تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۵/۰۶ ساعت ۱۰:۱۷
کد مطلب : ۲۸۴۹۰۴
توهین در قانون چیست و چه انواعی دارد؟
گروه جامعه: توهین بیشتر لفظی است و غالباً در نزاع‌ها و دعواها پیش می‌آید. آیا می‌دانید نزاع و توهین و فحاشی جزو مواردی است که حجم زیادی از پرونده‌های قضائی را تشکیل می‌دهد؟ آیا می‌دانید مجازات توهین گاهی حد شرعی دارد و قابل حذف یا تغییر نیست؟ آیا می‌دانید توهین گاهی با تهمت و افترا و نشر اکاذیب همراه می‌شود و جرم و مجازاتش سنگین‌تر می‌گردد؟ آیا می‌دانید توهین و نزاع، ناشی از پایین آمدن آستانه صبر و خویشتنداری است و چند سالی است در قوه قضائیه ستاد ملی صبر برای فرهنگ‌سازی صبر و پیشگیری از جرایم تشکیل شده است؟
پرسش‌های حقوقی خود را درباره توهین و تهمت و همه جرایم کیفری، از طریق سامانه رایگان پرسش و پاسخ حقوقی بنیاد وکلا مطرح کنید؛ زیرا سؤال شما در معرض دید هزاران وکیل و کارشناس حقوقی قرار می‌گیرد و پاسخ‌های کوتاه آنان به شما برای روشن شدن مسیر کمک زیادی می‌کند.
جرم توهین در قانون و مجازات آن
توهین به معنای تحقیر و خوار کردن دیگران است. این توهین می‌تواند به هر وسیله ای صورت بگیرد و فقط با زبان نیست و ممکن است با ابزارهای نوین رسانه‌های و ارتباطی امروزی مثل شبکه‌های اجتماعی اتفاق بیفتد. همچنین گاهی در توهین، نسبت دروغ و تهمت وجود دارد که مشمول حکم و مجازات افترا می‌گردد. و نیز توهین به دو نوع توهین به افراد عادی و توهین به شخصیت‌های دینی و سیاسی و مانند آن و به دلیل جایگاه و مقامی که دارند قابل‌تقسبم است. گاهی هدف از توهین، هتک حرمت و اهانت به حیثیت و آبروی افراد است و از طریق به اصطلاح نشر اکاذیب در فضای واقعی و مجازی رخ می‌دهد.
با آنچه گفته شد با معنای توهین و روش‌های عمده و مختلف آن آشنا شدید. در ادامه و بر اساس قوانین مختلف به انواع توهین و مجازات آن اشاره می‌کنیم.
● توهین حَدّی و تَعزیری
توهین به افراد، از طریق زبان و حضوری یا به هر وسیله و روش و در هر فضای عمومی مجازی و اینترنتی یا غیر آن، به طور کلی می‌تواند ۳ حالت داشته باشد:
۱. با توهین، صریحاً به فردی گناهی نسبت داده شود که در برابر ثابت نشدن آن از نظر شرعی مجازات حد وجود دارد. به این مورد توهین حدی می‌گویند و در این حالت همان مجازات حد برای توهین‌کننده اعمال می‌شود؛ مانند نسبت دروغ دادن زنا به قصد تحقیر و اهانت به حیثیت و اعتبار افراد. در شرع (فقه) و قانون مجازات اسلامی به این توهین و تهمت قذف می‌گویند و ۸۰ ضربه شلاق حدی دارد. مجازات حد قابل حذف یا کاهش و افزایش نیست.
و اگر توهین حدی نباشد، به آن توهین تعزیری می‌گویند که دو مورد بعدی است.
۲. توهین حاوی نسبت ناروا درباره گناه حدی نیست اما صریحاً یک جرم قانونی به کسی نسبت داده می‌شود. در این موارد، طبق ماده ۶۹۷ قانون تعزیرات مجازات اسلامی، اگر توهین‌کننده نتواند نسبت جرم قانونی را ثابت کند به ۱ ماه تا ۱ سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق یا یکی از آنها، حسب مورد، محکوم خواهد شد. البته به موجب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری (مصوب ۱۳۹۹/۱۲/۲۵ هیأت دولت)، مجازات حبس به جزای نقدی درجه شش تغییر کرده است.
