خاورمیانه در اسارت "تئوری توطئه"

طرح این تئوری به خاورمیانه محدود نمانده بلکه سناریوسازی های مطرح شده درباره سقوط هواپیمای مالزی در مرز اوکراین و روسیه را نیز می توان دلیلی بر فراگیری تئوری توطئه و باور به آن در اقصی نقاط جهان دانست.
به گزارش "تدبیر"، "پاتریک کاکبرن" تحلیلگر سیاسی نشریه "ایندیپندنت" با انتشار مقاله ای به توصیف تجربیات شخصی خود از باور عمیق تعداد زیادی از ساکنین خاورمیانه به تئوری توطئه نوشته است. نویسنده مطلب اشاره می کند که برای نخستین بار در عمل با یکی از دوستان قبرسی اش درباره تئوری "توطئه" بحث می کرده و این گفت و گو همزمان با حمله نظامی ترکیه علیه بخشی از قبرس و اشغال آن منطقه بوده است.

"کاکبرن" در این باره می نویسد:"مورخی قبرسی در سال 1975 میلادی یک سال پس از حمله ترکیه به قبرس با من درباره تئوری "توطئه" گفت و گو کرد. نظر او بر این بود که یکی از دلایل وقوع این حادثه آن بوده که یونانی ها و شهروندان قبرس یونانی نشین بیش از اندازه به تئوری توطئه باور داشتند و همین موضوع سبب شده بود تا واقعیت های سیاسی و استراتژیک را فراموش کنند. باور بیش از اندازه آنان به این تئوری سبب شده بود تا قبرسی ها فراموش کنند که آتن در فاصله 600 مایلی و ترکیه در 40 مایلی آنان قرار دارد.

نویسنده مقاله در ادامه اشاره می کند که در جریان حوادث اخیر در سطح منطقه ای و بین المللی نیز تئوری "توطئه" برای تشریح علت وقوع رویدادها در سطح گسترده ای مطرح شده است. او در این باره می نویسد: "تئوری های توطئه از آن رو زیان بار هستند که افراد، جوامع و دولت ها را از توجه به دلیل اصلی مشکلات دور کرده و باعث می شود تا آنان تقصیرات را به گردن دیگران بیاندازند و علت شکست خود را در جایی دیگر جست و جو کنند. برای مثال، در حادثه اخیر سقوط هواپیمای مالزی در مرز اوکراین پس از انتشار عکس های آن حادثه بلافاصله تئوری های توطئه مطرح شدند و برخی از تحلیلگران موضوع شلیک موشک به سوی هواپیما به عنوان عامل اصلی سقوط آن را مطرح کردند."

تحلیلگر "ایندیپندنت" در ادامه به رواج تئوری توطئه در خاورمیانه و بهره گیری شهروندان و رهبران سیاسی کشورهای آن منطقه از این موضوع برای توجیه رویدادها اشاره می کند و می افزاید:"برای مثال، ماه گذشته نیروهای "داعش" موفق شدند "موصل" را اشغال کنند. اشغال آن منطقه یکی از شرم آورترین شکست های یک ارتش (ارتش عراق) در طول تاریخ بود. پیش روی داعش از آن رو روی داد که ارتش و دولت عراق دچار فرقه گرایی و فساد داخلی شده بودند و به همین دلیل با زوال مواجه شدند. "نوری مالکی" نخست وزیر عراق برای توجیه شکست نیروهای نظامی عراق کردها را سرزنش کرد و آنان را متهم به دست داشتن در حوادث اخیر کرد. او ادعا کرده که کردها همراه با القاعده و تروریست های وابسته به داعش و هم چنین بعثی ها در جهت سرنگون کردن دولت او می کوشند و با یکدیگر متحد شده اند.

