چالش جدید برای دو قلعه تاریخی کرمان

گروه فرهنگی: قلعه‌ دختر و قلعه اردشیر دو تپه‌ مرتفع در محدوده‌ بافت تاریخی شهر کرمان هستند. قلعه‌دختر که به نام قلعه کهنه نیز از آن یاد شده، احتمالا در زمان اشکانیان و قلعه اردشیر در زمان ساسانیان احداث شده است. قلعه‌اردشیر در ارتفاع بلندتر و قلعه‌دختر در ارتفاع پایین‌تر ولی با وسعت زیادتر قرار دارد. آن‌طور که در منابع تاریخی آمده در زمان اشکانیان، حکومت بلاش در قلعه‌دختر وجود داشته و در زمان ساسانیان نیز از حمله‌ اردشیر به کرمان و ساخت قلعه اردشیر در مجاورت قلعه‌کهنه یاد شده است. این قلعه‌ها که از جمله میراث تاریخی و فرهنگی منحصر به‌فرد ایران به‌شمار می‌روند، به‌دلیل قرار گرفتن در میانه‌ بافت مسکونی همواره با مسائل و چالش‌های متعددی مواجه بوده‌اند. حدود سه سال قبل در جریان کاوش‌های باستانی‌شناسی در این قلعه‌ها، نمونه‌هایی از کاشی زرین‌فام کشف شد که مربوط به دوران ایلخانیان بوده و از نظر شکل ظاهری، موتیف و رنگ به‌کار رفته شامل گونه‌های مختلف کاشی‌های زرین‌فام و مورد توجه باستان‌شناسان و مورخان هستند.

به‌واسطه‌ همین یافته‌ها و بی‌شمار ارزش‌های ناشناخته دیگر بوده که ساخت مجموعه‌ ورزش‌های ساحلی در فاصله‌ بسیار نزدیک به این قلعه‌ها از سوی کارشناسان و دوست‌داران میراث‌ فرهنگی کرمان مورد اعتراض جدی قرار گرفته است به‌ویژه آنکه شهرداری یک معبر در مجاورت قلعه‌ها را آسفالت هم کرده. محمد جهانشاهی، معاون شهردار و رئیس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری کرمان به‌عنوان بهره‌بردار مجموعه‌ ساحلی با اذعان به اینکه قلعه‌دختر و اردشیر جزو مظلوم‌ترین داشته‌های شهر کرمان هستند به همشهری می‌گوید: از فضاسازی مجاور قلعه‌دختر دفاع می‌کنم زیرا موجب شده این محدوده به‌جای پاتوق معتادان و کارتن‌خواب‌ها به محیطی امن برای تعامل بیش‌تر شهروندان با این قلعه‌های تاریخی تبدیل شود. او یادآور می‌شود که ساخت‌وساز خاصی برای ایجاد مجموعه‌ فوق انجام نشده تا جایی که حتی رختکن و سرویس بهداشتی و سکوی تماشاچی نیز ندارد.

مجتبی شفیعی، معاون میراث‌فرهنگی استان کرمان اما اعلام کرده که شهرداری بدون هماهنگی با میراث‌فرهنگی این مجموعه را احداث کرده و با وجود دو بار مکاتبه‌ کتبی و یک‌بار تذکر شفاهی، به کار خود ادامه داده است. به گفته او حق شکایت از شهرداری برای میراث‌فرهنگی محفوظ است و باید طرح را به شورای فنی ارائه کنند تا بررسی شود. اما آسفالت انجام شده در مجاورت این بنا قطعا باید جمع شود. سیدمهران عالم‌زاده، شهردار کرمان اما با دفاع از عملکرد خود در بافت تاریخی شهر و «کم‌نظیر» خواندن آن، منتقدان عملکردش را به «اشکال‌تراشی، مانع‌تراشی و دلزده کردن مدیران» متهم کرده و می‌گوید: پروژه ساخت پارک ساحلی، سه ماه در حال اجرا بود، اگر ایراد و منعی وجود داشت، یگان حفاظت میراث فرهنگی باید در حین انجام عملیات اجرایی تذکر می‌داد.

امید ابراهیمی، فعال میراث‌فرهنگی و مدیرعامل انجمن دیده‌بانان میراث و تمدن کارمانیا هم از بالای قلعه‌ها فیلم گرفته و اقدام شهرداری و به‌ویژه آسفالتی که انجام شده را در شبکه‌های اجتماعی به نمایش گذاشته است. او با بیان اینکه از میراث‌فرهنگی انتظار می‌رفت همان ابتدا، جلوی ساخت مجموعه‌ ورزش‌های ساحلی در حریم قلعه‌ها را بگیرد درباره طرح مجموعه‌ ورزش‌های ساحلی قلعه‌دختر می‌گوید: اگر شهرداری قصد حفاظت داشت، باید این هزینه را صرف حصار و فنس‌کشی اطراف این سایت ارزشمند باستانی می‌کرد.

اما  محمد جهانشاهی، معاون شهردار می‌گوید دوره‌ این قبیل کارها گذشته است و با تاکید بر پیوند اماکن تاریخی و شهروندان، ادامه می‌دهد: رفت و آمد شهروندان در محیطی مدیریت‌شده و سرشار از نشاط اجتماعی و گردهمایی‌های محدود بر اساس ظرفیت مکان، عاملی برای پیوند بیش‌تر جامعه با این سایت تاریخی خواهد بود. او که از متخصصان گردشگری و مدیرکل سابق میراث‌فرهنگی استان سمنان بوده، معتقد است این فضاسازی، شرایطی ایجاب می‌کند که مرمت و بهسازی بدنه این بخش از قلعه سرعت بیش‌تری بگیرد.