شیراز آکنده از شمیم بهشتی «بهار نارنج»

به شیراز که وارد شويد، هم‌زمان با پرشدن مردمک چشم با تصویر گنبد فیروزه‌ای آقا احمدابن موسی(ع)، هر نفسی که فرو می‌دهی، سرشارت می‌کند از شمیم جان نواز عطر بهار نارنج، آنقدر که دل به دریا می‌زنی و پای پیاده، سرازیری مسیر عرفان را طی می‌کنی تا به منشأ این عطر و کنار باغ نشاط برسی، دم بگیری و با هر دم پرشوی از عطری بهشتی و بازدم را با سبحان‌الله، بیرون فرستی و باز دمی دیگر و بازدمی به شکر ایزد.

شیراز و بهار، شیراز و اردیبهشت، شیراز و عطر و لطافت مسحورکننده‌ی شکوفه‌های نارنج، گلبرگ‌های سفید و لطیفی که در میان برگ‌های پهن و سبز درختان همیشه سبز نارنج، چشم را به میهمانی بی‌نظیری می‌برد و حظی خوش، لذتی ماندگار و ماندگارتر که از کنار باغ ملی، با آن همه نارنج، به سوی آرامگاه خواجه بروی و بر سر حوض و در جوار مزار آن عارف یگانه، بر دیوانش، تفعلی بزنی و بخوانی:
خوشا شیراز و وضع بی مثالش
خداوندا نگهدار از زوالش
ز رکن آباد ما صد لوحش الله
که عمر خضر می بخشد زلالش
به شیراز آی و فیض روح قدسی
بجو از مردم صاحب کمالش

باغ آرامگاه خواجه اهل راز، حافظ شیرازی را که ترک کردی، به سمت چهل تنان راهی خواهی شد، بوی عطر بهارنارنج راه را به رهگذران نشان می‌دهد و از آنجا به هفت تنان و به نارنجستان دلگشا و باغ آرامگاه سعدی شیرازی هدایتت می‌کند. فروردین و اردیبهشت، در شیراز به هرکجا که روی، شمیم بهشتی عطربهار نارنج، فضا را پر کرده و با هر نفسی که فرو می‌دهی، ممد حیات است و چون بر می‌آوری، مفرح ذات و بی‌تردید در هر نفس دو نعمت موجود و بر هر نعمت شکری واجب.

شیراز زیبا، فروردین و اردیبهشت، با بهار نارنج و گل‌های نرگسی و اطلسی، به نهایت زیبایی پیوند می‌خورد، که هم چشم‌نواز است و هم جان را معطر به عطری بهشتی می‌کند. به گزارش ایسنا، یکی از درختان پرشمار در استان فارس، خصوصاً در مناطق مرکزی و جنوب و شرق این استان، نارنج است، درختی به غایت زیبا و همیشه سبز، مقاوم و پر خاصیت، درختی که همه‌ی اجزایش سبب آسایش انسان بوده و هست.

نارنج، خود میوه‌ای است سرشار از خصوصیت‌های غذایی که بواسطه‌ی طعم و بوی بی‌نظیرش، همواره در سفره‌ی ایرانی‌ها و خصوصاً شیرازی‌ها ایفای نقش کرده و می‌کند بگونه‌ای که اغلب مردم شیراز ترجیح می‌دهند همراه با غذاهای مختلف، از افشره نارنج استفاده کنند. نارنج به علت سرشار بودن از ویتامین سی، در مقابله با کمبود این ویتامین و تقویت بدن در پیشگیری از سرماخوردگی و درمان سرفه‌های خشک، موثر و کارآمد بوده است.

و بهار نارنج، شکوفه‌ای که در انتها، به نارنج بدل می‌شود، خود مملو از خاصیت است، این گل زیبا بواسطه‌ی عطردل انگیزی که دارد، بعنوان طعم دهنده‌ی انواع نوشیدنی‌ها، از جمله چای، در شیراز و فارس استفاده فراوان دارد. از طرفی چون عطر این شکوفه، دل‌زدگی ایجاد نمی‌کند، استفاده از بهارنارنج برای تغییر بوی فضای اتومبیل و خانه و یخچال و ... متداول است.

بهارنارنج را کدبانوهای شیراز مربا می‌کنند و قدیمی‌ترها به خوبی شیوه‌ی گرفتن عرق بهار نارنج را از آن آموخته‌اند. افشره(عرق) بهارنارنج، آرامبخش است و یک مسکن مطلوب برای کسانی‌که زودجوش هستند و سریع ناراحت می‌شوند و عنان از کف می‌دهند و خواب‌آور است برای کسانی‌که خواب به سختی راه به چشمشان می یابد. عطر بهارنارنج را بسیاری از شهروندان خوش ذوق، بعنوان عطری ماندگار استفاده می‌کنند، با این شیوه که مقداری از برگ‌های بهار نارنج را درون جیب پیراهن و لباس خود می‌ریزند و آن را کمی فشار می‌دهند تا افشره‌اش خارج شده، لباس را آغشته کند.

