تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۱۴ ساعت ۱۲:۳۶
کد مطلب : ۳۶۲۰۷۴
گسترش روابط باکو و تل‌آویو در حوزه‌های مختلف
گروه بین الملل: اسرائیل بزرگترین فروشنده تسلیحات به جمهوری آذربایجان است و ۴۰ درصد نفت وارداتی خود را نیز از جمهوری آذربایجان تامین می‌کند.
جمهوری آذربایجان بعد از آزاد کردن قره‌باغ کوهستانی در سال ۲۰۲۰ که پهپادهای انتحاری اسرائیل نیز نقش برجسته‌ای در آن داشتند، روابط علمی، پزشکی، کشاورزی و تکنولوژی اطلاعات خود با اسرائیل - یکی از پیشرفته‌ترین کشورهای جهان در حوزه‌های یادشده - را با سرعت گسترش داده است.
جمهوری آذربایجان طی سال‌های گذشته سیاست تنوع اقتصاد و گذر از اقتصاد متکی به نفت را آغاز کرده است. به غیر از بخش گردشگری که شاهد شکوفایی چشمگیر بوده، بخش کشاورزی نیز به امیدهای اصلی دولت جمهوری آذربایجان تبدیل شده است. فعلا این بخش، سهمی کمتر از ۸ درصدی در اقتصاد کشور دارد، اما طی چند ماه گذشته هیات‌هایی، از جمله وزیر کشاورزی اسرائیل، به باکو سفر کرده و مذاکرات گسترده‌ای از مدرن‌سازی بخش کشاورزی تا بهبود منابع آبی کشور با شرکت‌های دانش‌بنیان اسرائیل انجام داده و برخی پروژه‌ها آغاز شده است.
به زودی توافق آموزش ۵۰ دانشجوی آذربایجانی در دانشگاه‌های کشاورزی اسرائیل که ماه ژوئیه امسال امضا شد نیز اجرایی می‌شود.
واحد محرملی، کارشناس ارشد حوزه کشاورزی و مشاور برخی نهادهای جهانی از جمله آژانس نمایندگی ایالات متحده آمریکا برای توسعه بین‌المللی، می‌گوید، کارهای زیادی در حوزه کشاورزی جمهوری آذربایجان باید انجام شود، اما مهم‌ترین و حیاتی‌ترین کار، آموزش کادر متخصص و کارآمد است: «اولویت اول، آموزش نیروی کار ماهر و مدرن است و اسرائیل در این زمینه یکی از پیشروترین کشورها است».
وی در ادامه به مذاکرات باکو و تل‌آویو، که به گفته او هنوز در اوایل راه است، اشاره کرده و می‌گوید: «افزایش تولید گندم و دیگر محصولات کشاورزی، بهره‌وری بالا و بهبود کیفیت بذرها و محصولات برای بالا بردن قدرت رقابت در بازارهای جهانی، مبارزه با آفات و تعیین مناطق کشت مناسب برای هر کدام از انواع محصولات کشاورزی، توسعه زیرساخت‌های ذخایر آب و مدیریت آن حوزه‌هایی است که شرکت‌های اسرائیلی می‌توانند کمک‌های شایانی به جمهوری آذربایجان بکنند، اما مهم‌تر از همه اینها، آموزش تئوریک و عملی کادر متخصص است».جمهوری آذربایجان نیز مانند بسیاری از کشورها با مشکل کم‌آبی، تلفات ۳۰ درصدی آب و هدر رفتن گسترده فاضلاب مناطق مسکونی مواجه است.
در نقطه مقابل، بیش از ۸۰ درصد آب کشاورزی در اسرائیل با تصفیه فاضلاب و استفاده مجدد آن در بخش کشاورزی تامین می‌شود که بالاترین نرخ در جهان است.
جمهوری آذربایجان پروژه‌های ساخت شهرهای "سبز و هوشمند" در مناطق آزادشده قره‌باغ کوهستانی را آغاز کرده و شرکت‌های دانش‌بنیان اسرائیلی نیز در این پروژه‌ها مشارکت دارند.
روشن عباس‌اف، مدیر بخش محیط زیست و جغرافی دانشگاه خزر باکو، می‌گوید، هم‌اکنون چندین شرکت اسرائیلی در مدیریت منابع آبی جمهوری آذربایجان فعال هستند.
