تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۰۳ ساعت ۲۳:۰۵
کد مطلب : ۱۲۵۹۵۳
پدیده ای طبیعی یا غیر معمول؟
چرا فضای انتخاباتی كشور سوت و كور است؟
گروه سياسي: کمتر از سه ماه تا برگزاری دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری زمان باقی است و بر خلاف روال معمول، هنوز فضای سیاسی چنان که باید، رنگ و بوی انتخاباتی نگرفته است.
به گزارش ایرنا، کارشناسان تاخیر در شکل گیری فضای انتخاباتی را در احتمال بالای پیروزی روحانی، مشخص نشدن راهبردها و نامزدهای انتخاباتی اصولگرایان و کم کاری رسانه ها جستجو می کنند. دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری اگرچه یک ماه زودتر از موعد معمول و در اردیبهشت ماه سال آتی برگزار می شود، اما فضای سیاسی کشور هنوز انتخاباتی نشده است. این در حالی است که نرخ مشارکت عمومی در انتخابات تابعی از آگاهی، انگیزه، آمادگی و باور مردم به کنشگری اثرگذار در عرصه سیاسی کشور است؛ امری که جز از طریق ایجاد فضای انتخاباتی و گرم شدن تنور انتخابات ممکن نیست.
در دوره های گذشته دست کم پنج تا 6 ماه مانده به انتخابات، به لطف فعالیت احزاب، تشکل ها، چهره های سیاسی و رسانه ها و مطبوعات، افکار عمومی فضای انتخابات را درک می کرد و به تدریج برای گزینش سکاندار کرسی ریاست جمهوری آماده می شد. این بار اما، به رغم اینکه قرار است انتخابات حدود یک ماه زودتر از موعد معمول برگزار شود، گویا هنوز فضای سیاسی بنای انتخاباتی شدن ندارد و همچنان در رخوتی نامانوس به سر می برد. مقایسه فضای سیاسی کشور در دوره های پیشین انتخابات ریاست جمهوری با دوره دوازدهم، این سردی را واضح تر به تصویر می کشد.
شکل گیری فضای انتخاباتی در ادوار پیشین انتخابات ریاست جمهوری را می توان در ماه ها پیش از روز رای گیری ردیابی کرد. معرفی نامزدهای انتخاباتی از سوی تشکل ها و احزاب، تکاپوی چهره های سیاسی، فعالیت رسانه ها در این حوزه و ...، ماه ها پیش از خرداد ماه، خود به خود اسباب جدی شدن رقابت های سیاسی و گرم شدن تنور انتخابات را فراهم می کرد، اما در این دوره گویا وضعیت متفاوتی را تجربه می کنیم. پژوهشگر ایرنا علل و چرایی بی رمقی فضای انتخاباتی را در گفت و گو با چند تن از فعالان سیاسی بررسی کرده است.
**محرز بودن پیروزی روحانی؛ عامل بی انگیزگی اصولگرایان
بسیاری از ناظران و کارشناسان سیاسی بر این باورند که تداوم ائتلاف اعتدال گرایان و اصلاح طلبان در انتخابات پیش رو، کارنامه مثبت عملکرد دولت در حوزه های مختلف، تشتت در اردوگاه اصولگرایی، نبود رقیبی قدرتمند در برابر رییس دولت و ... عناصری است که گمانه پیروزی روحانی در انتخابات را تقویت می کند. از دید این تحلیلگران، چنین برآوردی نزد جریان های سیاسی اعم از اصولگرا، اصلاح طلب و اعتدال گرا، آنها را از انگیزه لازم و کافی برای رقابت سیاسی تهی می کند.
«مرتضی مبلغ» فعال سیاسی اصلاح طلب در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا نخستین عامل رخوت فضای انتخاباتی را در احتمال بالای پیروزی روحانی جستجو کرد و گفت: برای همه مشخص شده است که روحانی دوباره در انتخابات آتی رای می آورد، بنابراین در میان رقیبان او انگیزه چندانی برای فعالیت انتخاباتی وجود ندارد. مبلغ در ادامه گفت و گو با ایرنا به نقش رسانه های اصولگرا در انتخاباتی نشدن فضای عمومی کشور اشاره کرد و گفت: بخش مهمی از گرم نشدن فضای انتخابات به رسانه های پرمخاطبی بر می گردد که اغلب در اختیار اصولگرایان هستند. از آنجا که اصولگرایان هنوز در مورد راهبردها و نامزدهای انتخاباتی خود به جمع بندی نرسیده اند، هنوز انتخابات را در صدر برنامه رسانه های خود قرار نداده اند.