در شیراز، از برگ نارنج برای بردن بوی دست‌ها هم استفاده می‌شود، برگ این درخت، را برای دقایقی به دست‌ها می‌مالند و بدون آنکه بشویند، اجازه می‌دهند افشرده آن بر دست خشک شود تا بوی موادی نظیر بنزین و نفت، از دست‌ها زائل شود! همه‌ی قسمت‌های میوه نارنج در شیراز کاربرد خوراکی دارد، آب‌میوه، پوست میوه و گل‌های آن، میوه که دارای ترکیبات مختلفی از جمله املاح، ویتامین‌ها، فلاونوئیدها، اسیدهای گیاهی و اسانس و آثار محرک هضم، ضد یبوست، انرژی‌زا، خلط‌آور، ضدسرفه، آرام‌بخش، برطرف کردن بد خوابی و تسکین شوک است.

آب نارنج به خصوص برای خروج خلط‌های غلیظ و زردرنگ مفید و در ضمن، آب نارنج نارس در بعضی خواص از نوع رسیده آن قوی‌تر است. از همین‌رو از هر دو نوع رسیده و نارس استفاده می‌شود. از دیگر اثرات آب نارنج می‌توان به ضد سرطان، ضد حساسیت، آنتی‌اکسیدان، محافظ کبد، کاهنده‌ی قند، کلسترول خون، پائین‌آورنده‌ی پرفشاری خون، کاهش اسیداوریک و محرک سیستم ایمنی بدن اشاره کرد.

رایحه‌ی نارنج که از گل آن به دست می‌آید دارای خواص ضدافسردگی، آرام‌بخش، ضداسهال، نرم‌کننده پوست و جلوگیری‌کننده از شکنندگی مویرگ‌هاست. برای خشک کردن صحیح گل‌های نارنج هم باید گل‌های ناشکفته را صبح زود جمع‌آوری کرد و در تاریکی خشکاند البته این عمل در فصل بهار که موقع گل‌دهی نارنج است باید انجام شود.

خواص دارویی پوست نارنج شامل ضد گاستریت، ضدحساسیت، ضداسپاسم و دل درد، هضم‌کننده، مقوی معده و اشتهاآور است. این پوست‌ها ممکن است به رنگ سبز مربوط به نارنج نارس و زردرنگ مربوط به نارنج رسیده باشند. میزان مصرف پوست نارنج به عنوان دارویی روزانه 10 تا 15 گرم از پوست تازه یا معادل آن از نوع خشک است. عرق بهار نارنج دارای خواص ضدنفخ، اسپاسم و اثر آرام‌بخش ضعیفی است و گاه برگ های شکوفه نارنج(بهار نارنج) به شکل دم کرده و مانند چای استفاده می شود، به طوریکه 2 گرم از این ماده گیاهی در یک لیوان آب جوش و گذاشتن آن به مدت 10 تا 15 دقیقه روی بخار آب و نوشیدن آن قبل از خواب، بسیار مفید است.

البته برای خشک کردن صحیح گل‌های نارنج هم باید گل‌های ناشکفته را صبح زود جمع‌آوری کرد و در تاریکی خشکاند البته این عمل در فصل بهار که موقع گل‌دهی نارنج است باید انجام شود. در غیر این صورت ممکن است اسانس گل تخریب شده و بو، طعم و خواص آن تغییر کند. عرق بهارنارنج طبیعتی گرم داشته و مقوی جسم و روح است. این عرق اشتهاآوری قوی بوده و برای برطرف کردن ضعف اعصاب، غم و افسردگی مفید بوده و نشاط‌آور است و در تسکین ناراحتی‌های سینه و تپش قلب موثر است.

مداومت در مصرف بهارنارنج برای رفع بزرگی طحال مفید است و چنانچه به همراه آب کرفس مصرف شود جهت استخراج سنگ‌های کلیه و مثانه و خرد کردن آن‌ها بسیار موثر است. مصرف این عرق هنگام بروز ناراحتی به افراد مبتلا به بیماری غش توصیه می‌شود، از این‌رو وجود یک شیشه از آن در منزل لازم است. به خاطر داشته باشیم که زیاده‌روی در خوردن نارنج به ویژه در ناشتا کبد را ضعیف می‌کند و سبب ضعف معده می‌شود. زیاد بوئیدن بهارنارنج نیز بی‌خوابی می‌آورد و چنانچه عرق بهارنارنج بیش از یک سال در شیشه بماند خاصیت خود را از دست داده و زود فاسد شده و کپک می‌زند.

 طی سال‌های اخیر، تجارت بهارنارنج رونقی قابل توجه یافته بگونه‌ای که هر یک کیلو از بهارنارنج بسته به مرغوبیت آن، بین 3 تا 5 میلیون تومان قیمت دارد. جمع‌آوری بهارنارنج بسته به منطقه جغرافیایی استان فارس، از نیمه فروردین ماه و هم‌زمان با شکوفه دادن این گیاه، آغاز شده و تا اواخر اردیبهشت ادامه دارد و اوج آن در روزهای پایانی فروردین تا نیمه اردیبهشت‌ماه است. امسال پیش‌بینی می‌شود 25 تن محصول بهار نارنج از نارنجستان های سطح استان فارس جمع‌آوری شود.