دریافت اجباری کد ملی در ایستگاه‌های مترو

گروه اقتصادی: شرکت بهره‌برداری مترو تهران به تازگی یک قانون جدید را در تمامی ایستگاه‌ها اجرا کرده است. براساس این مصوبه تمامی مسافران مترو، فقط در صورت ارائه کد ملی خود امکان خرید بلیط و استفاده از مترو را دارند. این الزام با انتقادات زیادی همراه شده است.حدود ده روزی است که روی شیشه تمامی باجه‌های خرید بلیط در ایستگاه‌های مترو تهران یک تصویر چسبانده شده: «برای خرید کارت بلیط مترو یا اولین شارژ، ارائه کارت ملی الزامی است.» این جدیدترین تصمیمی است که مسئولان متروی تهران برای مسافران گرفته‌اند؛ هیچ مسافری بدون ارائه کد ملی خود و ثبت آن در ایستگاه‌های مترو مجوز ورود به قطار را ندارد.دریافت اجباری کد ملی از مسافران مترو در حالی به اجرا درآمده که این موضوع از طرف هیچ ارگان مربوطه‌ای، نه شرکت بهره‌برداری راه‌آهن و نه شورای شهر و شهرداری تهران اطلاع‌رسانی نشده بود و این طرح در سکوت خبری در ایستگاه‌های مترو پیاده‌سازی شود. اما بعد از گذشت چند روز این الزام جدید با موج خبری در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد و مخالفت‌های زیادی از سوی شهروندان به همراه داشت. برای همه سوال شده بود که چرا باجه‌های فروش بلیط باید از مسافران برای تردد شهری کد ملی بخواهند.

 
برای پاسخ به این سوال در برخی ایستگاه‌های مترو پرس و جو کردیم. طبق این پرس‌وجو‌ها آنچه به فروشندگان باجه‌های بلیط اعلام شده این است: «طرحی برای سرشماری بیماران کرونایی در حال اجراست و به همین منظور از تمامی مسافران باید کد ملی گرفته و آن را در سامانه ثبت کنید تا از این طریق متوجه شویم چه تعداد از کسانی که در حال حاضر ممکن است مبتلا به کرونا باشند یا قبلا مبتلا شده بودند، از مترو استفاده می‌کنند. از طرف دیگر ثبت کد ملی به مسافران کمک می‌کند اگر کارت مترو خود را گم کردند، فرد دیگری امکان استفاده از آن را نداشته باشد.»این گفته‌ها اطلاعاتی است که از سوی مدیریت‌های ایستگاه‌های مترو به فروشندگان باجه‌های بلیط برای توجیه دریافت کد ملی اعلام شده است. اما برخی ماموران ایستگاه‌های مترو معتقدند اطلاعات ناقصی در اختیار فروشندگان بلیط قرار داده شده و چون شرکت‌های پیمانی کار فروش بلیط را به عهده دارند از علت الزام دریافت کد ملی به درستی خبر ندارند.

طرحی برای کنترل کرونا یا محدودیت ارائه خدمات به مهاجران؟
فرنوش نوبخت، مدیر عامل شرکت بهره برداری متروی تهران در گفتگو با رویداد‌۲۴ دلیل اصلی این تصمیم را مقابله با کرونا عنوان کرده و تاکید می‌کند: «بحث سرشماری مبتلایان به کرونا اصلا در این تصمیم مطرح نبوده است. ما با ایجاد الزام ارائه کد ملی در ایستگاه‌های مترو یک هدف را دنبال کردیم و آن هم شخصی‌سازی بلیط‌ها به منظور اعمال و کنترل محدودیت ویروس کرونا است. بسیاری از کسانی که مبتلا به کرونا هستند ممکن است بخواهند از مترو استفاده کنند، اما زمانی که کد ملی خود را ثبت کنند ما متوجه خواهیم شد که این فرد مبتلا به کرونا وارد مترو شده است.»او ادامه می‌دهد: «بالاخره برای مبارزه با کرونا همه افراد باید شناسایی شوند؛ و وقتی ما انتظار داریم که کرونا ریشه‌کن شود همه باید همکاری کنند. شما در اخبار هم درباره کشور‌هایی مانند کره جنوبی می‌خوانید که چطور با سیستم شناسایی و ردیابی مسیر‌هایی که ممکن بود فرد مبتلا به کرونا تردد کند، توانستند مانع پیش‌روی کرونا شوند. ما هم به دنبال این هستیم که بتوانیم از طرح‌های کشور‌های دیگر به نوعی تجربه بیاموزیم.»

