بازگشت آمریكا به برجام ساده نیست

گروه سیاسی: اکنون که جو بایدن، معاون سابق رئیس جمهوری آمریكا در دروان ریاست جمهوری باراک اوباما و نامزد حزب دموکرات آمریكا به کرسی ریاست جمهوری نزدیک تر شده، زمان مناسبی است تا چگونگی رویکرد آمریكا به ایران را بررسی کنیم.
به گزارش سایت دیپلماسی ایرانی،دونالد ترامپ با خروج از برجام جهان را در شوک فرو برد زیرا معتقد بود این توافق ناقص است. کشورهای اروپایی در واکنش به این اقدام ترامپ، تلاش کردند تهران را به ماندن در برجام ترغیب کنند. ایران نیز مدت زمان واقعاً طولانی به آن پایبند ماند.
به نظر می رسد بایدن قصد احیای برجام را دارد. او به خوبی از نقص های برجام آگاه است و شایع شده که قصد دارد دامنه آن را گسترش دهد. ولی واقعیت های سیاسی و اقتصادی تازه ای پس از سال ۲۰۱۸ ایجاد شده است. تحریم های آمریكا ایران را به شدت تضعیف کرده، تولید نفت آن از ۳.۸ میلیون بشکه در روز به ۱.۹ میلیون بشکه در روز رسیده و صادرات آن حتی به همسایگان و شرکای سنتی و دوستان نزدیکش بسیار محدود شده است.سازوکار اجرایی اینستکس نیز که توسط کشورهای اروپایی که در برجام مانده بودند تهیه شده بود و برای دور زدن دلار آمریكا طراحی شده بود، هرگز اجرایی نشد زیرا بانک هایی که وارد این سازوکار می شدند با تحریم فعالیت در آمریكا مواجه می شدند.
در ماه اکتبر با وجود فشارهای آمریكا و همه تلاش های این کشور برای پایان نیافتن تحریم های تسلیحاتی سازمان ملل که مطابق برجام در این ماه به پایان می رسیدند ایالات متحده نتوانست کاری از پیش ببرد و در کارزار دیپلماتیکی که در سازمان ملل به راه انداخته بود، به نوعی در برابر ایران و دیگر کشورهای مانده در برجام که از این حق ایران دفاع می کردند، شکست خورد. به تلافی این شکست آمریكا تحریم های بیشتری را علیه ایران اعمال کرد.این درست است که روسیه و چین، دو متحد ایران در طول این مدت با این کشور روابط تجاری داشته اند، ولی هدف آنها تنها افزایش منافع خود در خاورمیانه بوده است.رئیس جمهور حسن روحانی همه اعتبار خود را به برجام و منافع حاصل از آن گره زده است.  دولت بایدن تنها سه ماه برای رسیدن به توافق تازه با ایران زمان دارد. اگر تندروها در تهران ریاست جمهوری را به دست گیرند، احتمالا هر گونه مذاکره جدیدی متوقف خواهد شد .همچنین نباید فراموش کنیم که رئیس جمهوری آمریكا هر کسی که باشد، مبارزه با ویروس کرونا و احیای اقتصاد اولویت نخست او خواهد بود.در این میان اروپا نگران دستاوردهای ژئوپلتیکی روسیه در خاورمیانه است و چندین رهبر اروپایی نگران روابط فزاینده اقتصادی و سیاسی چین با تهران هستند .اگر دولت تازه آمریكا بازگشت به برجام را انتخاب کند، می تواند بر حمایت مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و وزاری امور خارجه سه قدرت اروپایی حساب کند.هر گونه مذاکره ای باید عاری از نقایص پیشین از جمله ارتباط موثر با کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس باشد. اگر اروپا نگران همسایگی خود است، ریاض و دوحه باید بیشتر نگران باشند زیرا بیش از هر مرکز و پایتخت اروپایی به تهران نزدیک تر هستند.در منطقه نیز واقعیت های تازه ای مانند توافق عادیسازی روابط کشورهای عربی با اسرائیل موسوم به "ابراهیم" روی داده و چندین کشور شورای همکاری خلیج فارس با نگرانی های اسرائیل در مورد توانایی های هسته ای ایران و مداخلات منطقه ای آن اشتراک نظر دارند.
با توجه به شرایط کنونی حداقل می توان گفت که جان دوباره بخشیدن به برجام دشوار خواهد بود.
