صادق صدرایی
تصویری که این روزها از روابط متقابل بین ایران با کشورهای منطقه مشاهده میشود به هیچ عنوان تصویر خوب و امید بخشی نیست. میتوان علت اصلی به وجود آمدن این وضعیت را عدم وجود عزم لازم برای بهبود شرایط، اغلب از سوی کشورهای عربی منطقه به خصوص عربستان سعودی دانست. در چنین شرایطی تا حدود یک ماه دیگر اولین کاروان حج از سوی ایران پس از یک سال تعطیلی حج به کشور عربستان اعزام خواهد شد. از هم اکنون برخی، نگرانی هایی را نسبت به چگونگی تامین امنیت حجاج ایرانی با توجه به تنشهای پیش آمده بین دو کشور ابراز میکنند و همینطور اصل این اعزام آن هم در شرایطی که سیاستهای بی ثبات کننده منطقهای عربستان دقیقا در نقطه مقابل سیاستهای ایران قرار گرفته است مورد پرسش جدی واقع شده است.
با نگاهی به مذاکرات حج میتوان به این نتیجه رسید که آن طور که باید و شاید نسبت به توافقات صورت گرفته در آن مذاکرات اطلاع رسانی نشده است وحتی در این باره که این مذاکرات با هدایت دستگاه دیپلماسی کشور و با نقش آفرینی معاونتهای ذی ربط وزارت امور خارجه بوده است و یا خیر پرسشها و ابهامات جدی وجود دارد. این دسته از ابهامات متنوع به علاوه تقابل ایجاد شده بین عربستان و قطر و واکنش ایران به این بحران تازه منطقهای و همینطور تقابلی که در این روزها و پس از حادثهتروریستی اخیر تهران رفته رفته پررنگتر و گستردهتر میشود این پرسش را پیش روی ناظران عرصه سیاست ایجاد کرده است که نقشه راه ایران در مواجهه با عربستان سعودی و دیگر همراهانش چه باید باشد؟
آیا در چنین شرایطی سفر حج اقدامی مناسب و در راستای منافع ملی کشور و بر اساس سه اصل کلی سیاست خارجی جمهوری اسلامی یعنی «عزت، حکمت و مصلحت» است؟ روند قضایای رخ داده در منطقه پرآشوب خاورمیانه چنین تصویری را پیش روی ما قرار میدهد که امکان چندانی برای بهبود اوضاع آن هم تا دو ماه دیگر که به موسم حج میرسیم وجود نخواهد داشت، از طرف دیگر نشانه هایی هم وجود دارد که گویا قدرتهای فرامنطقهای از قبیل ایالات متحده به دنبال دمیدن بر آتش اختلافات هستند و دونالدترامپ و همراهانش در کاخ سفید منفعت سیاسی – اقتصادی خود را در این نوع تنشها یافته اند.
از همین رو احتمال افزایش تنشها در منطقه خاورمیانه احتمالی با درصد وقوع اندک نخواهد بود. تلاشهای دستگاه دیپلماسی کشور برای تنش زدایی منطقهای چه در بحران سوریه و چه در روابط با کشورهای منطقه با وجود برخی مخالفتها در داخل اقدامی قابل تقدیر است اما احتمال به نتیجه رسیدن این تلاشها در مدت زمانی اندک دور از ذهن خواهد بود و از همین رو به نظر میرسد که تصمیم گیران کشور میبایست برای سفر حج دست به بررسی مجددی زده و با توجه به شرایط امروز تصمیمات تازهای را اتخاذ کنند.