تحرک و انفعال در دیپلماسی!

گروه سیاسی: با نگاهی به سیاست خارجی کشور در چند سال اخیر شاهد آن هستیم که نوعی انفعال و سردرگمی در آن مشهود است. هنگامی که سخن از انفعال می‌گوییم به معنای سکون و بی تحرکی نیست، زیرا با نگاهی گذرا به برنامه‌های روزانه وزیر خارجه که در جایگاه مجری سیاست خارجی کشور است مشاهده می‌شود که وزارت خارجه در همین چند سال اخیر یکی از پرکارترین دوران تاریخ دیپلماسی در ایران را به ثبت رسانده است اما تمامی این تحرکات بالا نتوانسته تصویری دارای نظم و با هدفی مشخص و در راستای منافع ملی را از اقدامات صورت گرفته در حوزه سیاست خارجی عرضه کند.
به‌عنوان مثال می‌توان مذاکرات هسته‌ای را به یاد آورد. برجام به‌عنوان دستاورد آن مذاکرات طولانی به تنهایی اتفاقی بزرگ بود اما هنگامی که به «تصویر بزرگتر» تصمیم‌گیری‌ها می‌نگریم شاهدیم که به دلیل متوقف ماندن در آن و عدم توجه به الزامات حداکثری‌ کردن منافع حاصل از توافق هسته‌ای در عمل نتوانست آن طور که باید و شاید مردم را از منفعت‌های رفع تحریم‌ها بهره‌مند سازد.
یا در حوزه‌ای دیگر می‌توان به نوع روابط جمهوری اسلامی با کشورهای منطقه توجه داشت. در نگاه نخست اغلب مردم کشورهای منطقه با ایران همراهی دارند و حتی حکومت‌های کشورهایی همچون عراق، کویت، قطر، عمان، ترکیه، سوریه و... نیز اختلاف چندانی با نظام سیاسی ایران ندارند اما اکثریت قریب به اتفاق همین کشورها در بزنگاه‌هایی همچون دوران تحریم و مانند آن هیچ‌گونه تمایلی به همراهی با کشورمان از خود نشان نمی‌دهند. در اینجا هم همان انفعال و عدم توجه به هماهنگی در تصمیم‌گیری‌های کلان مشهود است.
مسئله مذاکره جمهوری اسلامی و ایالات متحده نیز در چنین وضعیتی قرار دارد. مسئولان ایرانی نوعی وقت‌کشی را در دستور کار خود قرار داده‌اند و با تعیین پیش‌شرط‌هایی اغلب نشدنی همچون رفع تمامی تحریم‌ها به امید تغییرات در کاخ سفید به واسطه انتخابات ۲۰۲۰ نشسته‌اند و از سویی دیگر نیم‌نگاهی به شکاف برجامی میان اروپا و آمریکا دارند و در تلاش هستند تا با تحرکات دیپلماتیک کم‌سابقه‌ای همچون سفر غیرمنتظره  ظریف به محل برگزاری اجلاس گروه هفت از اختلاف نظر موجود بین دولت‌های اروپایی و دولت ایالات متحده در خصوص توافق هسته‌ای سود ببرند، واقعیت اما این است که چنین تحرکی با وجود قابل توجه بودن به دلیل انفعال موجود در برابر پیشنهادهای با واسطه و بی واسطه در موضوع مذاکره با آمریکا نمی‌تواند ثمربخش باشد. ضرورت دارد تا دستگاه سیاست خارجی در کنار تحرک قابل توجه موجود با نگاهی کلان‌نگر ابتکار عمل را جایگزین رویکرد انفعالی موجود در موضوعات حساس کند.