حوادث مشکوک و رویکرد انفعالی

گروه سیاسی: مدت اندکی از حادثه در بندر الفجیره امارات نگذشته است که بار دیگر شاهد حادثه‌ای مشابه با آن در دریای عمان بودیم. حادثه‌ای برای دو نفتکش هم‌زمان با حضور شینزو آبه در ایران و مذاکرات بی نتیجه میانجی‌گرایانه او. ایالات متحده انگشت اتهام را به سوی جمهوری اسلامی گرفته است و مقامات ایرانی نیز این نوع حوادث را مشکوک دانسته و خواستار بررسی آن هستند.

 پرسش قابل طرح در این باره آن است که منطقه پر التهاب خاورمیانه تا کجا ظرفیت تحمل چنین حوادثی را خواهد داشت و این حوادث که حالتی زنجیره‌ای پیدا کرده است تا کجا ادامه پیدا می‌کند؟ برای پاسخ به این پرسش ابتدا باید به این نکته توجه کرد که ریشه بحران‌ها در این منطقه آن است دو کشور ایران و عربستان در یک تا دو دهه اخیر در روابط خود با یکدیگر با چالش‌ها و تنش‌هایی فزاینده روبرو شده‌اند که نمونه‌های روشنی از نتایج حاصل از این تنش‌های فزاینده میان رژیم سعودی و جمهوری اسلامی را می‌توان در جنگ یمن و بحران فراگیر در سوریه مشاهده کرد. آنچه به حوادث مشکوک اخیر رنگ خطری بیشتر از گذشته زده است به بالا گرفتن تنش‌ها در میان کشورهای منطقه باز می‌گردد.

به سخن دیگر اگر ما شاهد آن بودیم که در سال‌های اخیر کشورهای منطقه غرب آسیا و به ویژه ایران و عربستان مسیر تعامل و گفت‌وگو را برگزیده بودند قاعدتاً حوادثی از جنس آنچه در بندر الفجیره امارات رخ داد و یا حادثه اخیر برای دو نفتکش در دریای عمان یا اساساً به وقوع نمی‌پیوست و یا این میزان از تبعات منفی و گاه جبران‌ناپذیر را با خود به همراه نمی‌داشت.

واقعیت آن است که آنچه شرایط را بغرنج‌تر از پیش کرده است علاوه بر تحرکات رژیم اسرائیل و بالا گرفتن کم سابقه تنش‌ها میان جمهوری اسلامی و ایالات متحده به انفعال و بدبینی موجود در روابط کشورهای منطقه با یکدیگر بازمی‌گردد. به‌عنوان نمونه دستگاه دیپلماسی ایران در یک دهه اخیر چه میزان از توان و زمان خود را به موضوع سامان دادن روابط با کشورهای منطقه و مذاکرات مرتبط با بحران‌های خاورمیانه اختصاص داده است؟

به نظر می‌آید آنچه شرایط موجود را سخت‌تر و پیچیده‌تر کرده است به همین انفعال و بی توجهی به این جنبه از دیپلماسی بازمی‌گردد. بی توجهی که نتیجه آن را می‌توان در ایجاد اجماع منطقه‌ای به رهبری عربستان سعودی علیه ایران، نزدیکی بیشتر از قبل و گاه غیر قابل باور رژیم اسرائیل به کشورهای منطقه و از دست رفتن فرصت‌هایی بسیار در مسائل منطقه مشاهده کرد. کوتاه سخن آن که راه مواجهه صحیح و منطقی با حوادث زنجیره‌ای اخیر تقویت روابط منطقه‌ای و فعال‌سازی ظرفیت‌های دیپلماتیک در این حوزه است.