او در ادامه می‌افزاید، جمهوری آذربایجان مشتاق جلب تکنولوژی اسرائیل در این زمینه است.طی چند ماه گذشته قرارداد سرمایه‌گذاری جمهوری آذربایجان در حوزه بازار استارت‌آپ اسرائیل، همچنین ساخت کارخانه عظیم داروسازی شرکت‌های اسرائیلی در منطقه "اَلَت" در نزدیکی باکو نیز امضا شده و سه هکتار زمین نیز برای ساخت کارخانه‌ها اختصاص داده شده است.
تلاش جمهوری آذربایجان برای بهره‌گیری از تکنولوژی اسرائیل و آموزش کادر نخبه، تنها منحصر به جذب شرکت‌ها یا ارسال دانشجو به اسرائیل نیست.
"مرکز آموزش اسرائیل-آذربایجان" در خود باکو سال‌هاست دانشجویان نخبه آذربایجانی را در حوزه‌های تکنولوژی اطلاعات و الکترونیک آموزش حرفه‌ای می‌دهد. امسال ۱۵۰۰ دانشجو و ۲۰۰ دانش‌آموز دبیرستانی در این مرکز در حال تدریس هستند. این مرکز به قدری در آموزش حوزه‌های تخصصی موفق بوده که برای نمونه، دو ماه پیش که ۱۵ نفر از ۵۰ دانشجویی که دوره آموزشی خود را در این مرکز تمام کرده بودند، به سرعت و حتی قبل از برگزاری جشن فارغ‌التحصیلی، جذب بازار کار آن‌هم در شرکت‌های خصوصی شدند.
اسرائیل جزو نادر کشورهایی است که صادرات حوزه خدمات آن بیشتر از صادرات کالایش است. سال گذشته این کشور ۱۴۳ میلیارد دلار صادرات داشت که ۵۲ درصد آن مربوط به صادرات خدمات، خصوصا حوزه نرم‌افزار، امنیت سایبری و تکنولوژی اطلاعات بود.
نکته اینجاست که سال گذشته صادرات کالای اسرائیل ۱۷ درصد، اما صادرات خدماتش دو برابر آن، یعنی ۳۴ درصد رشد داشت و انتظار می‌رود که کل صادرات این کشور در سال جاری به ۱۶۵ میلیارد دلار برسد.
آمارهای گمرکی جمهوری آذربایجان نیز نشان می‌دهد که اسرائیل چهارمین مقصد بزرگ صادراتی این کشور است؛ اما بخش اعظم صادرات، مربوط به نفت خام می‌شود. جمهوری آذربایجان ۴۰ درصد از نفت مصرفی اسرائیل را تامین می‌کند.جمهوری آذربایجان در هشت ماه ابتدایی امسال نزدیک ۱.۲ میلیارد دلار صادرات به اسرائیل داشته است که بعد از ایتالیا، ترکیه و هند، در ردیف چهارم بازارهای خارجی این کشور قرار دارد.
اسرائیل همچنین بزرگترین کشور صادرکننده تسلیحات به جمهوری آذربایجان است. الهام علی‌یف، رئیس‌جمهوری این کشور، در سال ۲۰۱۶ اعلام کرده بود که تا آن تاریخ، نزدیک به ۵ میلیارد دلار قرارداد خرید تسلیحات از اسرائیل امضا شده است.آمارهای انستیتو بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم، سیپری، نشان می‌دهد که از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ جمهوری آذربایجان اقدام به واردات یک میلیارد دلار تسلیحات کرده که ۷۰ درصد آن ساخت اسرائیل بوده است.
همچنین خرید تسلیحات اسرائیلی توسط جمهوری آذربایجان در فاصله سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ نسبت به سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ حدود ۱۲ برابر شده است.
