داریوش احمدیان
معاون وزیر امور خارجه روسیه میگوید: حفظ برجام منهای آمریکا تنها در صورتی محقق خواهد شد که طرف ایرانی امتیازات بیشتری بدهد. آقای ربایکوف مشخص نکرده است که منظور او از امتیازات بیشتر، دادن امتیاز در چه حوزهای است. آیا روسها در پی تغییر و مذاکره دوباره درباره برجام هستند و یا مانند دیگر طرفهای برجام از تاثیر منفی سایر موضوعات بر حفظ برجام نگران بوده و به عنوان مثال در پی تشویق مقامات ایرانی به مذاکره و بده – بستان در مسائل منطقهای هستند. اگر منظور مقامات روسی به موضوعات برجامی بازگردد میتوان به جرات گفت که چنین موضوعی چندین گام عقبتر از دیدگاه اتحادیه اروپا است و ظاهرا ظریف و تیم همراهش باید برای حفظ توافق هستهای بیشتر از اروپاییها با روسها مذاکره کنند!
اما اگر مقصود از لزوم دادن امتیازات بیشتر از سوی ایران برای حفظ برجام به مسائل غیربرجامی ارتباط پیدا کند در ظاهر آنچه روسیه میگوید همان است که دیگر طرفهای برجام نیز خواهان آن هستند اما پس از گذر از این لایه ظاهری در ارتباط با این موضوع به این نکته میتوان اندیشید که اگر روسها هم مانند دیگر طرفهای توافق هستهای حفظ این توافق را در گرو دادن امتیاز در سایر حوزهها از طرف ایران میدانند پس تفاوت آنان با دیگران چیست؟ و اگر رویکرد روسها نیز همچون طرفهای غربی است به چه دلیل روابط میان ایران و روسیه حالت «برادرانه» پیدا کرده است و در نگاه برخی شکلی از رابطه استعماری را تداعی میکند؟!
با نگاهی به تبلیغات رسمی در کشورمان و همچنین آنچه از سوی مقامات رسمی نظام گفته میشود موضوع بی اعتمادی به غرب از پرتکرارترین مفاهیم در آن است؛ مقامات ایرانی معتقدند آمریکا و اروپا هیچگاه به فکر منافع ایران نیستند و تنها هدف آنان از مذاکره کسب سود و منفعت برای خودشان و فریب ایران است. به طور طبیعی این سخن که حوزه سیاست خارجی جایی برای حرکت و اقدام بر مبنای اعتماد نیست سخن درست و منطقی است اما مشکل آن جاست که هیچگاه این تاکید بر بی اعتمادی درباره قدرتهای شرقی همچون روسیه و چین وجود ندارد و مشخص نیست که بر اساس چه دلایلی هیچ کس نسبت به اعتماد به روسیه دلواپس نمیشود؟!
شنیدهها از بحران سوریه مبنی بر احتمال بالای معامله رژیم اسرائیل با مقامات ارشد روسیه درباره نقش ایران در آن کشور و انصراف روسها از تحویل سامانه موشکی اس۳۰۰ به رژیم اسد پس از دیدار پوتین و نتانیاهو، بی تفاوتی آشکار روسیه در قبال حمله اسرائیل به پایگاههای نظامی ایران در سوریه و این گفته اخیر معاون وزیر امور خارجه روسیه که خواهان دریافت امتیاز بیشتر از ایران شده است که در یکی دو هفته اخیر رخ داده همه و همه نشانگر آن است که ظاهرا استراتژی اتکای بیشتر از حد متعارف به روسها کاملا شکست خورده است و برادران روسی با خنجری در دست به برادران ایرانیشان سلام میکنند!
کوتاه سخن آنکه به نظر میآید که ضروری است تا مقامات تصمیم گیر نظام سیاسی در ایران هر چه زودتر راهبرد خود در حوزه سیاست خارجی را تغییر دهند و موازنه قوا را جایگزین نگاه به شرق و دوری از غرب کنند؛ تا هنگامی که برخی مسئولان در این تصور خام باشند که در جهان کسی قرار است به سود ایران رفتار کند نمیتوان امید چندانی به تحقق واقعی منافع ملی داشت.