خيزش سرطان از خشكي تالاب گاوخوني

گروه جامعه-رسانه ها: روزنامه قانون در گزارشی نوشت: اگر از اصفهان به سمت شرق استان حركت كنيد و دو ساعتي در راه باشيد به منطقه‌اي خواهيد رسيد كه در سال‌هاي گذشته براي خود برو و بيايي داشته و امروز مردم تنها براي كويرهايش به آنجا مي‌روند؛ منطقه‌اي كه پتانسيل‌‌هاي اقتصادي و فرهنگي بسياري دارد و متاسفانه ديده نمي‌شود. شهري كه يكي از مهم‌ترين تالاب‌هاي ملي و جهاني را در خود دارد و شوربختانه چند سالي‌است روبه خشكسالي و بهتر بگوييم نابودي است. شايد تا اينجا فهميده باشيد اين شهر ورزنه و آن تالاب، تالاب گاوخوني است. اما بد نيست كمي درباره گاوخوني بدانيد. اين تالاب كه بيش از 10 ميليون سال قدمت دارد در 168 كيلومتري جنوب اصفهان مابين اصفهان و يزد قرار دارد و مساحتي به وسعت 476 كيلومتر مربع را پوشش مي‌دهد و سطح حوضه آبريز آن به 41 هزار و 503 كيلومتر مربع مي‌رسد. گاوخوني به صورت دائمي از زاينده رود و همچنين به شكل فصلي از رودخانه ايزدخواست تامين مي‌شود كه هر دو فعلا خشك هستند. گونه‌هاي جانوري اين منطقه را گراز، آهو، گورخر، يوزپلنگ و بزمجه تشكيل مي‌دهند و به علاوه پرندگان مهاجري همچون فلامينگو، كشيم، غاز خاكستري، آنقوت، بوتيمار كوچك و ... در زماني كه تالاب زنده بوده به گاوخوني مهاجرت مي‌كردند.

ارمغان سرطان از خشكي گاوخوني
اما واقعيتي كه نمي‌توان از آن چشم‌پوشي كرد لطمات جبران ناپذيري است كه خشكي گاوخوني نه تنها بر محيط زيست كه بر انسان‌ها وارد مي‌كند. ريزگردهاي سمي و خطرناكي كه در بستر خشك اين تالاب وجود دارند توسط باد و عمليات انتقال هوا به شهرها و روستا مي‌آيند و امراضي همچون سرطان ريه را به همراه دارند.

متاسفانه طبق آماري كه در رسانه‌هاي محلي منتشر شده است، در دو سال اخير بيش از 70 نفر در شهرستان ورزنه (نزديك‌ترين شهر به گاوخوني) دچار انواع سرطان‌ها شده‌اند و اين در حالي است كه پيش از آن سرطان در اين منطقه بسيار نادر بود. به همين خاطر برخي از كارشناسان سلامت و محيط زيست اعلام كرده‌اند كه اگر خشكي تالاب گاوخوني به همين صورت ادامه پيدا كند، در 10 سال آينده 10 هزار نفر سرطاني در يزد،35 هزار سرطاني در اصفهان و 2 هزار و 500 نفر سرطاني در شهركرد تنها بر اثر ريزگردهاي برخاسته از گاوخوني خواهيم داشت. يك كارشناس و فعال محيط زيست در گفت‌وگو با «قانون» درباره اهميت تالاب‌ها و اثراتي كه خشكي آن‌ها بر زمين دارد، مي‌گويد: تالاب‌ها به طور كلي نقشي متعادل كننده در اكوسيستم‌هاي اطرف خود دارند و خودشان هم يك اكوسيستم درحال تغيير و پويايي هستند. در اين تالاب‌ها علاوه بر اينكه موجودات زنده‌اي زيست مي‌كنند، جانوران ديگري همچون پرندگان مهاجر نيز به آن جذب مي‌شوند. لذا همين امر باعث يك مجموعه زيستي و متعادل كننده اكو سيستم مي‌شود.

سيداحمد خاتون آبادي در ادامه نقش تالاب را در مهار ريزگردها بيان مي‌كند: ريزگردها به دليل رطوبتي كه تالاب در اطراف خود ايجاد مي‌كند، سنگين مي‌شوند و در تالاب رسوب مي‌كنند. به همين خاطر تالاب نقش تصفيه كننده هوا را نيز ايفا مي‌كند. او همچنين خاطر نشان مي‌‌كند: تالاب‌ها از طرفي محل تجمع پساب‌ها هستند. به اين دليل كه تالاب‌ها در انتهاي حوضه آبريز رودخانه‌ها هستند و تمام مواد شيميايي رودخانه‌ها در تالاب‌ها ريخته مي‌شود.