خسارات طرفین جنگ سرد ایران و آمریکا
 بیش از ۴۱ سال است که جنگ سردی تمام عیار و در مقاطعی کوتاه جنگ گرم بین ایران و آمریکا در جریان است که هر روز بر شدت آن افزوده و فعلاً هم چشم اندازی برای اتمام آن در افق دیده نمی‌شود. هرگاه کلمه جنگ به ذهن متبادر می شود، بلافاصله واژه خسارات وارده رخ می نماید. صرف نظر از حقانیت و ضرورت ادامه این جنگ، نگاهی کوتاه به خسارات طرفین می اندازیم.فهرست خسارات طرف ایرانی چنان بلند بالاست که احصاء همه آن تقریباً غیر ممکن است، در اینجا فقط به چند مورد مهم آن اکتفا می کنم.
حداقل ۸۵٪ درآمد نفت ایران به عنوان مهم‌ترین منبع درآمدی از دست رفته، ایران از جایگاه دومین تولید کننده اوپک به ته جدول این سازمان سقوط کرده، علی رغم موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد هیچ خط لوله گاز و نفت بین المللی از خاک ایران ترانزیت نمی‌شود، حلقه محاصره اقتصادی چنان تنگ شده که چین ابرقدرت که رقیب تمام عیار آمریکاست پول های ایران را با تحریم های یک جانبه این کشور بلوکه کرده، همه کشورها حتی دوستان به ظاهر نزدیک ما چنان به تحریم های یک جانبه آمریکا علیه ما تمکین می کنند که حتی از فروش دارو که مشمول تحریم‌ها هم نیست خودداری می‌کنند.
هیچ سرمایه گذاری خارجی در ایران انجام نمی‌شود، هر آنچه را که با دور زدن تحریم‌ها می خریم باید گرانتر از قیمت معمول خرید کنیم و هر آنچه صادر می‌کنیم باید زیر قیمت جهانی بفروشیم، هزینه سر پا نگهداشتن صدها هواپیمای مستعمل از خرید نو آنها بیشتر است. در آمریکا هر کسی که از مادرش قهر می کند با طرح شکایتی واهی از ایران چند میلیون دلار از پول ها و اموال بلوکه شده ایران را به حکم دادگاه دریافت می‌کند.اما در طرف آمریکایی نه تنها خسارتی دیده نمی‌شود، بر عکس آمریکا این جنگ را به دکانی دو نبش برای کاسبی خود تبدیل کرده است. بر خلاف ایران که لیست خساراتش بلند بالاست، بالعکس لیست منافع آمریکا از این جنگ بی شمار است. آمریکا با علم کردن ایران به عنوان هیولای منطقه در ۱۰ کشور از ۱۳ همسایه زمینی و دریایی ما پایگاه نظامی ایجاد کرده، خریدار ۳۵٪ کل فروش اسلحه در جهان کشورهای منطقه هستند، سهم آمریکا از این بازار ۹۰٪ است. آمریکا کشورهای ضعیف ولی ثروتمند منطقه را چنان به خود وابسته کرده که ترامپ به شکلی تحقیر آمیز علناً به آنها هشدار می دهد اگر ما نباشیم ایران کمتر از یک هفته شما را می خورد.تسلط آمریکا بر منطقه سرشار از انرژی در رقابت رو به تزاید با چین تشنه انرژی بسیار کارساز خواهد بود. اسرائیل متحد استراتژیک آمریکا که قرار بود از صفحه روزگار محو شود در حال گشایش سفارتخانه ها و احداث پایگاه های جاسوسی خود بیخ گوش ما در خلیج فارس است. آمریکا در این جنگ یک کاسبی با سود صد در صدی بدون یک دلار هزینه هم دارد و آن کسب سالانه میلیاردها دلار از محل جریمه بانک‌ها و شرکت‌هائی که تحریم ایران را نقض می‌کنند.
من در مورد انگیزه ادامه این جنگ از طرف ایران قضاوتی نمی کنم ولی تردیدی ندارم استراتژیست ها و اتاق‌های فکر طرف آمریکایی صرف نظر از اینکه ترامپ یا بایدن بر این کشور حکمرانی کند، بعید است از منافع این جنگ بی هزینه ولی سراسر فایده به این زودی ها دست بکشند.