به گفته مبلغ در این میان رسانه ملی به طور ویژه، در انجام مسوولیت خطیر خود یعنی ایجاد فضای سالم انتخاباتی به منظور افزایش آگاهی مردم و بیشینه سازی مشارکت عمومی کوتاهی می کند و به جای افزایش شور انتخاباتی هر روز در راستای سیاست های جناحی خود به برجسته سازی مشکلات کشور می پردازد و به جای اینکه در راستای با نشاط شدن جامعه گام بردارد، یاس و ناامیدی را به جامعه تزریق می کند.
فعال سیاسی اصلاح طلب مهمترین عامل سردی فضای انتخاباتی را در آنچه «راهبرد اصولگرایان برای مشارکت حداقلی در انتخابات» خواند، جستجو می کند و می گوید: به نظر می رسد مخالفان روحانی و جریان ضد اصلاحات، با علم به محبوبیت روحانی و این واقعیت که در صورت مشارکت بالای مردم، او پیروز انتخابات خواهد بود، به دنبال کاهش مشارکت عمومی هستند. چرا که به باور آنها در صورت مشارکت پایین، دو گزینه محتمل و مطلوب رقیبان روحانی به وقوع خواهد پیوست؛ یا روحانی با آرای کمتری نسبت به دور پیشین به پیروزی خواهد رسید، یا انتخابات به دور دوم کشیده خواهد شد که در آن صورت احتمال شکست او افزایش می یابد.
*تفکیک سه فاز برای انتخاباتی شدن فضای سیاسی کشور
«حسین کنعانی مقدم» فعال سیاسی اصولگرا در گفتگو با پژوهشگر ایرنا با تفکیک سه فاز برای انتخاباتی شدن فضای سیاسی کشور، به بررسی وضعیت تحولات انتخاباتی در هر یک از آنها پرداخت.
«فضای سیاسی کشور باید در سه فاز انتخاباتی شود. نخست فاز احزاب، گروه ها و تشکل های سیاسی است که عمدتا به دنبال معرفی نامزدها، برنامه ها و دیدگاه های خودشان هستند. این فاز در حال انجام است.
فاز دوم در فعالیت نامزدهای انتخاباتی خلاصه می شود. پس از اینکه مصادیق مشخص شد، این نامزدها هستند که همراه با احزاب و گروه هایشان برای انتخابات فضاسازی می کنند و نوعی رقابت مجازی را شکل می دهند. این فاز در حال شکل گیری است و باید همچنان منتظر مصادیق بمانیم.» این در حالی است که مصادیق انتخاباتی تا حدی مشخص شده است. به جز روحانی که نامزدی او در انتخابات قطعی شده، نام دیگر گزینه ها در حد گمانه زنی مطرح می شود و تا تایید نهایی شورای نگهبان، باید منتظر ماند. فاز سوم خود مردم هستند که تصمیم می گیرند از کدام نامزد حمایت کنند و به چه کسی رای دهند. این فاز عمدتا یک ماه مانده به انتخابات فعال می شود. از نگاه کنعانی مقدم، در دوره های دوم انتخابات یک رییس جمهوری، همواره شاهد افت هیجانی انتخابات هستیم. این در حالی است که معمولا پس از دو دوره تصدی یک فرد بر سمت ریاست جمهوری، انگیزه ها و هیجان ها برای انتخاب فردی جدید به عنوان رییس جمهوری افزایش می یابد.