علی‌اف همان زمان از "کیفیت" تسلیحات اسرائیلی اظهار "خشنودی و رضایت کامل" کرده بود؛ موضوعی که در جنگ قره‌باغ کوهستانی نیز صحت خود را به وضوح نشان داد و حتی برخی تجهیزات نظامی مدرن روسی ارتش ارمنستان، مانند سامانه‌های دفاع هوایی اس-۳۰۰، به سادگی با پهپادهای اسرائیلی منهدم شدند.آمارهای سیپری نشان می‌دهد که جمهوری آذربایجان بعد از هند، دومین مشتری بزرگ تسلیحات اسرائیل است. این امر فقط مختص جمهوری آذربایجان نیست و حتی کشورهای پیشرفته نظامی مانند آمریکا، آلمان، کانادا و ایتالیا نیز از مشتریان عمده تسلیحات اسرائیلی هستند.
جمهوری آذربایجان به گفته خود سیاست تعادل در روابط خارجی را دنبال می‌کند و در کنار آمریکا و اروپا، روابط خود با روسیه و چین را نیز گسترش می‌دهد و در حالی که ترکیه، نزدیکترین متحد این کشور، طی یک دهه گذشته درگیر تنش‌های گسترده با اسرائیل بود، روابط خود با هر دو کشور را توسعه داد.
آمارهای تجاری جمهوری آذربایجان همچنین نشان از افزایش چشمگیر تجارت خارجی با ایران دارد و دو کشور هم‌اکنون چندین پروژه، از جمله ساخت دو نیروگاه آبی را به صورت مشترک انجام می‌دهند.ایران در هشت ماه ابتدایی امسال بیش از ۳۰۰ میلیون دلار صادرات به جمهوری آذربایجان داشته و بعد از روسیه، ترکیه، آلمان، چین و قزاقستان در جایگاه ششم قرار گرفته و حتی آمریکا بعد از ایران در جایگاه هفتم قرار دارد.
صادرات هشت ماهه ایران به جمهوری آذربایجان در سال جاری نسبت به دور مشابه سال گذشته ۲۸ درصد و نسبت به دور مشابه سال ۲۰۲۰ بیش از ۶۶ درصد رشد نشان می‌دهد.
سفر محرمانه وزیر دفاع اسرائیل به آذربایجان
بنی گانتز، وزیر دفاع اسرائیل، در سفری محرمانه از جمهوری آذربایجان بازدید کرد، رخدادی که خبر آن تنها زمانی اعلام شد که او به اسرائیل بازگشته بود.
رسانه‌های اسرائیل اعلام کردند که بنی گانتز در این سفر اعلام نشده اما «رسمی»، با الهام علی‌اف، رئیس جمهوری آذربایجان، درباره «تغییرات خاورمیانه» در پی پیمان‌های صلح ابراهیم و مسائل دیگر، با هدف «عمق بخشیدن به همکاری‌های دو کشور» گفت‌وگو کرده است. گانتز به بهبود روابط اسرائیل با ترکیه نیز اشاره کرده است.ترکیه حامی پرقدرت جمهوری آذربایجان در درگیری‌های نظامی آن کشور با ارمنستان در سال‌های اخیر بوده است.
آذربایجان نیز تایید کرده بود که در جریان نبردهایش با ارمنستان از یاری‌های نظامی اسرائیل برخوردار بوده و از جمله پهپادهای انتحاری اسرائیل عملکرد قابل ملاحظه‌ای داشته‌اند.
ی گانتز به رئیس جمهوری آذربایجان گفت اسرائیل برای روابط راهبردی فیمابین اهمیت قائل است و تداوم این همکاری‌ها را در راه «صلح و ثبات منطقه و جهان» الزامی می‌داند.وزیر دفاع اسرائیل با سپهبد زاکر حسن‌اف، همتای آذری خود نیز دیدار کرده که جزییاتی از مذاکرات آن‌دو منتشر نشده است.در حالی که دولت‌های دو کشور از ۳۰ سال پیش دارای روابط رسمی هستند، دلیل محرمانه ماندن سفر وزیر دفاع اسرائیل به باکو معلوم نیست.کارشناسان منطقه و بسیاری از کارشناسان اسرائیلی همواره گفته‌اند که مهم‌ترین اهمیتی که اسرائیل برای آذربایجان قائل است، هم‌مرز بودن آن با ایران است.
آذربایجان با وجود روابط عمیق نظامی و امنیتی و تجاری با اسرائیل هنوز در این کشور سفارتخانه ندارد اما سفارت اسرائیل در باکو یکی از دفاتر نمایندگی سیاسی مهم اسرائیلی در منطقه است.