خاتون آبادي ادامه مي‌دهد: حال اگر اين تالاب‌ها خشك شوند‌ريزگردهايي كه در بيابان‌هاي پيراموني آن‌ها وجود دارند چون رطوبتي نيست در هوا معلق مي‌مانند و تا ارتفاع 4 هزار متري بالا مي‌روند و تا 2 هزار كيلومتر مي‌توانند از محل خود دور شوند. به همين خاطر ريزگردهاي حورالعظيم به تهران رسيدند. او مي‌گويد: ديگر نتايج خشك شدن تالاب از بين رفتن نقش متعادل كننده اكوسيستم،از بين رفتن حيات وحش و دوري پرندگان مهاجر، از دست دادن جاذبه‌هاي توريستي، مهاجرت ساكنان پيرامون تالاب به شهرها و روستاهاي ديگر و نا امن شدن منطقه است. خاتون آبادي مي‌افزايد: مهم‌ترين آسيبي كه خشكي تالاب گاوخوني بر محيط دارد اين است كه رسوباتي مانند كادميم و جيوه و ديگر فلزات سنگيني كه طي سالياني متمادي از شهرها و كارخانجات به تالاب ريخته شده و در آن رسوب كرده، با يك باد از سطح تالاب برداشته شده و به صورت ريزگردها به شهرها برده مي‌شود و باعث سرطان‌هاي گوناگوني مي‌شود.

ابتكار: دولت و ملت باهم بايد براي احياي گاوخوني تلاش كنند
اما همين آمار و ارقام نگران كننده باعث شده تا حرف و نقل‌هاي متفاوتي درباره گاوخوني زده شده و همه به نوعي در تلاش براي نجات گاوخوني باشند. اين حرف‌ها و نظرات و گاهي راه‌ حل‌ها اغلب از زبان مسئولان استاني و كشوري گفته مي‌شود كه البته تاكنون نتيجه چشمگير يا حداقل قابل رويتي نداشته است. مثلا همين چند روز پيش رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور كه قرار بود سال پيش از گاوخوني و منطقه شرق ديدار كند بالاخره به ورزنه آمد و از وضعيت نابسامان منطقه ديدن كرد. معصومه ابتكار در اين سفر تالاب بین المللی گاوخونی را یکی از ارزشمندترین زیستگاه‌های تنوع زیستی کشور عنوان مي‌كند و مي‌گويد مطالعاتی برای ارائه راهکارهای حفاظت بهتر از گاوخونی در دست اقدام است و بايد حقابه مورد نیاز براي ادامه حيات طبيعي تالاب گاوخونی تأمین شود.

ابتكار با بيان اينكه تالاب با رودخانه و آب‌های زیرزمینی در کنار هم یک چرخه هیدرولوژیک را تشکیل می‌دهند که حیات منطقه و کشاورزی منطقه وابسته به این چرخه است، اظهار دارد كه یک برنامه مدیریتی بر اساس مطالعات علمی براي حفاظت از رودخانه، تالاب، کشاورزی و خاک بسیار ارزشمند این منطقه نياز است و این زیست بوم در کنار هم باید حفاظت شود. او در ادامه با صراحت بيان مي‌كند كه برای حفاظت از تالاب و جلوگیری از تخلفات و آسیب‌های احتمالي به تنوع زیستی و حیات وحش ارزشمند این منطقه، مردم باید بیش از پیش به سازمان حفاظت محيط زيست كمك كنند.

ابتكار همچنين از مردم محلي آن منطقه نيز دعوت به همكاري مي‌كند و مي‌گويد سازمان نيز تلاش مي‌كند تا جایگاه مدیریتی قوی‌تری در تالاب گاوخوني به‌دست آورد و با همکاری مردم و جوامع محلی این تالاب احیا و مشکلات آن برطرف شود. اين رئيس سازمان محيط زيست كشور ابراز اميدواري مي‌كند كه با توجه به مطالعات در زمینه تغييرات هوا و آب و گرم شدن زمین و تاثير آن بر منطقه بتوانیم بر اساس يك تصویر واقع بینانه يك برنامه خوب مدیریتی برای تالاب بین‌المللی گاوخونی داشته باشیم. معصومه ابتكار همچنين با بيان اينكه تالاب‌ها درست مدیریت و حقابه آن‌ها تأمین شود وجود تالاب‌ها مانع ایجاد کانون‌های جدید گرد و غبار خواهد شد و این جزو برنامه‌های دولت است، اضافه مي‌كند كه دولت به طور ویژه برای مدیریت تالاب‌ها برنامه‌های مختلفی را در دست اقدام دارد و برای تالاب گاوخونی هم این مطالعات در حال تکمیل است.

ابتکار در ادامه از اختصاص يافتن اعتباراتي به منظور ساماندهي تالاب در سال 94 خبر مي‌دهد و مي‌گويد كه اين اعتبارات در سطح استانی و ملی پیش بینی شده که خوشبختانه بخشی از این اعتبارات را مجلس شورای اسلامی برای بودجه سال 94 تأیید کرده است. ابتكار در آخر عنوان مي‌كند كه امیدواریم با همکاری وزارت نیرو و وزارت کشاورزی و کشاورزان عزیز بتوانیم در اصلاح الگوی کشت در استانی مانند اصفهان به الگوی کشاورزی و آبیاری منطبق بر واقعیت‌ها دست یابیم.