۳. در توهین، گناه شرعی حدی یا جرم قانونی نسبت داده نشده است اما توهین، تحقیر و هتک حرمت برخلاف شأن افراد وجود دارد. در این موارد که به آن گاهی «توهین ساده» می‌گویند طبق ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی، مجازات تعزیری تا ۷۴ ضربه شلاق یا ۵۰ هزار تا ۱ میلیون ریال جزای نقدی وجود دارد. البته این جزای نقدی بر اساس مصوبه دولت به جزای نقدی درجه شش تعزیری تبدیل شده است.
جرم کیفری توهین با شکایت شاکی خصوصی و تسلیم شکوائیه رسیدگی می‌شود. درباره توهین یا هر جرایم دیگر، تنظیم اوراق قضایی خود را برای شوراهای حل اختلاف یا محاکم دادگستری به متخصصان برجسته بنیاد وکلا بسپارید تا طبق اصطلاحات و ادبیات تخصصی حقوقی نوشته شود و شما را به نتیجه برساند.
● توهین رایانه‌ای و مخابراتی
در قانون جرایم رایانه‌ای (مصوب ۱۳۸۸) نیز قانون‌گذار به توهین و تهمت از طریق وسایل رایانه‌ای و مخابراتی توجه کرده است. طبق این قانون، نشر اکاذیب و توهین از طریق شبکه‌های اجتماعی و پیام‌‌رسان‌ها و با استفاده از داده‌های رایانه‌ای جرم است و تعقیب مجرم و مجازات وی را در پی دارد. در ماده ۱۸ قانون که تحت عنوان «هتک حیثیت و نشر اکاذیب» قرار دارد آمده است:
«هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله سامانه رایانه‌ای یا مخابراتی اکاذیبی را منتشر نماید یا در دسترس دیگران قرار دهد یا با همان مقاصد اعمالی را بر خلاف حقیقت، رأساً یا به عنوان نقل قول، به شخص حقیقی یا حقوقی به طور صریح یا تلویحی نسبت دهد، اعم از اینکه از طریق یادشده به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به دیگری وارد شود یا نشود، افزون بر اعاده حیثیت (در صورت امکان)، به حبس از ۹۱ روز تا ۲ سال یا جزای نقدی از پنج میلیون تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد».
طبق این ماده در توهین رایانه‌ای و مخابراتی به شکل نشر اکاذیب، اولویت نخست با اعاده حیثیت و شرف از فرد توهین‌شده است و سپس نوبت به مجازات توهین‌کننده می‌رسد. البته توهین و نشر نسبت‌های دروغ در فضای مجازی و با استفاده از داده‌های رایانه‌ای، جزء جرایم قابل‌گذشت است و با بخشش شاکی، رسیدگی به آن پایان می‌پذیرد.
● توهین به مقامات دینی و سیاسی و رسمی
گاهی توهین نسبت به افراد به دلیل جایگاه و مقام دینی، سیاسی، اجتماعی و مانند آن آنها صورت می‌گیرد و قانون‌گذار برای آن مجازات شدیدتری نسبت به توهین به افراد عادی در نظر گرفته است. به همین دلیل گاهی به این موارد «توهین مشدّد» می‌گویند. توهین به مقام رهبری، مراجع تقلید، مقامات و کارکنان رسمی دولتی، مقامات سیاسی خارجی و صاحبان حرفه و مشاغل خاص جزو این دسته قرار می‌گیرند. در اینجا به ۳ مورد خیلی مهم اشاره می‌کنیم:
۱. اهانت به مقدسات اسلام یا هر یک از انبیاء عظام یا ائمه طاهرین(ع) یا حضرت فاطمه زهرا(س)، طبق ماده ۵۱۳ قانون مجازات اسلامی اگر مشمول حکم «سب‌ّ النبی» قرار گیرد مجازات آن اعدام است و در غیر این صورت، محکومیت حبس از ۱ تا ۵ سال را دارد.
۲. توهین به مقام رهبری قبلی (امام خمینی) یا فعلی کشور (مقام معظّم رهبری)، به هر شکلی باشد طبق ماده ۵۲۴ قانون مجازات اسلامی به حبس ۶ ماه تا ۲ سال محکوم خواهد شد.
