غول گرانی در ایران چگونه مهار می‌شود؟

گروه اقتصادی: روزنامه حمایت نوشت: چالش تورم و گرانی از این منظر که به معاش و حیات مردم گره‌خورده است، یکی از مباحث همیشگی و دائمی در سطوح مختلف کشور به شمار می‌رود. موضوع کاهش قدرت خرید مردم در هر برهه و مقطعی متفاوت بوده و هرکدام از عوامل آن نیز به فاکتورهای دیگر مرتبط است.
بااین‌حال، ریشه‌ها و بسترها، تقریباً مشابه یکدیگرند و باید راه‌حل‌های اساسی برای آن‌ها تدبیر کرد. برای تحلیل گرانی‌های اخیر، ابتدا باید اشاره کرد که اقتصاد کشورمان سال‌هاست که به دلار گره‌خورده و هر نوع نوسان در قیمت آن، باعث افزایش یا کاهش قیمت انواع و اقسام کالاهای مصرفی و خدمات می‌شود. بنابراین، اگر بخواهیم به موضوع گرانی و راهکارهای علاج آن بپردازیم، ابتدا باید بدانیم که علت افزایش قیمت نرخ ارز چیست و چه عواملی در ماه‌های اخیر بر آن سایه افکنده است.
به‌طور کلی باید دانست که دو عامل «افزایش نقدینگی» و «بر هم خوردن تعادل در بازار ارز» موجب رشد قیمت دلار می‌شوند. در شرایط فعلی، تقاضا نسبت به عرضه بیشتر است و علاوه بر این، بسیاری از کسب‌وکارها و واحدهای تولیدی امکان تولید را به دلیل شیوع کرونا و تحریم‌ها از دست داده‌اند. از رونق افتادن تولید که پیش از تحریم‌ها و شیوع این بیماری نیز وجود داشت، اکنون مضاعف شده و در نتیجه، حجم صادرات نیز کاهش‌یافته است. افت صادرات نیز به معنای ارزآوری کمتر برای عرضه در بازار است. از طرفی، صنایع تولیدی برای ادامه کار خود به بازارهای خارجی وابسته هستند، به‌این‌ترتیب که ماشین آلات، مواد اولیه، تجهیزات صنعتی و کشاورزی عمدتاً خارجی هستند و حالا که با مشکل صادرات و واردات مواجه هستیم، طبیعی است که روند عرضه ارز و تعادل در این بازار برهم‌خورده و قیمت‌ها سیر صعودی داشته باشند.
مشکل بعدی به افزایش نقدینگی‌های سرگردان بازمی‌گردد. پول‌های سرگردان به این دلیل که ثباتی در اقتصاد کشور وجود ندارد، به هر بخشی وارد شوند، آثار تخریبی فراوانی به همراه دارند، تورم‌زا هستند و گرانی قیمت را در بازارها اعم از سکه، مسکن، خودرو و انواع و اقسام کالاها و خدمات موجب می‌شوند.
برای جلوگیری از آثار مخرب ورود سیلاب نقدینگی به بخش‌های مختلف نیز چند راه وجود دارد. اول اینکه جلوی رشد نقدینگی گرفته شده و دوم، نقدینگی به سمت تولید هدایت شود. چاشنی جذب نقدینگی نیز تسهیل فضای کسب‌وکار است و اینکه هر از گاهی بخشی از کشور مثل بازار بورس یا صنایعی مثل خودرو متأثر از آن باشند قابل‌قبول نیست. راهکار سوم برای کنترل نقدینگی آن است که صادرات غیرنفتی به‌صورت جهشی و با تدابیر فوری افزایش پیدا کنند، تا از این طریق، بخشی از نیازهای ارزی کشور تأمین‌شده و تقاضا برای آن کاهش یابد.
 اما اینکه چرا تاکنون با وجود مشخص بودن راهکارها، چاره‌ای برای تأمین ارز نشده، به اقدامات بسیار کم اثر و غیرموثر در این موضوع حیاتی مربوط می‌شود. به همین سبب، لازم است که شعار جهش تولید در تدابیر مالی و پولی دستگاه‌های اجرایی نیز پیاده‌سازی شوند. از این منظر، یکی از فاکتورهایی که کفه سودآوری را به نفع کشور سنگین می‌کند، رفع موانع تولید و حمایت از تولیدکنندگان داخلی است. اکنون ممکن است این سؤال پیش آید که با توجه به وابستگی تولید داخل به مواد اولیه، ماشین آلات و تجهیزات خارجی چگونه می‌توانیم به تولید سرعت بدهیم؟ پاسخ بسیار روشن است. ما در کشورمان از پدیده بسیار غرورآمیز و پیشرفته‌ای به نام شرکت‌های دانش بنیان برخورداریم که تنه به تنه شرکت‌های بزرگ خارجی می‌زنند. این شرکت‌ها می‌توانند نیاز خارجی برای تأمین مواد اولیه، قطعات و ماشین آلات صنعتی را کم کرده و این شکاف را از طریق فناوری پر کنند.
