گره‌هایی آهنی بر تار و پود فرشی باستانی

به گزارش ایسنا، باستان شناسی روس حین کاوش در ارتفاعات آلتا بصورت اتفاقی فرشی باستانی مربوط به ۲۵۰۰ سال پیش را کشف کرد که نامش را پازیریک نامیدند. کسی نمی دانست که زادگاه این فرش کجاست، آلتا یا جای دیگر؟ اما کمی بعد، یک مسئله روشن شد و آن ساختار و نگاره های پازیریک بود که شباهت زیادی به نقش برجسته های تخت جمشید داشت و همین نگاه ها را به سمت ایران کشاند و عده ای به این باور رسیدند که این فرش متعلق به ایرانی هاست.

گزنفون مورخ و سردار آتنی در ۴۰۱ قبل از میلاد از قالی های نرمی که ایرانی ها روی آن استراحت می کرده اند گفته و برخی از مورخین دیگر هم می گویند زمانی که کوروش کبیر از دنیای خاکی وداع می کند،‌ مقبره اش را با گرانبهاترین فرش ها می پوشانند.اینکه ایرانی ها مردمانی هنرمند بوده اند که از حدود ۲۵۰۰ سال پیش فرش هایی را با مهارت بالا می بافته اند، حکایت از آن دارند که این مردمان یکی از نخستین اقوامی بوده اند که هنر فرش بافی بین آنها رواج داشته است.

فرش ایرانی تاریخی پر از فراز و نشیب دارد، روزگاری در عرش و روزگاری دیگر در فرش.عصر صفویان را  دوران اوج و شکوه فرش های ایرانی می دانند، چراکه پادشاهان صفوی آنقدر عاشق این هنر زیبا بودند که در هر کاخ خود یک کارگاه فرش بافی را به راه انداختند. شاهد علاقه زیاد صفویان به فرش بافی هم حدود ۱۵۰۰ فرشی است که از این سلسله باقی مانده و اکنون در موزه های مختلف دنیا پراکنده اند و مردمانی مختلف از سراسر کره خاکی آنها را می‌بینند.

زمانی فرش های دست باف رنگ و رونق خانه های ساده طبقه متوسط جامعه بودند که همه فضای کف خانه را مفرش می کردند، اما هرچه زمان گذشت و کم کم مبل ها و صندلی ها جایشان را در خانه ها خوش کردند، رنگ فرش هم در خانه ها کمرنگ شد، با اینحال ایرانی ها هنوز عاشق ترین مردم دنیا نسبت به فرش هستند و همین باعث شده تا در فرش بافی هم سرآمد جهانیان شوند.

فرش آنقدر در بین ایرانی ها محبوب هست که در هر گوشه این سرزمین بین هر قومی شکل و رنگ و طرح مخصوص به خود را دارد. مشهدی ها، تبریزی ها، کاشانی ها و.... فرش هایی دارند که متمایز از سایر فرش ها در مناطق ایران هستند.در کرمانشاه هم که بواسطه شرایط جغرافیایی و اقلیمی خود یکی از مراکز اصلی هنرهای دست بافت در ایران باستان است، فرشی در شرق استان بافته می شود که به آن "فرش آهنی" می گویند.

تار و پود فرش سنقر و کلیایی آنچنان در هم تنیده و سخت گره بر گره می شود که همانند آهن محکم و سخت می شود. فرشی باستانی که خریداران زیادی در ایران دارد و ویژگی های منحصربفرد آن باعث شده تا جایگاه خوبی بین فرش های ایرانی داشته باشد.

یکی از تولیدکنندگان فرش سنقر در این باره به ایسنا می گوید: هنرمندان فرشباف سنقری گره هایی به فرش های خود می زنند که فقط خاص این منطقه است، این گره ها آنقدر محکم و سخت هستند که به آنها گره های آهنین می گویند و فرش هایی که ماحصل این گره ها می شود، بسیار بادوام است.نادر حیدریان ادامه می دهد: فرش هایی که در سنقر بافته می شود، عموما به همان شکل و شیوه سنتی بافته می شود، یعنی پشم بسیار باکیفیتی که از گوسفندان این منطقه چیده می شود، توسط زنان پشم ریسی شده و بهترین نخ را در اختیار ما قرار می دهد. متاسفانه نخ ریسی به شیوه صنعتی معایب زیادی دارد و نخ را دچار فعل و انفعالاتی می کند که دیگر آن کیفیت سابق خود را ندارد، برای همین برای داشتن یک فرش با کیفیت از نخ هایی استفاده می کنیم که به شیوه سنتی و توسط زنان محلی ریسیده می شود.

این تولید کننده فرش سنقر و کلیایی برای ما می گوید که رنگرزی پشم ها نیز به شکل سنتی در همین منطقه انجام می شود و در این باره هم توضیح می دهد: در منطقه ای که ما زندگی می کنیم، شرایط آب و هوایی و اقلیم کوهستانی باعث شده تا تنوع گیاهی بالایی را داشته باشیم، برای همین از دیرباز سابقه رنگرزی داریم و با در نظر گرفتن این موضوع رنگرزی پشم های ریسیده شده هم با رنگ طبیعی انجام می شود. هرچند طی سالهای اخیر رنگ های شیمیایی باتوجه به ارزانی و زیبایی موقتی خود توانستند برای مدتی جای رنگ های طبیعی را بگیرند، اما خوشبختانه اخیرا رنگ های طبیعی در حال بدست آوردن دوباره جایگاه خود هستند، چراکه این نوع از رنگ ها دوام بسیار زیادی دارند و سریع از بین نمی روند.

او در باره نقش و طرح فرش های دست بافت سنقر هم می گوید: نقش هایی که از دیرباز مردم در فرش سنقر می بافته اند، نقش هایی ذهنی بوده. کله گاوی، سماور، پرنده سنقر، گل سرخی، سروی، گل و بلبل، لنگرکشی و ... از نقش های مهم فرش سنقر هستند.حیدریان در ادامه درد و دل هایی هم دارد و از اینکه امروزه مردم کمتر به فرش دستباف اهمیت می دهند گلایه می کند و می گوید: فرش دستباف دیگر جزو نیازهای اساسی مردم نیست و دیگر کمتر خانه ای سراغ این نوع از فرش ها می رود و بیشتر به فرش های ماشینی توجه می شود. هرچند که یکی از دلایل اصلی این مسئله گران بودن فرش های دستباف است، اما باید توجه داشت که هنرمند فرش باف برای آن زحمت زیادی می کشد و از سوی دیگر تهیه مواد اولیه هم گران است.

این پیشکسوت تولید کننده فرش دستباف سنقر ادامه می دهد: متاسفانه در سالهای اخیر تولیدات فرش سنقر خیلی کم شده، هرچند که ما هم در حال بروز رسانی طرح ها هستیم و درتلاشیم تا یک باز طراحی در طرح ها و نقش ها داشته باشیم، اما نداشتن یک متولی ثابت و یک مرکز فروش باعث شده تا کمی از دیگر مناطق کشور جا بمانیم. بافنده های فرش با وجود همه مشکلاتی که دارند، هیچگاه دست از کار نکشیده اند، اما نیاز دارند به آنها توجه شود و تسهیلاتی در اختیار آنها قرار گیرد.او در پایان بیشتر طرفداران فرش سنقر را ایرانی ها می داند و می گوید: البته فرش سنقر در خارج از کشور هم طرفداران خود را دارد و به آلمان صادر می شود، اما اکثر خریداران آن در خارج از کشور هم ایرانی هستند.