۳. توهین به مقامات عالی‌رتبه نظام و حتی کارکنان دولتی در حال انجام وظیفه مجازات دارد که در ماده ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی ذکر شده است:
«هر کس با توجه به سمت، یکی از رؤسای سه قوه یا معاونان رئیس جمهوری یا وزرا یا یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی یا نمایندگان مجلس خبرگان یا اعضای شورای نگهبان یا قضات یا اعضای دیوان محاسبات یا کارکنان وزارتخانه‌ها و مؤسسات و شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها در حال انجام وظیفه یا به سبب آن توهین نماید، به ۳ تا ۶ ماه حبس و یا تا ۷۴ ضربه شلاق و یا ۵۰ هزار تا ۱ میلیون ریال جزای‌نقدی محکوم می‌شود».
البته جزای نقدی این ماده بر اساس مصوبه هیات وزیران به ۲ تا ۲۵ میلیون ریال تعدیل شده است.
چند نکته حقوقی درباره توهین
۱. توهین جرمی عمدی است؛ بنابراین اگر در حالت خواب، مستی، بیهوشی، هیپنوتیزم و مانند آن که شخص اراده ندارد، توهین صورت بگیرد جرم نیست.
۲. اگر شخصی بر اثر اشتباه در درک تفاوت‌های زبانی یا فرهنگی و بدون قصد تحقیر و هتک حرمت افراد، به ظاهر توهین کند مشمول این جرم و مجازاتش قرار نمی‌گیرد.
۳ جرم توهین فقط زبانی و قولی نیست و امکان توهین عملی وجود دارد و در قوانین برای مصادیق آن مجازات در نظر گرفته شده است. ازجمله ساده‌ترین شکل توهین عملی، هجو و توهین مکتوب به صورت شعر یا غیر شعر است که طبق ماده ۷۰۰ قانون تعزیرات مجازات اسلامی ۱ تا ۶ ماه حبس دارد.
نکته آخر اینکه آنچه در بالا گفته شد مصادیق مهم و روشن توهین بود نه همه موارد. همچنین گاهی توهین و هتک حیثیت افراد ابعاد گسترده‌ای پیدا می‌کند و عناوین مجرمانه دیگری را در خود جا می‌دهد و مجازاتش را سنگین‌تر می‌کند. بنابراین اولاً در کلام و رفتار خود دقت کنیم و صبور باشیم و ثانیاً اگر خدای نکرده مرتکب توهین شده‌ایم یا فردی به ما توهین کرده است، پیش از هر عملی موضوع را با مشاوره حقوقی تلفنی بنیاد وکلا بررسی کنیم تا از بروز مشکلات حقوقی علیه خودمان نیز جلوگیری کرده باشیم و مرتکب جرمی نشویم.
جرم توهین در قانون و مجازات آن
توهین به معنای تحقیر و خوار کردن دیگران است. این توهین می‌تواند به هر وسیله ای صورت بگیرد و فقط با زبان نیست و ممکن است با ابزارهای نوین رسانه‌های و ارتباطی امروزی مثل شبکه‌های اجتماعی اتفاق بیفتد. همچنین گاهی در توهین، نسبت دروغ و تهمت وجود دارد که مشمول حکم و مجازات افترا می‌گردد. و نیز توهین به دو نوع توهین به افراد عادی و توهین به شخصیت‌های دینی و سیاسی و مانند آن و به دلیل جایگاه و مقامی که دارند قابل‌تقسبم است. گاهی هدف از توهین، هتک حرمت و اهانت به حیثیت و آبروی افراد است و از طریق به اصطلاح نشر اکاذیب در فضای واقعی و مجازی رخ می‌دهد.
با آنچه گفته شد با معنای توهین و روش‌های عمده و مختلف آن آشنا شدید. در ادامه و بر اساس قوانین مختلف به انواع توهین و مجازات آن اشاره می‌کنیم.
