گرمای جانفرسا ضرب در "ویروس کرونا"

گروه اقتصادی: کار در ارتفاع، آنهم در گرمای طاقت‌فرسای تابستان برای هر انسانی مایه عذاب است. حال همین انسان، در کنار خطرات گرمای شدید برای بدن باید نگران خیزش یک ویروس مهلک به سمت دستگاه تنفسی‌اش‌ هم باشد. در این حالت اگر گرمای شدید کارگر شاغل در ارتفاع را از پا نینداخت، کرونا شاید بتواند این کار را انجام دهد. ویروسی که انسان‌ها را درباره نوع رابطه فیزیکی‌شان با جهان اطراف دچار چالش‌های جدی کرده است، برای کارگران ساختمانی شاغل در شهرستان‌های خوزستان، که از لحاظ سرعت شیوع ویروس در وضعیت‌های مختلف به سر ‌می‌برند، صدچندان چالش‌ برانگیز شده است. باید توجه داشت که هیچ کارگر روزمزدی، بیکاری را حتی برای یک روز جایز نمی‌داند. پیمانکاران و سازندگان خرد هم در شرایطی که قیمت نهاده‌های ساختمانی دچار نوسانات جدی شده‌اند، علاقه‌ای به توقف کار ندارند و می‌خواهند که طبق تعهداتی که در قرارداد خود با کارفرمایان دارند، پروژه را پیش ببرند و تسویه حساب بگیرند. در سایر نقاط جهان هم وضع به همین منوال است اما نکته‌‌ای بسیار مهم در مورد کار ساختمانی و سلامت کارگران این صنعت پول‌ساز اما در حال رکود وجود دارد: در کار ساختمانی، فاصله‌‌گذاری اجتماعی معنا ندارد.در همین حال کارگرانی که در گرمای طاقت‌فرسا و رطوبت بالای جنوب استان خوزستان و در شهرستان‌هایی مانند «ماهشهر» کار می‌کنند، به سختی قادر به استفاده از دستکش‌های لاتکس و ماسک‌های تنفسی هستند. کارگران ساختمانیِ شاغل در مناطق گرمسیر تا پیش از شیوع کرونا هم به دلیل نفوذ گرمای آمیخته با رطوبت به تمام منافذ سطح پوست‌شان، از ماسک برای جلوگیری از ورود خاکروبه‌های ساختمانی به دهان و بینی‌شان استفاده نمی‌کردند و پوشیدن هرگونه دستکش را هم مزاحمِ کار می‌دیدند و حتی بسیار کم از کلاه و سربندهای ضد گرما استفاده می‌کردند. حالا اما کرونا بیخ گوش‌شان نشسته و شرایط کار در تابستان را به هفت خان رستم تبدیل کرده است؛ البته تعداد زیادی از کارگران ساختمانی به دلیل جدی نگرفتن آیین‌نامه‌های ایمنی و بهداشت کار از سوی کارفرمایان، از کلاه، دستکش و... بی‌بهره هستند؛ درحالیکه برابر ماده ۲ آیین‌نامه وسایل حفاظت فردی، کارفرما مکلف است وسایل حفاظت فردی متناسب با نوع و محیط کار و مخاطرات احتمالی را به تعداد کافی تهیه و به صورت رایگان میان کارگران توزیع کند. در این شرایط کارفرما علاوه بر ماسک و دستکش باید مواد شوینده، الکل و... را هم در اختیار کارگران بگذارد تا احتمال سرایت کرونا پایین بیاید.  

