تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۸/۱۸ ساعت ۱۸:۱۰
کد مطلب : ۱۹۱۶۶۰
گام چهارم؛ بن‌بست یا مسیر تازه
گروه سیاسی: ایران گام چهارم خود در کاهش تعهدات برجامی را اجرا کرد. گامی که این بار جدی‌تر و گسترده‌تر از قبل با واکنش‌های منفی طرف‌های دیگر توافق هسته‌ای روبرو شده است. بر اساس آنچه بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی گفته است مهم‌ترین بخش این گام از کاهش تعهدات هسته‌ای، به گازدهی و فعال‌سازی سانتریفیوژهای سایت هسته‌ای فردو بازمی‌گردد. این سانتریفیوژها که تا پیش از این در خلاء فعالیت می‌کردند، حالا دیگر به شکل واقعی‌تری به کار افتاده‌اند. مهم‌ترین موضوع در این گام جدید هسته‌ای ایران به محل اجرای آن بازمی‌گردد؛ به «فردو».
نحوه ساخت این تاسیسات و محل قرار گرفتن آن که به نوعی آسیب رساندن فیزیکی به فردو را تقریباً غیرممکن کرده است به گونه‌ای است که همواره طرف‌های دیگر و حتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را نسبت به فعالیت‌های آن دچار نگرانی می‌کرد. شاید بتوان علت اصلی افزایش نگرانی‌های طرف مقابل را علاوه بر آسیب وارد آمدن به توافق هسته‌ای، با این موضوع نیز مرتبط دانست.
پرسشی که به شکل کلی درباره گام‌های کاهش تعهدات برجامی و به شکل خاص درباره همین گام چهارم می‌توان مطرح کرد آن است که پایان این مسیر کجاست؟ آیا جمهوری اسلامی نیز قرار است همچون ایالات متحده در نهایت پایان توافق هسته‌ای را اعلام کند و گام نهایی چنین نقطه‌ای است؟ و یا پایان برجام و مسیر توقف اجرای تعهدات هسته‌ای در نهایت به توقف تحریم‌ها منجر شده و فشار موجود را می‌کاهد؟! به نظر می‌آید پاسخ این سوالات با توجه به تحرکات طرف‌های مختلف توافق هسته‌ای چندان امیدوارکننده نباشد.
تجربه برجامِ منهای آمریکا به خوبی نشان داد که اروپایی‌ها و دیگر طرف‌های این توافق حتی اگر بخواهند هم نمی‌توانند بدون جلب رضایت دولت آمریکا در عمل به حفظ توافق هسته‌ای و بهره‌مند شدن ایران از منافع اقتصادی برجام کمکی کنند. در نتیجه ادامه مذاکرات با اروپایی‌ها تا زمانی که دولت ترامپ وارد این بازی نشده باشد وقت‌کشی و بی‌ثمر است.
در چنین شرایطی به نظر می‌رسد که تنها علت قابل فهم اصرار مقامات ایرانی به تداوم چنین مسیری که بن‌بست بودن آن آشکار به نظر می‌آید امید داشتن به انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ و احتمال تغییرات در کاخ سفید است. که در این صورت هم می‌توان گفت اولاً با توجه به شرایط داخلی ایالات متحده احتمال چنین تغییری بسیار اندک است و ثانیاً اگر چنین تغییری رخ ندهد، طرح جایگزین برای چهار سال بعدی دونالد ترامپ و دولت جمهوری‌خواه او چه خواهد بود؟!
نحوه ساخت این تاسیسات و محل قرار گرفتن آن که به نوعی آسیب رساندن فیزیکی به فردو را تقریباً غیرممکن کرده است به گونه‌ای است که همواره طرف‌های دیگر و حتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را نسبت به فعالیت‌های آن دچار نگرانی می‌کرد. شاید بتوان علت اصلی افزایش نگرانی‌های طرف مقابل را علاوه بر آسیب وارد آمدن به توافق هسته‌ای، با این موضوع نیز مرتبط دانست.
پرسشی که به شکل کلی درباره گام‌های کاهش تعهدات برجامی و به شکل خاص درباره همین گام چهارم می‌توان مطرح کرد آن است که پایان این مسیر کجاست؟ آیا جمهوری اسلامی نیز قرار است همچون ایالات متحده در نهایت پایان توافق هسته‌ای را اعلام کند و گام نهایی چنین نقطه‌ای است؟ و یا پایان برجام و مسیر توقف اجرای تعهدات هسته‌ای در نهایت به توقف تحریم‌ها منجر شده و فشار موجود را می‌کاهد؟! به نظر می‌آید پاسخ این سوالات با توجه به تحرکات طرف‌های مختلف توافق هسته‌ای چندان امیدوارکننده نباشد.
تجربه برجامِ منهای آمریکا به خوبی نشان داد که اروپایی‌ها و دیگر طرف‌های این توافق حتی اگر بخواهند هم نمی‌توانند بدون جلب رضایت دولت آمریکا در عمل به حفظ توافق هسته‌ای و بهره‌مند شدن ایران از منافع اقتصادی برجام کمکی کنند. در نتیجه ادامه مذاکرات با اروپایی‌ها تا زمانی که دولت ترامپ وارد این بازی نشده باشد وقت‌کشی و بی‌ثمر است.
در چنین شرایطی به نظر می‌رسد که تنها علت قابل فهم اصرار مقامات ایرانی به تداوم چنین مسیری که بن‌بست بودن آن آشکار به نظر می‌آید امید داشتن به انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ و احتمال تغییرات در کاخ سفید است. که در این صورت هم می‌توان گفت اولاً با توجه به شرایط داخلی ایالات متحده احتمال چنین تغییری بسیار اندک است و ثانیاً اگر چنین تغییری رخ ندهد، طرح جایگزین برای چهار سال بعدی دونالد ترامپ و دولت جمهوری‌خواه او چه خواهد بود؟!
