تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۷/۲۱ ساعت ۱۸:۴۷
کد مطلب : ۱۸۹۸۶۶
به بهانه هفته تهران؛
از طهران تا تهران
مهدی خلیلی
هفته گذشته در پایتخت شاهد برگزاری مراسم و ویژه برنامه هایی به بهانه ی روز و هفته تهران با هدف بازشناسی هویت این کلانشهر بودیم. تهرانی که 230 سال پیش وقتی آقا محمدخان توانست سلسله قاجار را در ایران بنیان نهد به پایتختی انتخاب شد. برگزاری جشنواره تهران مرور خاطرات و بازخوانی حوادث زیبا و زشت تاریخی است که این شهر و مردم این شهر به خود دیده است.
تهران و تهرانی ها در این234 سال وقایع و حوادث زشت و زیبای زیادی را پشت سر گذراندند. تهران پس از مرگ آقا محمدخان به یاد دارد که چگونه بی کفایتی فتحعلی شاه منجر به قراردادهای ننگین گلستان و ترکمنچای گردید و به موجب آن بخش زیادی از سرزمین شمالی ایران از ایران جدا شد و تهران به یاد دارد که حتی رشادت های عباس میرزا نیز نتوانست از بروز این قراردادهای ننگین جلوگیری کند و حوادث این روزگار از بدترین خاطرات تهران است.
تهران دوران محمد شاه به یاد دارد که چگونه اختلافات مرزی بین ایران و عثمانی افزایش یافت. تهران دوران ناصرالدین شاه نیز خاطرات 50 ساله دارد. شادی و خوشحالی تهرانی ها ی آن روزگار که صاحب اولین روزنامه شدند و اولین مدرسه به سبک مدرن ساخته می شود و کتاب های خارجی ترجمه می شود و اولین دوربین عکاسی به ایران می آید و شهر به سمت مدرنیته پیش می رود و البته مدرنیته دشمنان و مخالفان فراوانی دارد. اما آن روی سکه خاطرات تهرانی های دوران ناصری ناراحتی و نگرانی از بابت واگذاری امتیازات فراوانی است که به بیگانگان داده شد.
امتیاز رویتر، امتیاز لاتاری، تاسیس بانک شاهی و قرارداد تالبوت که به موجب آن انحصار خرید و فروش توتون و تنباکو در داخل و خارج ایران به مدت 50 سال به تالبوت انگلیسی واگذار شد در و تهرانی ها که می دیدند محصول توتون و تنباکو خود را باید به بهای اندکی به بیگانه بفروشند و برای مصرف داخلی دوباره باید آن به بهای گزافی بخرند شروع به قیام و اعتراض نسبت به این قرارداد ننگین کردند و در نهایت مخالفت های مردمی منجر به حکم تاریخی آیت الله میرزای شیرازی شد: الیوم استعمال توتون و تنباکو بای نحو کان حرام ودر حکم محاربه با امام زمان است و در نهایت این حکم تاریخی نهضت تحریم تنباکو را شکل داد و در واقع در این نهضت،مردم توانستند برای نخستین بار در برابر مقتدرترین دولت عالم در آن زمان ایستادگی کنند و آن را وادار به پذیرش خواسته های خود کنند.
تهران پس از این پیروزی مردمی در برابر استعمار خارجی و استبداد داخلی به سمت مشروطیت و تشکیل مجلس مجلس شورای ملی رفت. پیروزی هایی بدست آمد اما قدرت استبداد داخلی و مخالفت برخی از دول بیگانه مانع از تحقق این آرمان شد و استبداد با تمام قدرت مجلس رابه توپ بست و حال وهوای تهران دوباره حال و هوای روزهای قرارداد ننگین گلستان و ترکمنچای را به خود گرفت. تهران روزهای سخت و بحرانی دوران جنگ اول جهانی را فراموش نمی کند. افزون خواهی بیگانگان و تقسیم دول آن روز به دول متفق و متحد و اعلان بی طرفی ایرانی ها ؛تهران را درگیر بحران و اشغال کرد.