قانون چه می‌گوید؟ 
برابر ماده ۳ این آیین‌نامه هم کارفرما مکلف است کاربرد صحیح و مراقب از وسایل حفاظت فردی را به کارگران آموزش دهد. بنابراین جدا از اینکه کارگران به دلیل شرایط اقلیمی از این وسایل استفاده می‌کنند یا نمی‌کنند، کارفرما مکلف به تهیه آنهاست. از آنجا که ماده ۲ این آیین‌نامه کارفرما را موظف کرده است که مخاطرات احتمالی را درنظر بگیرد و ویروس کرونا هم یک مخاطره جدی است، باید ماسک و دیگر ملزومات سلامت مانند محلول‌های ضدعفونی در محل کارگاه به اندازه کافی موجود باشد. به هرشکل نوع کار کارگران ساختمانی، آنها را در برابر خطرات طبیعی و حوادث به شدت آسیب‌پذیر ساخته است و بیراه نیست اگر بگوییم آنها در کنار کارکنان درمان، بانک‌ها و کارکنان بخش حمل و نقل شهری و بین شهری، در صف اول تماس با کرونا قرار دارند.

مروری بر تصمیم‌ها 
جالب توجه این است که در اسفندماه ۹۸ که پیک اول شیوع کرونا شدت گرفته بود و هر روز صدها فرد مشکوک به ابتلا به کرونا به مراکز درمانی مراجعه می‌کردند، کارگاه‌‌های ساختمان از اولین مکان‌هایی بودند که با نظر مثبت شهرداری‌ها تعطیل شدند. تعطیلی این کارگاه‌ها، تقاضا برای خرید و اجاره مسکن را کاهش داد؛ به نحوی شاهد کاهش ۲۴ درصدی معاملات در اسفندماه و افزایش ۸ درصدی قیمت‌ها بودیم. البته تصمیم شهرداری‌ها بر توقف فعالیت‌های ساختمانی تکلیفی بود که از سمت «ستاد ملی  مبارزه با کرونا»، ابلاغ شد؛ چراکه کارشناسان این نهاد معتقد بودند که کارگاه‌های ساختمانی از اصلی‌ترین مکان‌های شیوع کرونا هستند. به هر شکل تصمیم بر این شد که تا زمان ابلاغ دستورالعمل ضوابط پیشگیری از شیوع کرونا در کارگاه‌های ساختمانی، فعالیت‌ها از سر گرفته نشود. تا زمان ابلاغ این دستوالعمل در انتهای فروردین ماه، تعداد زیادی از کارگاه‌ها تعطیل شدند و تعدادی هم به شکل غیرمجاز در ساعت انتهایی شب فعالیت‌های خود از سر گرفتند. 

بیمه بیکاری کاربردی ندارد 
در نتیجه تعداد زیادی کارگر ساختمانی بیکار شدند یا ساعت کارشان ناقص شد؛ ازجمله در خوزستان، تهران و قم. تخمینی از تعداد کارگرانی که شغل خود را تا زمان ابلاغ این دستورالعمل از دست دادند مشخص نیست اما از آنجا که «اکبر شوکت» رئیس کانون سراسری انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی کشور از وجود ۱ میلیون و ۳۰۰ هزار کارگر ساختمانی در کشور خبر می‌دهد، می‌توان تصور کرد که تعداد زیادی کارگر در مقطعی بیکار شده‌اند و ممکن است تا این لحظه هم بیکار باشند. با این حال از آنجا که کارگران ساختمانی کارفرمای مشخصی ندارند و در طول سال برای چند کارفرما کار می‌کنند و قانون بیمه بیکاری هم صرفا پوشش بیمه بیکاری را برای بیمه‌شدگان اجباری که دارای کارفرمای مشخصی هستند، الزامی می‌داند، مشمول حمایت‌های مندرج در این قانون نمی‌شوند؛ البته پرداخت مقرری بیکاری به کارگران ساختمانی وعده دولت بود؛ این خبری بود که اولین بار «علی ربیعی» سخنگوی دولت در نشست خبری ۱۹ خرداد، یعنی بیش ازسه ماه پیش از آن خبر داد. 

