ورود جریانی جديد از تسلیحات به خاورمیانه

به گزارش نشريه آمريكايي فارن پالسی، پنتاگون اخیرا اعلام کرد که قصد فروش شش فروند هواپیمای عمود پرواز اوسپری به ارزش 1.3 میلیارد دلار به اسرائیل را دارد، سخت افزارهای آمریکایی (از جمله هلی‌کوپترهای آپاچی) برای مقابله با القاعده به کمک دولت عراق می‌روند و واشنگتن کمک نظامی به مصر را پس از وقفه‌ای کوتاه از سر گرفته است. اما آمریکا تنها کشوری نیست که مشغول ارسال تسلیحات به این منطقه است: حزب‌الله بخشی از موشک‌های مافوق صوت یاخونت روسیه را دریافت می‌کند که می‌توانند کشتی‌هایی با فاصله بیش از 75 مایل از ساحل لبنان را هدف قرار دهند، و بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه همچنان حجم بالایی از تسلیحات را از سوی مسکو و تهران دریافت می‌کند. این جریان‌ها به علاوه جریان‌های دیگری از نقل و انتقال تسلیحات به شکل روزافزون در حال تغییر پویایی نظامی در خاورمیانه هستند. از گذشته این باور وجود داشته که اسرائیل از «مرز کیفیت نظامی» برخوردار است که این اصطلاح از سوی کنگره به «توانایی مقابله و شکست هر تهدید نظامی متعارف معتبر از سوی هر دولت یا ائتلاف احتمالی دولت ها یا بازیگران غیردولتی» تعریف شده است.

آمریکا متعهد شده که این مرز نظامی اسرائیل را تضمین کند اما برنامه هسته‌ای ایران، در کنار جنگ‌های داخلی و تحولات سیاسی که اخیرا منطقه را درنوردیده، مسیر سنتی پیش بینی طراحان دفاعی از موقعیت خاورمیانه را تغییر داده است. ارزیابی ظرفیت کشورها بخش آسانتر این معامله است. یک شخص با استفاده از منابع آزاد می‌تواند نوع و کیفیت تسلیحات یک کشور را دریابد اما حتی همین مسئله به ظاهر ساده هم می‌تواند مبهم شود.

در میانه آشوب‌های ناشی از بهار عربی، نیت خوانی به یک مسئله‌ای بسیار دشوارتر تبدیل شده است. اگر قدرت‌های جهان موفق به توافق با ایران نشوند، آیا اسرائیل آماده – یا حتی قادر- است برنامه هسته‌ای تهران را به تنهایی نابود کند؟ حال که ترکیه از اخوان‌المسلمین و حماس جانبداری می‌کند و حتی در دور زدن تحریم‌ها به ایران کمک می‌کند، آیا می‌توان انتظار یک درگیری تسلیحاتی با اسرائیلی‌ها را داشت؟

طراحان جنگی باید همچنین ائتلاف‌هایی را که یک دهه پیش غیرمحتمل می‌دانستند را در نظر بگیرند. برای مثال ایران و عراق در دوره حکمرانی صدام حسین مقابل یکدیگر بودند. حال با وجود دولت شیعه در بغداد، دو کشور بلوک نظامی بالقوه قدرتمندی را شکل داده‌اند. اگر این اتحاد به اندازه کافی تعجب‌آور نیست، و اگر خبرهای منتشر شده به قدر کافی دقیق باشند، طراحان جنگ در ایران حال باید اتحاد غیرمحتمل عربستان و اسرائیل را مدنظر قرار دهند. بنیاد دفاع از دموکراسی برای ملموس‌تر کردن این محاسبات شش ماه اخیر را صرف گردآوری اطلاعات برای یک وب سایت کرده که به بازدیدکنندگان اجازه می‌دهد توازن پیچیده قوا در خاورمیانه را مجسم کنند.

 این سایت با وجود آنکه نمی‌تواند عوامل ناملموسی چون سطح حرفه‌ای نیروهای نظامی یا تمایل یک کشور برای جنگ را برآورد کند اما اطلاعات خوبی در این زمینه ارائه می‌دهد:

حزب الله و حماس مجموعا بیش از 60هزار موشک و راکت دارند- سه برابر بیش از آنچه پس از جنگ 2006 لبنان داشتند. این رقم احتمالا بیش از آن چیزی است که سیستم‌های دفاع موشکی اسرائیلی، از جمله گنبد آهنی توانایی مقاومت در برابرشان را دارند. البته پیشرفت‌های نظامی حزب الله و حماس را نمی‌توان تنها با درک کمیت تسلیحاتی آنها ارزیابی کرد. ضمن اینکه کیفیت تجهیزات آنها نیز رو به افزایش است. ترکیه هم مانند اسرائیل، مراکش، امارات و ایران از این تجهیزات بهره مند هستند. ضمن اینکه تهران اعلام کرده هواپیماهای بدون سرنشین‌اش، مهندسی معکوس پهپاد سقوط کرده آمریکایی است.

بغداد مقصد بعدی است: طی بهار سال آتی ارتش عراق 10 فروند هواپیمای بدون سرنشین عقاب تیزبین (ScanEagle) دریافت خواهد کرد و دولت نوری مالکی، نخست وزیر عراق مدعی است که این پهپادها را برای مبارزه با تهدید القاعده نیاز دارد. با گذشت زمان دیگر کشورها و بازیگران غیردولتی نیز از این فناوری که چند سال پیش تنها در اختیار نظامیان نخبه غربی بود، بهره‌مند خواهند شد.

 تابستان سال گذشته بود که مقامات حزب حاکم ابراز نارضایتی کردند که صنعت تسلیحاتی آمریکا ریشه تمام مشکلات است. به عقیده آنها آمریکا مسئول آغاز فهرست بلندبالایی از جنگ‌ها یا شکست در پایان بخشیدن به دیگر جنگ‌ها بود- بدین معنی که آمریکا مایل به خون و خونریزی در آمریکا بود، اگر این حادثه باعث افزایش دلارهای پیمانکاران دفاعی این کشور می‌شد. اما امروز این آنکارا است که در حال ساخت مجتمع صنعتی- نظامی خود است: تحقیقات ما نشان می‌دهد که صنعت دفاعی ترکیه با سرعت بالایی رو به رشد است. ترک‌ها پیش از این وابسته به تجیهزات ساخت غرب بودند اما حال به توسعه تانک‌های جنگی، هواپیماهای بدون سرنشین و هلی‌کوپترهای جنگنده داخلی روی آورده اند.

سعودی‌ها هم دسته چک‌های خود را خرج خرید تجیهزات نظامی پیشرفته غربی می‌کنند. بودجه دفاعی عربستان که هفتمین بودجه هنگفت جهان محسوب می‌شود طی سال‌های 2003 تا 2012 معادل 111 درصد افزایش یافته است. این تجهیزات به منظور افزایش بازدارندگی در مقابل تهدیدات جدید از سوی ایران- نه اسرائیل- طراحی می‌شود.

حجم گسترده‌ای از اطلاعات برای تحقیق و جستجو و نتیجه‌گیری وجود دارد. اما پیام این اطلاعات کاملا مشخص است: تشخیص توازن قوا در خاورمیانه به شکل روزافزونی سخت شده و تغییراتی که این منطقه را درنوردیده، باعث می شود این تشخیص به این زودی ها آسان نشود.