جرج دیک، سفیر اسرائیل در باکو که یک دیپلمات عرب مسیحی است، درگیری‌های مستمر لفظی با سید عباس موسوی، سفیر ایران در آذربایجان دارد.
جمهوری آذربایجان بعد از آزاد کردن قره‌باغ کوهستانی در سال ۲۰۲۰ که پهپادهای انتحاری اسرائیل نیز نقش برجسته‌ای در آن داشتند، روابط علمی، پزشکی، کشاورزی و تکنولوژی اطلاعات خود با اسرائیل - یکی از پیشرفته‌ترین کشورهای جهان در حوزه‌های یادشده - را با سرعت گسترش داده است.
جمهوری آذربایجان طی سال‌های گذشته سیاست تنوع اقتصاد و گذر از اقتصاد متکی به نفت را آغاز کرده است. به غیر از بخش گردشگری که شاهد شکوفایی چشمگیر بوده، بخش کشاورزی نیز به امیدهای اصلی دولت جمهوری آذربایجان تبدیل شده است. فعلا این بخش، سهمی کمتر از ۸ درصدی در اقتصاد کشور دارد، اما طی چند ماه گذشته هیات‌هایی، از جمله وزیر کشاورزی اسرائیل، به باکو سفر کرده و مذاکرات گسترده‌ای از مدرن‌سازی بخش کشاورزی تا بهبود منابع آبی کشور با شرکت‌های دانش‌بنیان اسرائیل انجام داده و برخی پروژه‌ها آغاز شده است.
به زودی توافق آموزش ۵۰ دانشجوی آذربایجانی در دانشگاه‌های کشاورزی اسرائیل که ماه ژوئیه امسال امضا شد نیز اجرایی می‌شود.
واحد محرملی، کارشناس ارشد حوزه کشاورزی و مشاور برخی نهادهای جهانی از جمله آژانس نمایندگی ایالات متحده آمریکا برای توسعه بین‌المللی، می‌گوید، کارهای زیادی در حوزه کشاورزی جمهوری آذربایجان باید انجام شود، اما مهم‌ترین و حیاتی‌ترین کار، آموزش کادر متخصص و کارآمد است: «اولویت اول، آموزش نیروی کار ماهر و مدرن است و اسرائیل در این زمینه یکی از پیشروترین کشورها است».
وی در ادامه به مذاکرات باکو و تل‌آویو، که به گفته او هنوز در اوایل راه است، اشاره کرده و می‌گوید: «افزایش تولید گندم و دیگر محصولات کشاورزی، بهره‌وری بالا و بهبود کیفیت بذرها و محصولات برای بالا بردن قدرت رقابت در بازارهای جهانی، مبارزه با آفات و تعیین مناطق کشت مناسب برای هر کدام از انواع محصولات کشاورزی، توسعه زیرساخت‌های ذخایر آب و مدیریت آن حوزه‌هایی است که شرکت‌های اسرائیلی می‌توانند کمک‌های شایانی به جمهوری آذربایجان بکنند، اما مهم‌تر از همه اینها، آموزش تئوریک و عملی کادر متخصص است».جمهوری آذربایجان نیز مانند بسیاری از کشورها با مشکل کم‌آبی، تلفات ۳۰ درصدی آب و هدر رفتن گسترده فاضلاب مناطق مسکونی مواجه است.
در نقطه مقابل، بیش از ۸۰ درصد آب کشاورزی در اسرائیل با تصفیه فاضلاب و استفاده مجدد آن در بخش کشاورزی تامین می‌شود که بالاترین نرخ در جهان است.
جمهوری آذربایجان پروژه‌های ساخت شهرهای "سبز و هوشمند" در مناطق آزادشده قره‌باغ کوهستانی را آغاز کرده و شرکت‌های دانش‌بنیان اسرائیلی نیز در این پروژه‌ها مشارکت دارند.
روشن عباس‌اف، مدیر بخش محیط زیست و جغرافی دانشگاه خزر باکو، می‌گوید، هم‌اکنون چندین شرکت اسرائیلی در مدیریت منابع آبی جمهوری آذربایجان فعال هستند.