تاثیرات عمیق کرونا بر کارگران ساختمانی 
«اکبر شوکت» رئیس کانون سراسری انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی هنوز و پس از گذشت ماه‌ها از نبود پوشش حمایتی بر سر کارگران ساختمانی گلایه‌مند است. او ابتدا به تاثیرات کرونا بر سلامت و امنیت شغلی کارگران می‌پردازد: «انتظار می‌رفت با گرم شدن هوا شیوع کرونا متوقف شود اما این اتفاق رخ نداد و حال شاهد فراگیر شدن آن در نیمه نوار جنوبی کشور هستیم.  کارگران ساختمانی استان خوزستان بیشتر مهاجران فقیری هستند که برای کار از روستا به شهر آمده‌اند یا از استان‌های همجوار مهاجرت کرده‌اند. بنابراین تاثیرات کرونا بر سلامت، معیشت و امنیت شغلی آنها بسیار مهم است. از آنجا که امکان رعایت دستورالعمل‌های پیشگیری از کرونا در کارگاه‌های ساختمانی وجود ندارد و کارگران در اتاقک‌های کوچک دورهم استراحت می‌کنند، امکان شیوع کرونا میان آنها بسیار بالاست.»شوکت نسبت به تجمع کارگران ساختمانی در میادین هم اظهار نگرانی کرد: «کارگران بدون رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در میادین جمع می‌شوند تا افراد برای سفارش کار به آنها مراجعه کنند. این مورد هم به شدت خطر گسترش کرونا را تشدید می‌کند؛ به ویژه در استانی مانند خوزستان که کارگران و مردم خطر گسترش کرونا را جدی نگرفتند و به هشدارها بی‌اعتنایی کردند. جا دارد که شهرداری‌های استان خوزستان هرچه سریعتر مکان‌هایی را برای استقرار کارگران با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و نصب تابلوهای هشدار در ورودی‌های آنها بسازند.»رئیس کانون سراسری انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی با بیان اینکه شهرداری‌های استان خوزستان باید وسایلی مانند محلول‌های ضدعفونی سطح و شست وشوی دست را میان کارگران ساختمانی توزیع کنند و از آنها بخواهند که پس از پایان کار سطوحی که با آنها در تماس بودند را به خوبی تمییز کنند، می‌افزاید: «حالا که فعالیت‌های ساختمانی جسته و گریخته از سر گرفته‌ شده‌اند و برخی از شهرستان‌های این استان هم از لحاظ سرعت شیوع کرونا، در وضعیت نسبت پایدار قرار دارند، شهرداری‌های خوزستان باید آستین بالا بزنند و خطرات شیوع کرونا را به تمام کارگران متذکر شوند و تمام وسایل بهداشتی لازم را میان آنها توزیع کنند؛ البته هوا در نیمه جنوبی استان خوزستان هنوز به اندازه‌ای گرم و مرطوب است که استفاده از ماسک را دشوار می‌کند.»وی می‌گوید: «البته در این فصل، کارفرمایان کارگاه‌های ساختمانی مناطق جنوبی کشور، شروع ساعت کار را به عصر منتقل می‌کنند اما هوا همچنان جانفرساست. در این شرایط، باید با توزیع بسته‌های معیشتی و پرداخت تسهیلات بدون بهره به کمک کارگران ساختمانی شتافت. دولت و نهادهای حمایتی باید با سرعت بیشتری به کمک کارگران بیایند و حمایت‌‌های پایداری را برای آنها در نظر گیرند.»  

نیاز به نظام حمایت‌های رفاهی
در همین حال که کارگران ساختمانی در گرمایی جانفرسا زیر سایه کرونا مشغول به کار هستند، باید به برقراری نظام حمایت‌های رفاهی فکر کرد؛ نظامی چندلایه که با صندوق‌های درمان، بازنشستگی و بیمه‌بیکاری ارتباط تنگاتنگی داشته باشد و مورد حمایت مالی دولت قرار گیرد. تنها اینگونه می‌توان در روزهای بحران و بیکاری گسترده، به صورت فوری به کمک آنها شتافت. طبیعی است که می‌توان سقف این نظام رفاهی را بر سر تمام کارگران روزمزد گستراند؛ اما باتوجه به جمعیت کارگران ساختمانی و رکود در صنعت ساختمان، ابتدا می‌توان برای کارگران ساختمانی آستین بالا زد.