یک مثال خوب دیگر از طرح تئوری توطئه در خاورمیانه پیش کشیدن ادعای همکاری دولت "بشار اسد" رییس جمهوری سوریه با نیروهای وابسته به جبهه "النصره" و "دولت اسلامی شام و عراق" (داعش) بود. قابل پیش بینی بود که رسانه های غربی، دیپلمات های و مخالفان دولت سوریه این اتهام را مطرح می کردند. واضح است که "اسد" از مقابله نیروهای تندرویی چون اعضای جبهه "النصره" و "داعش" با نیروهای عضو ارتش آزاد سوریه بهره برده است با این حال طرح همکاری دولت او با عناصر افراطی برای مقابله با اپوزیسیون سوریه ادعایی اغراق آمیز است."

"کاکبرن" ریشه های مسئله تئوری "توطئه" و استفاده از آن به منظور تشریح علل وقوع حوادث و رویدادهای غیرمترقبه را در حادثه یازدهم سپتامبر جست و جو می کند و در این باره می نویسد:"تئوری های توطئه ممکن است در خطرناک ترین شکل خود در خاورمیانه مطرح شده باشند با این حال در سایر نقاط جهان نیز به وفور مطرح شده اند. برای نمونه، نمونه عجیب بیان این تئوری درباره حادثه یازدهم سپتامبر بوده است. مطرح کنندگان تئوری توطئه درباره این حادثه معتقدند که کاخ سفید در پشت پرده هدایت آن ماجرا قرار داشته است. بیان تئوری توطئه و برقراری ارتباط میان حادثه یازدهم سپتامبر با دولت امریکا در عربستان سعودی هوادارانی وجود دارد."

تحلیلگر "ایندیپندنت" در پایان به علل رواج تئوری "توطئه" اشاره می کند و می نویسد:"یکی از انگیزه های طرح تئوری توطئه ماهیت بشر است. انسان ها ذاتا از پیچیده کردن مسائل و داستان سرایی لذت می برند. آنان دوست دارند این گونه القا کنند که دشمن ما نه تنها بد که حیله گر است و دائما در حال نقشه ریزی علیه ماست. نکته دوم طرح تئوری توطئه برای کسب پول و سودورزی است. تعدادی زیادی مقاله و کتاب با تکیه بر این تئوری نوشته شده و تعداد زیادی فیلم نیز بر این اساس ساخته شده اند. دلیل دیگر ترویج چنین نظریاتی آنست که شواهدی وجود دارند که صحت آن ها را اثبات می کنند. برای مثال درباره عراق و سوریه سنت طولانی مدت به قدرت رسیدن احزاب بعث از طریق توطئه چینی ها و کودتاهای نظامی وجود داشته است به همین خاطر چنین حکومت هایی همواره به دنبال کشف توطئه مخالفان شان علیه نظام سیاسی بوده اند."

نویسنده این مقاله در پایان اشاره می کند که به تازگی در دیدار با یکی از دوستان سوری اش به او ثابت شده که تئوری توطئه تا چه اندازه در ذهن برخی ساکنین خاورمیانه رسوخ کرده است. او در این باره می نویسد:"هفته گذشته با یک شهروند کرد سوری گفت و گو می کردم. از او درباره تهاجم اخیر نیروهای داعش به شرق سوریه و در اختیار گرفتن استان نفت خیز "دیرالزور" پرسیدم. او با این نظر موافق بود که جامعه بین المللی و رسانه ها به دلیل تمرکز بر موضوع بمباران غزه توسط ارتش اسرائیل توجه کم تری نسبت به موضوع پیش روی نیروهای داعش نشان داده اند. در همان حال یکی از دوستان سوری ام گفت:"آیا فکر می کنید این موضوع امکان پذیر است. احتمال آن وجود دارد که نیروهای داعش با برنامه ریزی نوجوانان اسرائیلی را کشته باشند. آنان احتمالا این کار را از طریق واحدهای شبه نظامی خود در کرانه باختری انجام داده اند تا از این طریق زمینه حمله نیروهای اسرائیلی به نوار غزه را فراهم کنند تا در نتیجه آن توجه افکار عمومی از داعش و تحولات عراق دور شده و بر نوار غزه معطوف شود."