داستان مرگ محتوم روزنامه‌‌ها

به گزارش ایسنا، برخی از روزنامه‌ها و ‌خبرگزاری‌های بزرگ دنیا با پذیرش این واقعیت، به صورت همزمان در شبکه‌های مجازی حضور پیدا کرده‌اند تا مخاطبانشان را نگه دارند. برخی ‌هم که شجاعتشان برای جمعی از اهالی رسانه‌ قابل تحسین است، دست از انتشار روزنامه‌شان برداشتند تا کامل بر موج فضای مجازی سوار شوند.

به عنوان مثال، چندی پیش مسوولان روزنامه ایندیپندنت (independent) به‌طور رسمی اعلام کردند پس از سه دهه حضور در عرصه مطبوعات، به انتشار نسخه چاپی روزنامه خود پایان خواهند داد و فعالیت‌شان را در فضای مجازی و به صورت آنلاین ادامه خواهند داد؛ اوگینی لبدو (Evgeny Lebedev)، صاحب امتیاز این روزنامه معتقد است «با این سیاست آینده‌ای پایدار و همراه با سود مالی برای روزنامه‌شان رقم خواهند زد.»

روزنامه ایندپندنت از سال 1986 میلادی به عنوان نشریه‌ای روزانه در کشور انگلیس آغاز به کار و آخرین شماره چاپی خود را 26 ماه مارس 2016 منتشر کرد؛ مسوولان این روزنامه پس از تحمل 30 سال ضرر مالی به خاطر انتشار روزنامه‌ای برای تعداد کمی از مخاطبان که منجر به ابطال روزانه حدود 71840 نسخه تخفیف‌دار و رایگان می‌شد، آن هم در زمانه‌ای که تقریباً تمام اخبار و اطلاعات در فضاهای مجازی به صورت رایگان عرضه می‌شود، تصمیم گرفتند تا به انتشار نسخه‌های چاپی پایان و فعالیت‌شان را فقط در فضای مجازی ادامه دهد.

تصمیم به عدم انتشار، قدمی بود که تقریباً همه از برداشتن آن واهمه دارند. تیم انتشارات روزنامه ایندیپندنت با نگاهی به تصمیم بی‌بی‌سی(BBC) برای حذف کانال BBC3 و ادامه فعالیت آن در فضای مجازی، تصمیم یه عدم انتشار روزنامه‌شان گرفتند. اوگینی لبدو، صاحب امتیاز روزنامه ایندیپندنت در مصاحبه‌ای با گاردین در پاسخ به این سوال که چرا تصمیم به عدم انتشار این روزنامه گرفته است، می‌گوید: سوال نباید این باشد که چرا ما این کار را انجام داده‌ایم، بلکه چرا بقیه این کار را انجام نمی‌دهند؟ فضای مطبوعات و نشر در حال تغییر است و بیشتر از همه خوانندگان روزنامه‌ها عامل ایجاد این تغییرات هستند؛ آنها به ما اثابت کردند که آینده متعلق به دنیای دیجیتال است.

از طرفی در ایران نیز حضور چشم‌گیر مردم در شبکه‌های اجتماعی و انتشار اخبار در این فضاها که بعضاً نادرست نیز هستند، باعث شد تا برخی از اساتید و کارشناسان ارتباطات و رسانه به آینده خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها شک کنند. محمد سلطانی‌فر- رییس دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه‌ها- می‌گوید: امروز شبکه‌های اجتماعی هووی خبرگزاری‌ها هستند؛ باید این نگاه خطرناک را در نظر داشت و سپس دید که در چنین شرایطی چه کار می‌توان انجام داد تا خبرگزاری‌های ما در اولویت و درجه یک باقی بمانند و عمرشان طولانی‌تر شود.

او حضور در شبکه‌های اجتماعی، راه‌اندازی بخش تصویری و تهیه فیلم‌های خبری و ارسال آنها به روی شبکه‌های اجتماعی و سایت‌ها از جمله را‌ه‌کارهای طولانی‌تر شدن عمر‌ خبرگزاری‌ها می‌داند و معتقد است: هر روز از تعداد مخاطبان خبرگزاری‌ها کاسته و بر تعداد مخاطبان شبکه‌های اجتماعی افزوده می‌شود؛ حتی پیش‌بینی می‌شود بعد از شبکه‌های اجتماعی رسانه‌های دیگری هم بیایند.