این کارشناس بر این باور است که عزم جزم جریان ها و تشکل های حامی روحانی در سال 1392 (اصلاح طلبان، جریان اعتدال، کارگزاران و...) بر تداوم حمایت از او به طورعملی تکلیف رقابت در یک طرف را مشخص کرده و همین مساله موجب کمرنگ تر شدن پویش های انتخاباتی در یک طرف شده است. حال طرف دوم رقابت یعنی اصولگرایان قرار دارند که باید رایزنی های خود در مورد راهبردها و مصادیق انتخابات را به نتیجه برسانند.
** هنوز دیر نشده است
در حالی برخی صاحبنظران سیاسی نسبت به سردی فضای انتخابات اظهار نگرانی می کنند که تعدادی دیگر از کارشناسان بر طبیعی بودن این پدیده تاکید دارند. «احمد حکیمی پور» فعال سیاسی اصلاح طلب در گفت و گو با ایرنا ایده تاخیر در گرمی تنور انتخابات را رد کرد و گفت: از نظر من هنوز برای انتخاباتی شدن فضای سیاسی کشور زمان باقی است.
به گفته حکیمی پور محافل دانشگاهی، سیاسی، احزاب و تشکل ها مدتها است وارد فاز انتخاباتی شده اند، اما فضای عمومی کشور چند هفته مانده به انتخابات، آماده می شود و مردم با نامزدها، برنامه ها و اولویت هایشان آشنا می شوند و این طبیعی است. به گفته حکیمی پور اگر فضای عمومی کشور زودتر از این وارد فاز انتخاباتی شود، ممکن است کارآمدی نظام مدیریت کشور را دچار آسیب کند و به نوعی نظام مدیریت را به سمت تزلزل، بلاتکلیفی و بی تفاوتی سوق دهد. با این هرچه نهاد انتخابات بیشتر در میان مردم جا می افتد، مردم خود را با آن تطبیق می دهند و آسیب هایی چون سردی و سیاست زدگی فضای انتخابات به حداقل می رسد.
در مجموع به نظر می رسد عوامل متعددی چون تداوم ائتلاف اصلاح طلبان و اعتدال گرایان و توافق بر سر حمایت از روحانی، احتمال بالای پیروزی روحانی در انتخابات، مسیر دشوار اصولگرایان برای دستیابی به اجماع، تعیین نشدن مصادیق و راهبردهای انتخاباتی در اردوگاه اصولگرایان، کم کاری رسانه های اصولگرا در ایجاد شور انتخاباتی و ... مهمترین عوامل انتخاباتی نشدن فضای سیاسی کشور را تشکیل می دهند؛ فضایی که ناگزیر در دو ماه آینده رنگ و بوی انتخاباتی پیدا می کند و انگیزه لازم و کافی را برای مشارکت عمومی در یکی از مهمترین عرصه های کنشگری مردم را ایجاد می کند.
خبرنگار: اعظم حمیدپور
در دوره های گذشته دست کم پنج تا 6 ماه مانده به انتخابات، به لطف فعالیت احزاب، تشکل ها، چهره های سیاسی و رسانه ها و مطبوعات، افکار عمومی فضای انتخابات را درک می کرد و به تدریج برای گزینش سکاندار کرسی ریاست جمهوری آماده می شد. این بار اما، به رغم اینکه قرار است انتخابات حدود یک ماه زودتر از موعد معمول برگزار شود، گویا هنوز فضای سیاسی بنای انتخاباتی شدن ندارد و همچنان در رخوتی نامانوس به سر می برد. مقایسه فضای سیاسی کشور در دوره های پیشین انتخابات ریاست جمهوری با دوره دوازدهم، این سردی را واضح تر به تصویر می کشد.
شکل گیری فضای انتخاباتی در ادوار پیشین انتخابات ریاست جمهوری را می توان در ماه ها پیش از روز رای گیری ردیابی کرد. معرفی نامزدهای انتخاباتی از سوی تشکل ها و احزاب، تکاپوی چهره های سیاسی، فعالیت رسانه ها در این حوزه و ...، ماه ها پیش از خرداد ماه، خود به خود اسباب جدی شدن رقابت های سیاسی و گرم شدن تنور انتخابات را فراهم می کرد، اما در این دوره گویا وضعیت متفاوتی را تجربه می کنیم. پژوهشگر ایرنا علل و چرایی بی رمقی فضای انتخاباتی را در گفت و گو با چند تن از فعالان سیاسی بررسی کرده است.