● توهین حَدّی و تَعزیری
توهین به افراد، از طریق زبان و حضوری یا به هر وسیله و روش و در هر فضای عمومی مجازی و اینترنتی یا غیر آن، به طور کلی می‌تواند ۳ حالت داشته باشد:
۱. با توهین، صریحاً به فردی گناهی نسبت داده شود که در برابر ثابت نشدن آن از نظر شرعی مجازات حد وجود دارد. به این مورد توهین حدی می‌گویند و در این حالت همان مجازات حد برای توهین‌کننده اعمال می‌شود؛ مانند نسبت دروغ دادن زنا به قصد تحقیر و اهانت به حیثیت و اعتبار افراد. در شرع (فقه) و قانون مجازات اسلامی به این توهین و تهمت قذف می‌گویند و ۸۰ ضربه شلاق حدی دارد. مجازات حد قابل حذف یا کاهش و افزایش نیست.
و اگر توهین حدی نباشد، به آن توهین تعزیری می‌گویند که دو مورد بعدی است.
۲. توهین حاوی نسبت ناروا درباره گناه حدی نیست اما صریحاً یک جرم قانونی به کسی نسبت داده می‌شود. در این موارد، طبق ماده ۶۹۷ قانون تعزیرات مجازات اسلامی، اگر توهین‌کننده نتواند نسبت جرم قانونی را ثابت کند به ۱ ماه تا ۱ سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق یا یکی از آنها، حسب مورد، محکوم خواهد شد. البته به موجب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری (مصوب ۱۳۹۹/۱۲/۲۵ هیأت دولت)، مجازات حبس به جزای نقدی درجه شش تغییر کرده است.
۳. در توهین، گناه شرعی حدی یا جرم قانونی نسبت داده نشده است اما توهین، تحقیر و هتک حرمت برخلاف شأن افراد وجود دارد. در این موارد که به آن گاهی «توهین ساده» می‌گویند طبق ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی، مجازات تعزیری تا ۷۴ ضربه شلاق یا ۵۰ هزار تا ۱ میلیون ریال جزای نقدی وجود دارد. البته این جزای نقدی بر اساس مصوبه دولت به جزای نقدی درجه شش تعزیری تبدیل شده است.
جرم کیفری توهین با شکایت شاکی خصوصی و تسلیم شکوائیه رسیدگی می‌شود. درباره توهین یا هر جرایم دیگر، تنظیم اوراق قضایی خود را برای شوراهای حل اختلاف یا محاکم دادگستری به متخصصان برجسته بنیاد وکلا بسپارید تا طبق اصطلاحات و ادبیات تخصصی حقوقی نوشته شود و شما را به نتیجه برساند.
● توهین رایانه‌ای و مخابراتی
در قانون جرایم رایانه‌ای (مصوب ۱۳۸۸) نیز قانون‌گذار به توهین و تهمت از طریق وسایل رایانه‌ای و مخابراتی توجه کرده است. طبق این قانون، نشر اکاذیب و توهین از طریق شبکه‌های اجتماعی و پیام‌‌رسان‌ها و با استفاده از داده‌های رایانه‌ای جرم است و تعقیب مجرم و مجازات وی را در پی دارد. در ماده ۱۸ قانون که تحت عنوان «هتک حیثیت و نشر اکاذیب» قرار دارد آمده است:
«هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله سامانه رایانه‌ای یا مخابراتی اکاذیبی را منتشر نماید یا در دسترس دیگران قرار دهد یا با همان مقاصد اعمالی را بر خلاف حقیقت، رأساً یا به عنوان نقل قول، به شخص حقیقی یا حقوقی به طور صریح یا تلویحی نسبت دهد، اعم از اینکه از طریق یادشده به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به دیگری وارد شود یا نشود، افزون بر اعاده حیثیت (در صورت امکان)، به حبس از ۹۱ روز تا ۲ سال یا جزای نقدی از پنج میلیون تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد».
طبق این ماده در توهین رایانه‌ای و مخابراتی به شکل نشر اکاذیب، اولویت نخست با اعاده حیثیت و شرف از فرد توهین‌شده است و سپس نوبت به مجازات توهین‌کننده می‌رسد. البته توهین و نشر نسبت‌های دروغ در فضای مجازی و با استفاده از داده‌های رایانه‌ای، جزء جرایم قابل‌گذشت است و با بخشش شاکی، رسیدگی به آن پایان می‌پذیرد.