تهران به یاد دارد کودتای انگلیسی 1299 که سید ضیاء و رضا خان میر پنچ در آن بازیگران اصلی بودند و این کودتا موجبات رشد فرمانده نیروی قزاق شد و در سال 1305 رضاخان به عنوان پادشاه ایران به طور رسمی تاجگذاری کرد. تهران دوران رضا شاهی نیز حوادث فراوانی داشت. از یک سو پادشاهی که به توسعه و تجدد علاقه داشت؛ ایجاد دانشگاه و خط سراسری راه آهن و طرح های بزرگ اقتصادی و از سوی دیگر جایگزین ساختن ارزش های غربی به جای قوانین مذهبی، تخریب مدارس و حوزه های علمیه، تغییر کلاه و لباس، برداشتن حجاب و رواج منکرات از برنامه های دین ستیزانه رضاشاه بود. تهران دوران رضاشاهی دوباره به رغم اعلان بی طرفی درگیر جنگ شد و رضا شاه نیز به جزیره ای در اقیانوس هند تبعید شد.
تهران دوباره روزهای سختی داشت. اشغال ایران توسط متففین و ادا و ادعای تجزیه طلبان برای استقلال، دولت های بی ثبات،ملی شدن صنعت نفت،کودتای 28 مرداد و بازگشت محمدرضا پهلوی. تهران قیام‌های مردمی مختلف را به خود دیده است. تهران دوران جمهوری اسلامی نیز روزهای تلخ و شیرین داشته است. برگزاری انتخابات، ترور شخصیت های طراز اول کشور، روزهای سخت جنگ و حملات موشکی، قطعنامه 598 را به خود دیده است. خلاصه اینکه، تهران پایتخت دوران ناصری و پهلوی و جمهوری اسلامی خاطرات و حوادث زیادی را پشت سر گذرانده است. امید است در دویست و سی و چهار سالگرد پایتختی تهران این خاطرات و حوادث را مرور نماییم و با چراغ تاریخ و گذشته برای حال و هوای امروز و فردای این کلانشهر و جهانشهر بهره گیریم.
هفته گذشته در پایتخت شاهد برگزاری مراسم و ویژه برنامه هایی به بهانه ی روز و هفته تهران با هدف بازشناسی هویت این کلانشهر بودیم. تهرانی که 230 سال پیش وقتی آقا محمدخان توانست سلسله قاجار را در ایران بنیان نهد به پایتختی انتخاب شد. برگزاری جشنواره تهران مرور خاطرات و بازخوانی حوادث زیبا و زشت تاریخی است که این شهر و مردم این شهر به خود دیده است.
تهران و تهرانی ها در این234 سال وقایع و حوادث زشت و زیبای زیادی را پشت سر گذراندند. تهران پس از مرگ آقا محمدخان به یاد دارد که چگونه بی کفایتی فتحعلی شاه منجر به قراردادهای ننگین گلستان و ترکمنچای گردید و به موجب آن بخش زیادی از سرزمین شمالی ایران از ایران جدا شد و تهران به یاد دارد که حتی رشادت های عباس میرزا نیز نتوانست از بروز این قراردادهای ننگین جلوگیری کند و حوادث این روزگار از بدترین خاطرات تهران است.
تهران دوران محمد شاه به یاد دارد که چگونه اختلافات مرزی بین ایران و عثمانی افزایش یافت. تهران دوران ناصرالدین شاه نیز خاطرات 50 ساله دارد. شادی و خوشحالی تهرانی ها ی آن روزگار که صاحب اولین روزنامه شدند و اولین مدرسه به سبک مدرن ساخته می شود و کتاب های خارجی ترجمه می شود و اولین دوربین عکاسی به ایران می آید و شهر به سمت مدرنیته پیش می رود و البته مدرنیته دشمنان و مخالفان فراوانی دارد. اما آن روی سکه خاطرات تهرانی های دوران ناصری ناراحتی و نگرانی از بابت واگذاری امتیازات فراوانی است که به بیگانگان داده شد.