او در ادامه می‌افزاید، جمهوری آذربایجان مشتاق جلب تکنولوژی اسرائیل در این زمینه است.طی چند ماه گذشته قرارداد سرمایه‌گذاری جمهوری آذربایجان در حوزه بازار استارت‌آپ اسرائیل، همچنین ساخت کارخانه عظیم داروسازی شرکت‌های اسرائیلی در منطقه "اَلَت" در نزدیکی باکو نیز امضا شده و سه هکتار زمین نیز برای ساخت کارخانه‌ها اختصاص داده شده است.
تلاش جمهوری آذربایجان برای بهره‌گیری از تکنولوژی اسرائیل و آموزش کادر نخبه، تنها منحصر به جذب شرکت‌ها یا ارسال دانشجو به اسرائیل نیست.
"مرکز آموزش اسرائیل-آذربایجان" در خود باکو سال‌هاست دانشجویان نخبه آذربایجانی را در حوزه‌های تکنولوژی اطلاعات و الکترونیک آموزش حرفه‌ای می‌دهد. امسال ۱۵۰۰ دانشجو و ۲۰۰ دانش‌آموز دبیرستانی در این مرکز در حال تدریس هستند. این مرکز به قدری در آموزش حوزه‌های تخصصی موفق بوده که برای نمونه، دو ماه پیش که ۱۵ نفر از ۵۰ دانشجویی که دوره آموزشی خود را در این مرکز تمام کرده بودند، به سرعت و حتی قبل از برگزاری جشن فارغ‌التحصیلی، جذب بازار کار آن‌هم در شرکت‌های خصوصی شدند.
اسرائیل جزو نادر کشورهایی است که صادرات حوزه خدمات آن بیشتر از صادرات کالایش است. سال گذشته این کشور ۱۴۳ میلیارد دلار صادرات داشت که ۵۲ درصد آن مربوط به صادرات خدمات، خصوصا حوزه نرم‌افزار، امنیت سایبری و تکنولوژی اطلاعات بود.
نکته اینجاست که سال گذشته صادرات کالای اسرائیل ۱۷ درصد، اما صادرات خدماتش دو برابر آن، یعنی ۳۴ درصد رشد داشت و انتظار می‌رود که کل صادرات این کشور در سال جاری به ۱۶۵ میلیارد دلار برسد.
آمارهای گمرکی جمهوری آذربایجان نیز نشان می‌دهد که اسرائیل چهارمین مقصد بزرگ صادراتی این کشور است؛ اما بخش اعظم صادرات، مربوط به نفت خام می‌شود. جمهوری آذربایجان ۴۰ درصد از نفت مصرفی اسرائیل را تامین می‌کند.جمهوری آذربایجان در هشت ماه ابتدایی امسال نزدیک ۱.۲ میلیارد دلار صادرات به اسرائیل داشته است که بعد از ایتالیا، ترکیه و هند، در ردیف چهارم بازارهای خارجی این کشور قرار دارد.
اسرائیل همچنین بزرگترین کشور صادرکننده تسلیحات به جمهوری آذربایجان است. الهام علی‌یف، رئیس‌جمهوری این کشور، در سال ۲۰۱۶ اعلام کرده بود که تا آن تاریخ، نزدیک به ۵ میلیارد دلار قرارداد خرید تسلیحات از اسرائیل امضا شده است.آمارهای انستیتو بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم، سیپری، نشان می‌دهد که از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ جمهوری آذربایجان اقدام به واردات یک میلیارد دلار تسلیحات کرده که ۷۰ درصد آن ساخت اسرائیل بوده است.
همچنین خرید تسلیحات اسرائیلی توسط جمهوری آذربایجان در فاصله سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ نسبت به سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ حدود ۱۲ برابر شده است.
علی‌اف همان زمان از "کیفیت" تسلیحات اسرائیلی اظهار "خشنودی و رضایت کامل" کرده بود؛ موضوعی که در جنگ قره‌باغ کوهستانی نیز صحت خود را به وضوح نشان داد و حتی برخی تجهیزات نظامی مدرن روسی ارتش ارمنستان، مانند سامانه‌های دفاع هوایی اس-۳۰۰، به سادگی با پهپادهای اسرائیلی منهدم شدند.آمارهای سیپری نشان می‌دهد که جمهوری آذربایجان بعد از هند، دومین مشتری بزرگ تسلیحات اسرائیل است. این امر فقط مختص جمهوری آذربایجان نیست و حتی کشورهای پیشرفته نظامی مانند آمریکا، آلمان، کانادا و ایتالیا نیز از مشتریان عمده تسلیحات اسرائیلی هستند.
