دکتری استاد در رشته مهندسی برق که به ترتیب در سال 1324 و 1328 در دانشگاه‌های کلمبیا و پلی تکنیک نیویورک بوده اظهار داشت: پروفسور رضا در دوران تحصیلات خود در آمریکا با دانشمندان بزرگی چون وبر، فاستر، والش و وینر همکاری داشته و رساله دکتری خود را زیرنظر پروفسور فاستر و پروفسور وینر به حل یکی از مسائل بنیادی مخابرات اختصاص داده بود. وی با تایید و توصیه نامه این دو استاد برجسته برای تدریس و تحقیق به دانشگاه MIT رفت و پس از پنج سال فعالیت در این دانشگاه از سال 1334 در دانشکده مهندسی برق دانشگاه سیراکیوس به تدریس پرداخت که این همکاری تا سال 1347 ادامه داشت. وی طی سالهای 1346 تا 28 رییس دانشگاه‌های تهران و صنعتی شریف بود که در این مدت 150 استاد و دانشمند به دعوت ایشان برای تدریس در دانشگاه‌ از خارج به ایران آمدند که نقش موثری در مدرن شدن برنامه های آموزشی و پژوهشی دانشگاه ها داشت.

 جبه دار مارالانی خاطرنشان کرد: پروفسور رضا در فاصله سالهای 1348 تا 53 سفیر ایران در یونسکو و همزمان استاد دانشگاه پاریس 7 در سوربون بود و در فاصله سالهای 53 تا 57 که سفیر ایران در کانادا بود به عنوان استاد دانشگاه های مک گیل و کانکوردیا به تدریس و تحقیق اشتغال داشت و استاد افتخاری این دانشگاه ها می‌باشد. پروفسور رضا چهار کتاب به زبان انگلیسی دارد که سه کتاب از کتاب‌های مرجع در دانشگاه های دنیا هستند و 12 کتاب به زبان فارسی دارند و علاوه بر آن نوشتن فصل‌هایی از چند کتاب از جمله قسمت‌هایی از دانشنامه آمریکانا و دانشنامه علوم و فناوری فیزیک را برعهده داشته اند. پروفسور رضا که از پایه گذاران نظریه اطلاعات در جهان هستند بیش از 100 مقاله علمی و 100 مقاله فارسی در زمینه فرهنگ و ادبیات فارسی دارند. استاد در دوران جوانی هم سه کتاب رادیو به زبان ساده(1319)، دوره هندسه علمی و عملی(1320) و راز آفرینش(1321) را تدوین کرده اند.

دکتر عارف، دانش آموخته و استاد مهندسی برق دانشگاه تهران هم در سخنانی با تقدیر از برگزارکنندگان مراسم نکوداشت پروفسور رضا اظهار داشت: افتخار می‌کنم از دانشکده ای فارغ التحصیل شده ام که 37 سال قبل پروفسور رضا از آن فارغ التحصیل شده بود و در همان رشته و تخصصی تحصیل کرده ام که استاد تحصیل کرده بود و ریاست دانشگاهی را برعهده داشتم (دانشگاه تهران) که 25 سال قبل پروفسور رضا عهده دار ریاست آن بود. در پاییز 1355 زمانی که در دانشکده استنفورد تحصیل می کردم منشی دانشکده به من مراجعه کرد و گفت استادی ایرانی از کانادا به دانشگاه آمده و مایل است دانشجویان ایرانی را ببیند. در آن موقع شاید تنها 10 دانشجوی ایرانی در دانشگاه بودیم و در واقع اولین گروهی بودیم که به توصیه اساتید به جای MIT به استنفورد رفته بودیم. زمانی که وارد کتابخانه شدم، پروفسور رضا از من درباره زمینه تحصیلی‌ام سوال کردند که پاسخ دادم پردازش سیگنالهای تصادفی و احتمالا نظریه اطلاعات را برای ادامه کار انتخاب می‌کنم. پروفسور رضا من را به کار در زمینه نظریه اطلاعات توصیه کردند که من هم دانشجوی حرف شنوایی بودم!

این استاد مهندسی برق در ادامه با اشاره به نظریه شانون به عنوان انقلابی در علم و پردازش اطلاعات اظهار داشت: پرفسور رضا در سال 1340 کتابی در این زمینه نوشتند که مرجع دانشگاهی بود و این که امروز محققان ما در زمینه نظریه اطلاعات حرفی برای گفتن دارند مرهون وجود استیدی چون پروفسور رضاست که خدمات ارزنده ای در زمینه نظریه شانون انجام داده اند. وی، جامعیت شخصیتی را از ویژگی‌های بارز دانشمندان بزرگ ایرانی نظیر پروفسور رضا عنوان کرد و گفت: استاد در کنار فعالیتهای برجسته علمی در زمینه فرهنگ و ادب فارسی نیز کارهای برجسته ای داشته اند و علاوه بر آن از مدیریت‌های اجرایی و علمی هم غافل نشده اند که ریاست دو دانشگاه تهران و شریف و نمایندگی ایران در یونسکو و همکاری نزدیک با انجمن‌های علمی و نهادهای مردم نهاد از نمودهای آن است.

کمال خرازی، وزیر اسبق امور خارجه و استاد حوزه علوم شناختی و تربیتی، دیگر سخنران این مراسم بود که با اشاره به تجربه همکاری خود با پروفسور رضا در دوران تصدی مسوولیت نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد گفت: در زمان اقامت در آمریکا تلاش داشتم زمینه حضور استادان ایرانی مقیم آمریکا را در کشور فراهم کنم که در همین ارتباط، آکادمی علوم ایرانیان را تشکیل داده بودیم که زمینه رفت و آمد بسیاری از اساتید را به ایران فراهم کرد. در این راستا، شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی را با همکاری صادق خرازی که در حال حاضر برای درمان در خارج کشور است، تشکیل دادیم که پروفسور رضا با کمال خضوع و افتادگی در این شورا برای آشنا کردن ایرانیان مقیم آمریکا خصوصا نسل دومی ها با فرهنگ و ادبیات ایرانی و همچنین انتشار نشریات در این حوزه تلاش می‌کردند. وی گفت: پروفسور رضا، شخصیتی واقعا رضامند و قانع و فارغ از هرگونه وابستگی است که حتی زمانی که مسوولیتی اجرایی داشتند هیچ گونه وابستگی به این سمتها نداشتند و قناعت و پاکدستی ایشان که نشانه یک فرهنگی واقعی است، مثال زدنی و الگویی برای همه ماست.

در ادامه مراسم نکوداشت پروفسور رضا، پس از سخنرانی چند تن دیگر از اساتید و صاحبنظران و سخنرانی کوتاه استاد، لوح یادبودی از طرف دانشکده فنی دانشگاه تهران به همراه یک اثر حجمی(شمسه) اثر دکتر محمد حسین حلیمی از اساتید دانشگاه تهران و اثری شامل دو صفحه تذهیب به انتخاب استاد آغداشلو به پروفسور رضا اعطا شد.