**محرز بودن پیروزی روحانی؛ عامل بی انگیزگی اصولگرایان
بسیاری از ناظران و کارشناسان سیاسی بر این باورند که تداوم ائتلاف اعتدال گرایان و اصلاح طلبان در انتخابات پیش رو، کارنامه مثبت عملکرد دولت در حوزه های مختلف، تشتت در اردوگاه اصولگرایی، نبود رقیبی قدرتمند در برابر رییس دولت و ... عناصری است که گمانه پیروزی روحانی در انتخابات را تقویت می کند. از دید این تحلیلگران، چنین برآوردی نزد جریان های سیاسی اعم از اصولگرا، اصلاح طلب و اعتدال گرا، آنها را از انگیزه لازم و کافی برای رقابت سیاسی تهی می کند.
«مرتضی مبلغ» فعال سیاسی اصلاح طلب در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا نخستین عامل رخوت فضای انتخاباتی را در احتمال بالای پیروزی روحانی جستجو کرد و گفت: برای همه مشخص شده است که روحانی دوباره در انتخابات آتی رای می آورد، بنابراین در میان رقیبان او انگیزه چندانی برای فعالیت انتخاباتی وجود ندارد. مبلغ در ادامه گفت و گو با ایرنا به نقش رسانه های اصولگرا در انتخاباتی نشدن فضای عمومی کشور اشاره کرد و گفت: بخش مهمی از گرم نشدن فضای انتخابات به رسانه های پرمخاطبی بر می گردد که اغلب در اختیار اصولگرایان هستند. از آنجا که اصولگرایان هنوز در مورد راهبردها و نامزدهای انتخاباتی خود به جمع بندی نرسیده اند، هنوز انتخابات را در صدر برنامه رسانه های خود قرار نداده اند.
به گفته مبلغ در این میان رسانه ملی به طور ویژه، در انجام مسوولیت خطیر خود یعنی ایجاد فضای سالم انتخاباتی به منظور افزایش آگاهی مردم و بیشینه سازی مشارکت عمومی کوتاهی می کند و به جای افزایش شور انتخاباتی هر روز در راستای سیاست های جناحی خود به برجسته سازی مشکلات کشور می پردازد و به جای اینکه در راستای با نشاط شدن جامعه گام بردارد، یاس و ناامیدی را به جامعه تزریق می کند.
فعال سیاسی اصلاح طلب مهمترین عامل سردی فضای انتخاباتی را در آنچه «راهبرد اصولگرایان برای مشارکت حداقلی در انتخابات» خواند، جستجو می کند و می گوید: به نظر می رسد مخالفان روحانی و جریان ضد اصلاحات، با علم به محبوبیت روحانی و این واقعیت که در صورت مشارکت بالای مردم، او پیروز انتخابات خواهد بود، به دنبال کاهش مشارکت عمومی هستند. چرا که به باور آنها در صورت مشارکت پایین، دو گزینه محتمل و مطلوب رقیبان روحانی به وقوع خواهد پیوست؛ یا روحانی با آرای کمتری نسبت به دور پیشین به پیروزی خواهد رسید، یا انتخابات به دور دوم کشیده خواهد شد که در آن صورت احتمال شکست او افزایش می یابد.
*تفکیک سه فاز برای انتخاباتی شدن فضای سیاسی کشور
«حسین کنعانی مقدم» فعال سیاسی اصولگرا در گفتگو با پژوهشگر ایرنا با تفکیک سه فاز برای انتخاباتی شدن فضای سیاسی کشور، به بررسی وضعیت تحولات انتخاباتی در هر یک از آنها پرداخت.
«فضای سیاسی کشور باید در سه فاز انتخاباتی شود. نخست فاز احزاب، گروه ها و تشکل های سیاسی است که عمدتا به دنبال معرفی نامزدها، برنامه ها و دیدگاه های خودشان هستند. این فاز در حال انجام است.