جمهوری آذربایجان به گفته خود سیاست تعادل در روابط خارجی را دنبال می‌کند و در کنار آمریکا و اروپا، روابط خود با روسیه و چین را نیز گسترش می‌دهد و در حالی که ترکیه، نزدیکترین متحد این کشور، طی یک دهه گذشته درگیر تنش‌های گسترده با اسرائیل بود، روابط خود با هر دو کشور را توسعه داد.
آمارهای تجاری جمهوری آذربایجان همچنین نشان از افزایش چشمگیر تجارت خارجی با ایران دارد و دو کشور هم‌اکنون چندین پروژه، از جمله ساخت دو نیروگاه آبی را به صورت مشترک انجام می‌دهند.ایران در هشت ماه ابتدایی امسال بیش از ۳۰۰ میلیون دلار صادرات به جمهوری آذربایجان داشته و بعد از روسیه، ترکیه، آلمان، چین و قزاقستان در جایگاه ششم قرار گرفته و حتی آمریکا بعد از ایران در جایگاه هفتم قرار دارد.
صادرات هشت ماهه ایران به جمهوری آذربایجان در سال جاری نسبت به دور مشابه سال گذشته ۲۸ درصد و نسبت به دور مشابه سال ۲۰۲۰ بیش از ۶۶ درصد رشد نشان می‌دهد.
سفر محرمانه وزیر دفاع اسرائیل به آذربایجان
بنی گانتز، وزیر دفاع اسرائیل، در سفری محرمانه از جمهوری آذربایجان بازدید کرد، رخدادی که خبر آن تنها زمانی اعلام شد که او به اسرائیل بازگشته بود.
رسانه‌های اسرائیل اعلام کردند که بنی گانتز در این سفر اعلام نشده اما «رسمی»، با الهام علی‌اف، رئیس جمهوری آذربایجان، درباره «تغییرات خاورمیانه» در پی پیمان‌های صلح ابراهیم و مسائل دیگر، با هدف «عمق بخشیدن به همکاری‌های دو کشور» گفت‌وگو کرده است. گانتز به بهبود روابط اسرائیل با ترکیه نیز اشاره کرده است.ترکیه حامی پرقدرت جمهوری آذربایجان در درگیری‌های نظامی آن کشور با ارمنستان در سال‌های اخیر بوده است.
آذربایجان نیز تایید کرده بود که در جریان نبردهایش با ارمنستان از یاری‌های نظامی اسرائیل برخوردار بوده و از جمله پهپادهای انتحاری اسرائیل عملکرد قابل ملاحظه‌ای داشته‌اند.
ی گانتز به رئیس جمهوری آذربایجان گفت اسرائیل برای روابط راهبردی فیمابین اهمیت قائل است و تداوم این همکاری‌ها را در راه «صلح و ثبات منطقه و جهان» الزامی می‌داند.وزیر دفاع اسرائیل با سپهبد زاکر حسن‌اف، همتای آذری خود نیز دیدار کرده که جزییاتی از مذاکرات آن‌دو منتشر نشده است.در حالی که دولت‌های دو کشور از ۳۰ سال پیش دارای روابط رسمی هستند، دلیل محرمانه ماندن سفر وزیر دفاع اسرائیل به باکو معلوم نیست.کارشناسان منطقه و بسیاری از کارشناسان اسرائیلی همواره گفته‌اند که مهم‌ترین اهمیتی که اسرائیل برای آذربایجان قائل است، هم‌مرز بودن آن با ایران است.
آذربایجان با وجود روابط عمیق نظامی و امنیتی و تجاری با اسرائیل هنوز در این کشور سفارتخانه ندارد اما سفارت اسرائیل در باکو یکی از دفاتر نمایندگی سیاسی مهم اسرائیلی در منطقه است.
جرج دیک، سفیر اسرائیل در باکو که یک دیپلمات عرب مسیحی است، درگیری‌های مستمر لفظی با سید عباس موسوی، سفیر ایران در آذربایجان دارد.
پربينندهترين مطالب و خبرها