● توهین به مقامات دینی و سیاسی و رسمی
گاهی توهین نسبت به افراد به دلیل جایگاه و مقام دینی، سیاسی، اجتماعی و مانند آن آنها صورت می‌گیرد و قانون‌گذار برای آن مجازات شدیدتری نسبت به توهین به افراد عادی در نظر گرفته است. به همین دلیل گاهی به این موارد «توهین مشدّد» می‌گویند. توهین به مقام رهبری، مراجع تقلید، مقامات و کارکنان رسمی دولتی، مقامات سیاسی خارجی و صاحبان حرفه و مشاغل خاص جزو این دسته قرار می‌گیرند. در اینجا به ۳ مورد خیلی مهم اشاره می‌کنیم:
۱. اهانت به مقدسات اسلام یا هر یک از انبیاء عظام یا ائمه طاهرین(ع) یا حضرت فاطمه زهرا(س)، طبق ماده ۵۱۳ قانون مجازات اسلامی اگر مشمول حکم «سب‌ّ النبی» قرار گیرد مجازات آن اعدام است و در غیر این صورت، محکومیت حبس از ۱ تا ۵ سال را دارد.
۲. توهین به مقام رهبری قبلی (امام خمینی) یا فعلی کشور (مقام معظّم رهبری)، به هر شکلی باشد طبق ماده ۵۲۴ قانون مجازات اسلامی به حبس ۶ ماه تا ۲ سال محکوم خواهد شد.
۳. توهین به مقامات عالی‌رتبه نظام و حتی کارکنان دولتی در حال انجام وظیفه مجازات دارد که در ماده ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی ذکر شده است:
«هر کس با توجه به سمت، یکی از رؤسای سه قوه یا معاونان رئیس جمهوری یا وزرا یا یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی یا نمایندگان مجلس خبرگان یا اعضای شورای نگهبان یا قضات یا اعضای دیوان محاسبات یا کارکنان وزارتخانه‌ها و مؤسسات و شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها در حال انجام وظیفه یا به سبب آن توهین نماید، به ۳ تا ۶ ماه حبس و یا تا ۷۴ ضربه شلاق و یا ۵۰ هزار تا ۱ میلیون ریال جزای‌نقدی محکوم می‌شود».
البته جزای نقدی این ماده بر اساس مصوبه هیات وزیران به ۲ تا ۲۵ میلیون ریال تعدیل شده است.
چند نکته حقوقی درباره توهین
۱. توهین جرمی عمدی است؛ بنابراین اگر در حالت خواب، مستی، بیهوشی، هیپنوتیزم و مانند آن که شخص اراده ندارد، توهین صورت بگیرد جرم نیست.
۲. اگر شخصی بر اثر اشتباه در درک تفاوت‌های زبانی یا فرهنگی و بدون قصد تحقیر و هتک حرمت افراد، به ظاهر توهین کند مشمول این جرم و مجازاتش قرار نمی‌گیرد.
۳ جرم توهین فقط زبانی و قولی نیست و امکان توهین عملی وجود دارد و در قوانین برای مصادیق آن مجازات در نظر گرفته شده است. ازجمله ساده‌ترین شکل توهین عملی، هجو و توهین مکتوب به صورت شعر یا غیر شعر است که طبق ماده ۷۰۰ قانون تعزیرات مجازات اسلامی ۱ تا ۶ ماه حبس دارد.
نکته آخر اینکه آنچه در بالا گفته شد مصادیق مهم و روشن توهین بود نه همه موارد. همچنین گاهی توهین و هتک حیثیت افراد ابعاد گسترده‌ای پیدا می‌کند و عناوین مجرمانه دیگری را در خود جا می‌دهد و مجازاتش را سنگین‌تر می‌کند. بنابراین اولاً در کلام و رفتار خود دقت کنیم و صبور باشیم و ثانیاً اگر خدای نکرده مرتکب توهین شده‌ایم یا فردی به ما توهین کرده است، پیش از هر عملی موضوع را با مشاوره حقوقی تلفنی بنیاد وکلا بررسی کنیم تا از بروز مشکلات حقوقی علیه خودمان نیز جلوگیری کرده باشیم و مرتکب جرمی نشویم.
پربينندهترين مطالب و خبرها