سلطانی‌فر درباره روزنامه‌ها حتی نگاهی منطقی‌تر دارد. وقتی از او درباره‌ی تعطیلی بدون وقفه مطبوعات در ایام عید و پیامدهای آن سوال می‌شود، می‌گوید: اگر سال‌ها پیش این مصاحبه با من انجام می‌شد اشاره می‌کردم که مطبوعات باید در ایام عید حتما باز باشند و حتما به فعالیت خود ادامه بدهند اما امروز می‌گویم شاید دیگر ضرورت و نگاهی که قبلا مبنی بر شکل‌گیری روزنامه‌ها داشته‌ایم، وجود نداشته باشد. او در ادامه اینگونه بیان می‌کند: حالا که مطبوعات جایگزین و هوویی برای خود دارند، چه اصراری است که روزنامه چاپ شود و دور ریخته شود؟

از طرفی علی‌اکبر قاضی‌زاده – روزنامه‌نگار باسابقه - با به خطر افتادن عمر خبرگزاری‌ها در آینده مخالف و معتقد است: اصلاً به شبکه‌های اجتماعی نمی‌توان اعتماد کرد. بسیاری از اخباری که در این شبکه‌ها کار می‌شوند را نمی‌توان در خبرگزاری‌ها منتشر کرد؛ فضای مجازی جان می‌دهد برای آگاهی فوری و خوب است برای اینکه ببینیم فلان خواننده یا فلان هنرپیشه چه کرده است ولی چون این موضوعات تاثیرگذار نیستند، زود فراموش می‌شوند.

او که معتقد است «دسترسی همگان به فضای مجازی، یک حسن عظیم محسوب می‌شود» در همین زمینه می‌گوید: در واقع امروز هر کسی یک گوشی هوشمند دارد، به نوبه خودش می‌تواند یک خبرگزاری باشد؛ برای مثال اتفاقات میدان تحریر مصر یا بحران پناهجویان را همین مردم عادی منتشر کردند نه خبرگزاری‌های مطرح؛ اگر خبرگزاری‌ها بتوانند از این امتیازات استفاده کنند، می‌توانند بمانند و ادامه دهند.

حسن نمکدوست - مدیر آموزش روزنامه «همشهری» - که معتقد است «با وجود تعامل شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های رسمی با یکدیگر، میان آنها تفاوت‌هایی وجود دارد»، با اظهارات برخی کارشناسان حوزه ارتباطات مبنی بر اینکه با پیشرفت شبکه‌های اجتماعی، عمر خبرگزاری‌ها در آینده کوتاه خواهد شد، مخالف است و می‌گوید: اساساً جنس شبکه‌های اجتماعی از خبرگزاری‌ها متفاوت است؛ اینکه برخی می‌گویند شبکه‌های اجتماعی جای خبرگزاری‌ها و روزنامه‌های حرفه‌ای و تخصصی را در آینده خواهد گرفت، اساساً ناشی از نا آشنایی آن‌ها با این دو فضا است.

او معتقد است: اساساً قرار نیست شهروندی که عضو شبکه‌های اجتماعی است، الزاما مهارت‌های روزنامه‌نگاری را بیاموزد؛ هر شهروندی در شبکه‌های اجتماعی دوست دارد و البته حق دارد نظرات شخصی خود را به هر شیوه و با هر کسی که دوست دارد به اشتراک بگذارد؛ در حالی که روزنامه‌نگاران به‌عنوان متخصصانی حرفه‌ای مخاطبان بزرگتری مطلب می‌دهند و باید به تکنیک‌های روزنامه‌نگاری تسلط و باور داشته باشند.

ظهور و حضور شبکه‌های اجتماعی و گسترش روز‌افزون فضای آنلاین موضوعی‌ است که بسیاری از اهالی رسانه را نگران کرده است؛ در این میان گروهی از فعالان این عرصه به این موج پیوسته‌اند، گروهی با آن همگام شده‌اند، برخی مقابل آن ایستاده‌اند و عده‌ای هم به همان مسیر قبلی‌شان بدون هیچ تغییری ادامه می‌دهند. اینکه کدام گروه تصمیم درستی گرفته‌اند، سوالی است که در آینده‌ای نه چندان دور زمان به آن پاسخ خواهد داد.