درد بی‌درمان بازار خودرو

رضا صادقیان
قیمت خودروی پراید، وسیله نقلیه‌ای که تکنولوژی آن متعلق به دهه هشتاد میلادی است و تنها تصاویر برجای مانده آن در صنعت خودرو را می‌توان در فیلم‌های ساخت کره جنوبی‌ همان سال‌ها نگاه کرد، امروز در بازار خودرو کشورمان به مبلغ 45 میلیون تومان نه تنها طنز نیست، بلکه هجو فروشنده و خریدار است. همچنین نمایی روشن و بدون روتوش از وضعیت امروز بازار خودرو، مونتاژ کاری، مونتاژ فروشی، مدیران زیاده‌گو و آشفته بازار عرضه و تقاضاست. بازاری که گویا دلال‌ها برای مکیدن شیره جان خریداران به همراه سیگنال‌هایی که از سوی تولید کنندگان (بخوانید مونتاژکاران قطعات) ارسال می‌شود، برای همه سال‌ها دست بالا را داشته‌اند.

داستان بازار خودرو و سایر تولیداتی که با سرهم کردن قطعات به بازار عرضه می‌شود آنقدر آشفته است که نیاز به بازگویی و مکرر نویسی و خصوصا غم‌افزایی برای خواننده محتاج خودروهای ساخت داخل ندارد، با این حال نیاز است حداقل تصویری از خودمان و پیشرفت همین صنعت در دنیای پیرامون داشته باشیم تا متوجه شویم پراید 45 میلیون تومانی و سایر خودروها چقدر با جهان امروز و صنعت خودرو به معنای دقیق کلمه فاصله دارند.

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در سال 1396 کتاب نسبتا کم حجمی را منتشر کرد به اسم «دورنمای خودروهای برقی در جهان – درس‌هایی برای صنعت خودروسازی ایران» ؛ هر چند در این کتاب از منابع زیادی بهره برده نشده، با این حال کل داستان کتاب طرح یک مسئله اساسی است. اینکه طی ده سال آینده اکثر کشورهای جهان به دلیل دوری جستن از سوخت‌های فسیلی، کاهش آلاینده‌های زیست محیطی، کاهش وابستگی به قیمت نفت و به دست گرفتن تکنولوژی‌های خودروهای برقی تمام تلاش خود را انجام می‌دهند تا از تولید خودروهای بنزینی براساس سیاست‌گذاری‌های دقیق کاسته و زمینه خرید خودروهای برقی را برای متقاضیان فراهم کنند.

در اینجا بحث وارد کردن قطعات خودرو، به دست گرفتن بازار انحصاری در داخل کشور، کمک گرفتن از دولت برای بیرون راندن سایر رقیبان و اخذ درصدهای بدون توجیه گمرکی بر روی خودروهای ساخت سایر کشورها اساسا نیست، موضوعی که طی نیم قرن اخیر باعث فربه شدن ساختار خودروهای مونتاژ شده در داخل کشورمان بوده و هست. به عبارتی کشورهایی که صاحب تکنولوژی خودروسازی هستند و حتی کشوری مانند چین که تازه به چنین صنعتی قدم گذاشته است، در پی به خدمت گرفتن تکنولوژی و به طبع آن تولید خودروهای جدیدتر هستند تا از میدان رقابت حذف نشوند.

براساس همان گزارش، طی یک دهه گذشته و با رواج تولید و فروش خودروهای برقی کشور آمریکا رتبه اول را داشته است، در حال حاضر کشور چین با خرید درصد قابل توجهی از سهام شرکت‌های صاحب تکنولوژی جای آمریکا را از نظر تولید خودروهای برقی گرفته است. همچنین دولت و سیستم سیاست‌گذاری در کشورهایی مانند سوئد، دانمارک، هلند و سایر کشورهای اروپایی سعی می‌کنند با فراهم آوردن شرایط خرید خودروهای برقی سهمشان را از مصرف تکنولوژی‌های جدید بیشتر کنند. بنابراین طی یک الی دو دهه آینده سهم تولید و مصرف خودروهایی برقی در جهان در مقایسه با خودروهای بنزینی افزایش یافته و عملا شاهد آن خواهیم بود که بخشی از تکنولوژی خودروهای بنزینی جای خود را به فن‌آوری‌های جدید می‌دهند و این همه یعنی صنعت خودروسازی در جهان با تحولی دیگر روبروست، تغییر و تحولی که حتی نسیم آن به کشورمان نرسیده، چرا که ما همچنان گرفتار ساده‌ترین مسائل روزمره هستیم و صنعت و سایر تکنولوژی‌های صبر نمی‌کنند تا ما گره‌های کور مدیریتی و سیاست‌گذاری خود را باز کنیم و به آن‌ها برسیم!

احتمالا تا سال‌های بعد مونتاژکار، فروشنده و خریدار خودرو ساخت داخل همچنان درگیر بی‌کیفیتی، گرانی و خدمات فاجعه بار آن هستند و این همه در حالی اتفاق می‌افتد که صنعت خودروسازی جهان چهار نعل به سوی جذب و استفاده از تکنولوژی‌های جدید می‌تازد.