فاز دوم در فعالیت نامزدهای انتخاباتی خلاصه می شود. پس از اینکه مصادیق مشخص شد، این نامزدها هستند که همراه با احزاب و گروه هایشان برای انتخابات فضاسازی می کنند و نوعی رقابت مجازی را شکل می دهند. این فاز در حال شکل گیری است و باید همچنان منتظر مصادیق بمانیم.» این در حالی است که مصادیق انتخاباتی تا حدی مشخص شده است. به جز روحانی که نامزدی او در انتخابات قطعی شده، نام دیگر گزینه ها در حد گمانه زنی مطرح می شود و تا تایید نهایی شورای نگهبان، باید منتظر ماند. فاز سوم خود مردم هستند که تصمیم می گیرند از کدام نامزد حمایت کنند و به چه کسی رای دهند. این فاز عمدتا یک ماه مانده به انتخابات فعال می شود. از نگاه کنعانی مقدم، در دوره های دوم انتخابات یک رییس جمهوری، همواره شاهد افت هیجانی انتخابات هستیم. این در حالی است که معمولا پس از دو دوره تصدی یک فرد بر سمت ریاست جمهوری، انگیزه ها و هیجان ها برای انتخاب فردی جدید به عنوان رییس جمهوری افزایش می یابد.
این کارشناس بر این باور است که عزم جزم جریان ها و تشکل های حامی روحانی در سال 1392 (اصلاح طلبان، جریان اعتدال، کارگزاران و...) بر تداوم حمایت از او به طورعملی تکلیف رقابت در یک طرف را مشخص کرده و همین مساله موجب کمرنگ تر شدن پویش های انتخاباتی در یک طرف شده است. حال طرف دوم رقابت یعنی اصولگرایان قرار دارند که باید رایزنی های خود در مورد راهبردها و مصادیق انتخابات را به نتیجه برسانند.
** هنوز دیر نشده است
در حالی برخی صاحبنظران سیاسی نسبت به سردی فضای انتخابات اظهار نگرانی می کنند که تعدادی دیگر از کارشناسان بر طبیعی بودن این پدیده تاکید دارند. «احمد حکیمی پور» فعال سیاسی اصلاح طلب در گفت و گو با ایرنا ایده تاخیر در گرمی تنور انتخابات را رد کرد و گفت: از نظر من هنوز برای انتخاباتی شدن فضای سیاسی کشور زمان باقی است.
به گفته حکیمی پور محافل دانشگاهی، سیاسی، احزاب و تشکل ها مدتها است وارد فاز انتخاباتی شده اند، اما فضای عمومی کشور چند هفته مانده به انتخابات، آماده می شود و مردم با نامزدها، برنامه ها و اولویت هایشان آشنا می شوند و این طبیعی است. به گفته حکیمی پور اگر فضای عمومی کشور زودتر از این وارد فاز انتخاباتی شود، ممکن است کارآمدی نظام مدیریت کشور را دچار آسیب کند و به نوعی نظام مدیریت را به سمت تزلزل، بلاتکلیفی و بی تفاوتی سوق دهد. با این هرچه نهاد انتخابات بیشتر در میان مردم جا می افتد، مردم خود را با آن تطبیق می دهند و آسیب هایی چون سردی و سیاست زدگی فضای انتخابات به حداقل می رسد.
در مجموع به نظر می رسد عوامل متعددی چون تداوم ائتلاف اصلاح طلبان و اعتدال گرایان و توافق بر سر حمایت از روحانی، احتمال بالای پیروزی روحانی در انتخابات، مسیر دشوار اصولگرایان برای دستیابی به اجماع، تعیین نشدن مصادیق و راهبردهای انتخاباتی در اردوگاه اصولگرایان، کم کاری رسانه های اصولگرا در ایجاد شور انتخاباتی و ... مهمترین عوامل انتخاباتی نشدن فضای سیاسی کشور را تشکیل می دهند؛ فضایی که ناگزیر در دو ماه آینده رنگ و بوی انتخاباتی پیدا می کند و انگیزه لازم و کافی را برای مشارکت عمومی در یکی از مهمترین عرصه های کنشگری مردم را ایجاد می کند.
خبرنگار: اعظم حمیدپور
