عدم چشماندازه روشن در بحران قطر
21 مرداد 1396 ساعت 15:01
ابوالحسن شاکری رحیمی
مطالبات حداکثری کشورهای تحریم کننده قطر و متقابلاً عدم تمکین قطر به این رفتارهای تحقیرآمیز باعث شده تا این بحران به کلاف سردرگمی تبدیل و روز به روز پیچیدهتر شود. با وجود گذشت بیش از یک ماه از بحران پیش آمده در روابط قطر با چهار کشور عربی (امارات، عربستان، بحرین و مصر) هنوز تحرک مثبتی در روابط این کشورها ایجاد نشده و وساطت و تلاش دیگر کشورها برای حل بحران نیز راه به جایی نبرده است. زورآزمایی عربستان در این بحران مشخصاً باعث ادامهدار شدن بحران شده است چرا که رژیم سعودی بیش از هر چیزی به دنبال اثبات خود به عنوان قدرت برتر عربی است و با ضرب شصت نشان دادن به قطر در پی رساندن این پیام به بقیه کشورهای عربی است که باید در برابر این رژیم تمکین و پیروی کنند. از جمله خواستههای کشورهای تحریم کننده که مخالفت قطر را در پی داشته، میتوان به کاهش روابط دیپلماتیک دوحه با تهران، تعطیلی شبکه خبری الجزیره، توقف همکاری نظامی آنکارا با دوحه، بسته شدن پایگاه نظامی ترکیه در قطر، قطع روابط با اخوان المسلمین، حزبالله لبنان و آنچه ارتباط با گروههای تروریستی عنوان شده، اشاره کرد.
این بحران بار دیگر ناتوانی آمریکا که ادعای قدرت برتر بینالمللی دارد را در مدیریت و حل بحرانها به اثبات رساند. چرا که با وجود رفت و آمد مقامات این کشور هنوز کشورها وقعی به میانجیگریهای ایالات متحده نگذاشتهاند و این تلاشها راه به جایی نبرده است. سفر رکس تیلرسون به کشورهای منطقه و تلاش برای میانجیگری نتوانست گشایشی در بحران ایجاد کند و بینتیجه به پایان رسید. تیلرسون با سفر به قطر توافقی در زمینه مبارزه با تروریسم با این کشور امضا کرد اما کشورهای تحریم کننده با عدم اقبال نسبت به این سند، ابراز کردند که این توافق کافی نیست و دولت قطر را غیرقابل اعتماد خواندند. تیلرسون اعلام کرده که برای رسیدگی به بحران اخیر، دو فرستاده ویژه یعنی «آنتونی زینی»، ژنرال بازنشسته و فرستاده سابق آمریکا در خاورمیانه، و «تیم لندرکینگ»، دیپلمات باسابقه آمریکایی را تعیین کرده است. اما به نظر نمیرسد که آنها نیز بتوانند راه به جایی ببرند چرا که دو طرف بحران درصدد کوتاه آمدن از مواضع خود نیستند.
از طرفی دیگر خود آمریکاییها در اعلام موضع نسبت به این بحران دچار سردرگمی هستند و مواضع متناقضی اتخاذ میکنند. دونالد ترامپ در آغاز بحران با حمله به قطر از کشورهای تحریم کننده حمایت کرده بود اما پس از سفر رکس تیلرسون به قطر، وی مواضع قطر را «روشن و منطقی» دانست و کشورهای عربی را به پای میز مذاکره با قطر فراخواند. تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر در تازهترین گفتههایش، اعلام کرد که کشورش به طور کامل با آن کشوری که قبل از وقوع بحران کنونی با کشورهای عربی در ماه ژوئن میشناختیم، متفاوت است.وی با تأکید بر ضرورت تداوم «روحیه مقابله با چالشها» بار دیگر آمادگی کشورش برای حل بحران با چهار کشور عربی بحرین، عربستان، مصر و امارات از طریق گفت وگو را ابراز داشت و گفت: اگر تلاشی برای ایجاد توافقی وجود داشته باشد؛ این توافق باید همه طرفها را بدون دیکته کردن امور یا دخالت در حاکمیت ملی و امور داخلی هریک از کشورها شامل شود.
به نظر میرسد با توجه به سطح مطالبات و زیادهروی کشورهای عربی با محوریت عربستان سعودی در تحمیل خواستههای خود به قطر، تنش در روابط این کشور با چهار کشور تحریم کننده فزاینده و رو به افزایش خواهد بود اما با توجه به حضور پایگاه نظامی آمریکا و ترکیه و نیروهای این کشورها در قطر این تنش بعید است وارد فاز نظامی شود و نزاع و درگیری بین این کشورها صورت گیرد؛ هرچند با توجه به نابخردی و تندروی سیاستمداران سعودی این مورد هم یکی از گزینههای محتمل است. اما در ابعاد دیگر به ویژه در زمینه اقتصادی این کشورها رو به تحریمهای بیشتری خواهند آورد تا با اعمال فشار بیشتر، قطر را ناچار به پذیرش درخواستهای خود کنند. از طرفی دیگر کوتاه آمدن قطر در بحران پیش آمده به نوعی کسرشأن و صرف نظر از حق حاکمیت ملّی به شمار میآید. شکایت قطر به شوری امنیت و سازمان تجارت جهانی هم مؤید این مطلب است که قطر قصد عقبنشینی از مواضعش را ندارد. با توجه به وضعیتی که توصیف شد مواضع و اقدامات طرفین بحران، نشان از گرایش به حل و فصل بحران ندارد و چشمانداز خاتمه بحران همچنان در هالهای از ابهام است.
کد مطلب: 135006