امتیاز رویتر، امتیاز لاتاری، تاسیس بانک شاهی و قرارداد تالبوت که به موجب آن انحصار خرید و فروش توتون و تنباکو در داخل و خارج ایران به مدت 50 سال به تالبوت انگلیسی واگذار شد در و تهرانی ها که می دیدند محصول توتون و تنباکو خود را باید به بهای اندکی به بیگانه بفروشند و برای مصرف داخلی دوباره باید آن به بهای گزافی بخرند شروع به قیام و اعتراض نسبت به این قرارداد ننگین کردند و در نهایت مخالفت های مردمی منجر به حکم تاریخی آیت الله میرزای شیرازی شد: الیوم استعمال توتون و تنباکو بای نحو کان حرام ودر حکم محاربه با امام زمان است و در نهایت این حکم تاریخی نهضت تحریم تنباکو را شکل داد و در واقع در این نهضت،مردم توانستند برای نخستین بار در برابر مقتدرترین دولت عالم در آن زمان ایستادگی کنند و آن را وادار به پذیرش خواسته های خود کنند.
تهران پس از این پیروزی مردمی در برابر استعمار خارجی و استبداد داخلی به سمت مشروطیت و تشکیل مجلس مجلس شورای ملی رفت. پیروزی هایی بدست آمد اما قدرت استبداد داخلی و مخالفت برخی از دول بیگانه مانع از تحقق این آرمان شد و استبداد با تمام قدرت مجلس رابه توپ بست و حال وهوای تهران دوباره حال و هوای روزهای قرارداد ننگین گلستان و ترکمنچای را به خود گرفت. تهران روزهای سخت و بحرانی دوران جنگ اول جهانی را فراموش نمی کند. افزون خواهی بیگانگان و تقسیم دول آن روز به دول متفق و متحد و اعلان بی طرفی ایرانی ها ؛تهران را درگیر بحران و اشغال کرد.
تهران به یاد دارد کودتای انگلیسی 1299 که سید ضیاء و رضا خان میر پنچ در آن بازیگران اصلی بودند و این کودتا موجبات رشد فرمانده نیروی قزاق شد و در سال 1305 رضاخان به عنوان پادشاه ایران به طور رسمی تاجگذاری کرد. تهران دوران رضا شاهی نیز حوادث فراوانی داشت. از یک سو پادشاهی که به توسعه و تجدد علاقه داشت؛ ایجاد دانشگاه و خط سراسری راه آهن و طرح های بزرگ اقتصادی و از سوی دیگر جایگزین ساختن ارزش های غربی به جای قوانین مذهبی، تخریب مدارس و حوزه های علمیه، تغییر کلاه و لباس، برداشتن حجاب و رواج منکرات از برنامه های دین ستیزانه رضاشاه بود. تهران دوران رضاشاهی دوباره به رغم اعلان بی طرفی درگیر جنگ شد و رضا شاه نیز به جزیره ای در اقیانوس هند تبعید شد.
تهران دوباره روزهای سختی داشت. اشغال ایران توسط متففین و ادا و ادعای تجزیه طلبان برای استقلال، دولت های بی ثبات،ملی شدن صنعت نفت،کودتای 28 مرداد و بازگشت محمدرضا پهلوی. تهران قیام‌های مردمی مختلف را به خود دیده است. تهران دوران جمهوری اسلامی نیز روزهای تلخ و شیرین داشته است. برگزاری انتخابات، ترور شخصیت های طراز اول کشور، روزهای سخت جنگ و حملات موشکی، قطعنامه 598 را به خود دیده است. خلاصه اینکه، تهران پایتخت دوران ناصری و پهلوی و جمهوری اسلامی خاطرات و حوادث زیادی را پشت سر گذرانده است. امید است در دویست و سی و چهار سالگرد پایتختی تهران این خاطرات و حوادث را مرور نماییم و با چراغ تاریخ و گذشته برای حال و هوای امروز و فردای این کلانشهر و جهانشهر بهره گیریم.