بنابر صحبت این مسئول، یک فردی که در حال حاضر مبتلا به کروناست باید تست کرونا داده باشد، پاسخ آن در سامانه وزارت بهداشت ثبت شده و حالا اگر این فرد خواست از مترو استفاده کند، با ثبت کد ملی، مسئولان مترو متوجه خواهند شد که این فرد مبتلا به کروناست. اما نکته جالب اینجاست که همان زمان اطلاعات مربوط به تست کرونای او در اختیار مترو قرار نمی‌گیرد که از ورود او به مترو جلوگیری شود.نوبخت در پاسخ به این سوال که پس دریافت کد ملی چه کمکی به کنترل کرونا در مترو خواهد کرد، می‌گوید: «ما بعد از اینکه متوجه شدیم بیمار مبتلا به کرونا از مترو استفاده کرده، از طریق تلفن همراه او (سیم‌کارت‌ها هم شخصی‌سازی شده) به او تذکر خواهیم داد که با وجود ابتلا به کرونا وارد شبکه مترو شده و نباید این کار را انجام دهد.»مدیر عامل شرکت بهره برداری متروی تهران نگران بازتاب این طرح میان شهروندان است و در گفتگوی خود چندباری تاکید کرد: «لطفا خبر را جوری منعکس کنید که مردم بفهمند این کار برای سلامت خودشان است.»

در مقابل یکی از مدیران یکی از ایستگاه‌های مترو تهران  دلیل دیگری عنوان کرده و توضیح می‌دهد: «هرچند در توجیه دلیل دریافت کد ملی از مسافران مترو گفته می‌شود برای حفظ پرتکل‌های بهداشتی و مقابله با کروناست، اما این طرح چند سالی بود بحثش مطرح بود و اصلا جدید نیست که بگوییم به خاطر مقابله با کرونا مسئولان به این تصمیم رسیده‌اند. طبق اطلاعاتی که ما داریم طرح اجباری دریافت کد ملی بیش از آنکه مربوط به حوزه بهداشت عمومی باشد، به حوزه امنیت مربوط است و در واقع این طرح یک طرح امنیتی برای توسعه امکان‌های ردیابی کسانی است که مراجعی به دنبال آن افراد هستند. گفته شده که این طرح برای مبارزه با تروریسیم و حمله‌های احتمالی و مقابله با موارد این چنینی است. حالا در این روز‌های کرونایی فرصت خوبی بوده است که این را به تعویق افتاده چند ساله اجرا شود.»

به جز نگرانی شهروندان در برابر احساس ناامنی ارائه اطلاعات هویتی برای یک سفر درون شهری، بحث مهم دیگری که درباره این الزام جدید مطرح است، نحوه استفاده مهاجران از مترو بعد از این طرح است. مهاجران زیادی در کشور و خصوصا کلان‌شهر‌هایی مانند تهران زندگی می‌کنند که از داشتن کارت ملی محروم بوده و اتفاقا به دلیل ارزان‌تر بودن مترو، از این وسیله نقلیه زیاد استفاده می‌کنند. حالا با دریافت اجباری کد ملی برای فروش بلیط برای بسیاری سوال شده که هم‌وطنان مهاجر باید چه کنند و به نظر می‌رسد مسئولان مربوطه در اجراسازی این طرح اگر نگوییم اراده‌ای بر ارائه خدمات به مهاجران نداشته‌اند، اما هیچ تدبیری هم در این باره نیاندیشیده‌اند.
همچنان که مدیر عامل شرکت بهره برداری متروی تهران می‌گوید: «در مورد مهاجران و کسانی که به هر دلیلی ممکن است کارت ملی نداشته باشند، فکری نکرده‌ایم. اما توجه کنید که این طرح جدید است و لازم است در ادامه پخته‌تر شود. ما حالا باید فکر کنیم ببینیم مهاجرانی که کارت ملی ندارند چطور می‌توانند بدون ارائه کد ملی بلیط مترو بخرند.»به گفته یکی از فروشندگان بلیط مترو در حال حاضر افرادی که کد ملی ندارند از جمله مهاجران می‌توانند از بلیط تک‌سفره که کاغذی است و نیازی به دریافت کد ملی ندارد استفاده کنند، اما این هم موقتی است و بعد از نصب دستگاه‌های هوشمند در تمامی ایستگاه‌های مترو برای خرید بلیط‌های تک سفره این امکان هم از بین خواهد رفت.این اولین بار نیست که با اجرای یک طرح و مصوبه مهاجران نگران وضعیت خود می‌ِشوند و محدودیتی بر محدودیت‌های قبلی حق شهروندی این افراد اعمال می‌شود. مهاجران ساکن در ایران همواره با تبعیض‌هایی در ارائه خدمات عمومی مانند خدمات بانکی، استفاده از فضا‌های شهری و سیم‌کارت روبه رو هستند.