از توهم تا واقعیت

محمد توکلی
تصاویری از یک مجری نسبتا مشهور تلویزیون با پوششی بر خلاف آن چه تا به امروز از او دیده‌ایم منتشر می‌شود، خبرهای ناخوشایندی درباره دو تن از افرادی که شهرتشان به واسطه مداحی برای اهل بیت (علیهم السلام) است به گوش می‌رسد که البته جزییات چندانی هم از آن منتشر نشده است، دو فوتبالیست ایرانی بر خلاف رویه مرسوم برابر تیمی باشگاهی از رژیم اسرائیل قرار می‌گیرند و بر خلاف آن چه شاید در نگاه اول تصور می‌شود آن چنان هم مورد غضب مسئولان کشور قرار نمی‌گیرند و بخشی از جامعه هم با نگاهی حمایتی به این ماجرا می‌نگرند، نمایندگان مجلس با دیدن خانم فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از خود بی خود می‌شوند و برای سلفی گرفتن با این چهره مشهور عرصه دیپلماسی به اصطلاح «سر و دست می‌شکنند و از سر و کول هم بالا می‌روند» و...

در همه این موارد با همه تفاوت‌هایی که با یکدیگر دارند می‌توان شباهت‌ها و اشتراکاتی را هم یافت که از آن می‌توان با عنوان «فاصله بین توهم جریان رسمی و واقعیات متن جامعه» یاد کرد. تصور جریان رسمی آن است که مجریان صداوسیما به واسطه گذر از فیلترهای گوناگون و گوش به فرمان بودن نسبت به دستورات مسئولان و تهیه کنندگان فرمایشی این سازمان در برابر دوربین‌ها قرار است در زندگی شخصی‌شان هم مصداق تام و تمامی از ارزشهای اسلامی باشند. تصور جریان رسمی و سیاسیون از اقشاری مانند مداحان که به مذهبی بودن شهره هستند آن است که آن‌ها عاری از هر گونه اشتباه و خطایی هستند و حتی در یک دهه اخیر در جایگاهی قرار داده شده‌اند که گویی قرار است جای روحانیت را بگیرند و مسئولیت هدایت جامعه را عهده دار باشند.

تصور جریان رسمی آن است که معنای مخالفت با ظلم رژیمی اشغالگر که در متن جامعه ظلم ستیز ما هست همان پذیرش و حمایت از هر اقدامی به این بهانه است. در نگاه مسئولان کشور چنین تصوری وجود دارد که اکثریت جامعه ایرانی در اعتراض به این دو فوتبالیست با آن‌ها همراهی خواهند کرد اما حالا شاهد آن هستیم که نه تنها متن جامعه چنین نگاهی به این موضوع ندارد بلکه حتی برخی نمایندگان مردم در مجلس هم دباره تنبیه و جریمه این دو فوتبالیست ابراز‌تردید کرده و با آن مخالفند. تصور جریان رسمی آن است که با قرار دادن فیلترهای گوناگون سیاسی، فرهنگی، اخلاقی و... پیش روی نامزدهای انتخابات که در بسیاری از موارد هم از حد طبیعی آن خارج است افرادی به کرسی‌های مجلس دست یافته‌اند که تمام فضیلت‌های ممکن مورد پسند جریان رسمی را یک جا دارا هستند و در نتیجه از آن‌ها تصویر افرادی «غرب ستیز، ارزشی، سینه چاک نظام و. . .» در ذهن دارند.

تصویری که بیشتر از آن که در صحنه واقعیت مشاهده شود شبیه آرزوی برخی است. این تصور در چنین مواقعی در هم شکسته می‌شود و مشخص می‌شود که فیلترهای گوناگون نظارتی پیش از انتخابات بیشتر از آن که سبب تشکیل مجلسی در طراز «فضائل ملت» شود باعث حضور نیروهای درجه دو و سه جریانات سیاسی کشور شده است که گاه حداقلی از الزامات سیاسی و اجتماعی را هم رعایت نمی‌کنند. همان طور که روشن است بین آن چه جریان رسمی تصور و تبلیغ می‌کند و می‌توان گفت تبدیل به یک توهم شده است با آن چه در متن جامعه جریان دارد فاصله‌ای بعید به وجود آمده است که هر بار به شکلی خود را نشان می‌دهد؛ گاه در پوشش یک مجری، گاه در پرونده یک مداح، و گاه در سلفی با خانم دیپلمات.