رشد بیشتر تولیدات باعث ارزآوری بیشتر خواهد شد و در نتیجه از قیمت نهایی کالاها و خدمات نیز می‌کاهد، هرچند، چاره اصلی و برنامه بلند مدت باید حرکت به سمت فاصله گرفتن از دلار باشد. امروز کاملاً مشخص‌شده که سوء استفاده از اهرم سمی دلار، وسیله‌ای برای اغراض سیاسی و امنیتی در کشور است. پیمان‌های پولی دو و چند جانبه با کشورهای هم‌پیمان و همسایه و افزایش حجم تجارت با آن‌ها نیز رونق تولید را در پی خواهد داشت. ضمن اینکه در بخش‌های مختلف، فضا برای رشد بدون وابستگی به خارج از کشور وجود دارد. کشاورزی، معادن، پتروشیمی، گردشگری و ... از جمله حوزه‌هایی هستند که قابلیت افزایش حجم فعالیت در آن‌ها وجود دارد و این افزایش، قاعدتاً می‌تواند فشارها را کاهش دهد.
قیمت مسکن به عنوان یکی از بخش‌هایی که تعداد زیادی از واحدهای تولیدی را فعال می‌کند یکی از دغدغه‌های همیشگی مردم بوده است. به دلیل اینکه خانه از یک کالای مصرفی به کالایی سرمایه‌ای تبدیل‌شده و مردم برای حفظ ارزش پول خود اقدام به خرید ملک و مسکن می‌کنند، جلوگیری از نوسان قیمت و تثبیت آن، در صدر اولویت‌های کشور باید قرار داشته باشد. کاری که در موضوع عرضه و تقاضا و ساخت‌وساز خانه با قیمت مناسب باید انجام می‌شد، متاسفانه معطل‌مانده و همچنان شاهد التهابات در این بازار هستیم. چاره این است که دست اندرکاران امر تولید مسکن، تمام همت و توان خود را بر افزایش عرضه متمرکز کنند و با اتخاذ تدابیری همچون اعطای بیشتر تسهیلات به فعالان این حوزه، کاهش قیمت زمین، تسهیل در تفکیک اراضی، استفاده از زمین‌های متعلق به نهادهای حاکمیتی، کمک به تولید کیفی و کمی مصالح ساختمانی و استفاده از فناوری‌های جدید، مسئولیت خود را برای کاهش قیمت این کالای بسیار مهم بپذیرند.
 از سوی دیگر، تمام فعالیت‌ها به نحوی به فضای مجازی گره می‌خورد و علیرغم اینکه به لحاظ فنی هیچ کم و کاستی در داخل وجود ندارد، همچنان پهنای باند در اختیار شبکه‌های خارجی است. در مقطعی شاهد بودیم که به دلیل سوء استفاده دشمن از بستر فضای مجازی در جریان اغتشاشات چند سال قبل، اینترنت خارجی مسدود شد و کسب‌وکارهایی که به خدمات و سرویس‌های برون‌مرزی وابسته بودند، متحمل زیان‌های بعضاً هنگفتی شدند. حمایت از شبکه‌های داخلی و در اختیار قرار دادن پهنای باند به آن‌ها در راستای مصوبات شورای عالی فضای مجازی، پشتوانه محکمی برای ادامه بدون وقفه و بی‌عیب و نقص کسب‌وکارها است. و بالاخره اینکه بهترین طرح‌ها و عالی‌ترین برنامه‌ها چنانچه فاقد مجری و مدیر دلسوز باشند، چیزی جز زمین سوخته به جا نخواهند گذاشت. بنابراین، یکی از شروط لازم برای مبارزه با غول گرانی، بکارگیری نیروهای خدوم، متخصص، امتحان پس داده، جهادی و پای‌کار است تا سرمایه‌ها و منابع کشور را با بیشترین بهره وری در جهت رشد اقتصاد و بهبود معیشت بکار گیرند.