مهاجرت هر مهندس، هجرت یک چمدان آبادانی

گروه اقتصادی: به دلیل آینده شغلی نامعلوم، طی ده سال اخیر داوطلبان گروه ریاضی کنکور ۴۴ درصد کاهش داشتند. طبق اعلام رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور در سال گذشته، نرخ بیکاری مهندسان ایرانی بالای ۶۰ درصد است و در این جامعه ۵۲ درصد فاقد مسکن هستند‌. جامعه مهندسی، با سرعتی بیش از پیش در حال مهاجرت از کشور هستند. جامعه‌ای که گسترش فکر و فعل مهاجرت در آن‌ها متاسفانه میان اخبار مهاجرت سرمایه‌داران، پزشکان و نخبگان گم شده است. حال آنکه هر فرد از این جامعه، همزمان با این هجرت، چمدانی از اندیشه و برنامه‌های موثر در جهت پیشرفت و آبادانی این مرز و بوم را نیز با خود به آغوش باز غربت می‌برد. آن‌ها که سفره‌شان طبق آمار، ظرف دو دهه گذشته یعنی از سال ۱۳۸۰ تا ۱۴۰۰، ۴۷ درصد بیش از بقیه جامعه آب رفته است! آب‌رفتگی که مترادف کوچک شمردن تحصیلات فنی است و ابتدایی‌ترین پیامد آن به حاشیه رفتن آشکار رشته ریاضی در اذهان دانش‌آموزان برای انتخاب رشته و در گام بعد لاغر شدن این رشته در کنکور است‌. بی‌اقبالی که ضربه‌های آن به کشور طی سال‌های آینده قابل پیش‌بینی و امروز هشدار‌دهنده است‌.

این یک زنگ خطر است!
شاید پس از خواندن سطرهای فوق یک چرا در ذهنتان پررنگ شده باشد‌. پاسخ اما قابل پیش‌بینی است؛ عدم توجه دولتمردان به پتانسیل‌های گسترده رشته‌های مهندسی و عدم استفاده آن‌ها از نظرات کابردی جامعه مهندسان برای سیاست‌گذاری‌ها و قوانین مترقی کشور  که اصلی‌ترین و آسیب‌زننده‌ترین نتیجه آن، افول انگیزه برای تحصیل و فعالیت در این رشته‌هاست.

این یک واقعیت تلخ است اما بسیاری از دفاتر و شرکت‌های مهم مهندسی در کشور در آستانه تعطیلی قرار دارند. این نه یک ادعا که اظهارنظر رسمی سهیل آل‌رسول، دبیر شورای هماهنگی تشکل‌های مهندسی، حرفه‌ای و صنفی کشور در مرداد سال جاری است.  آل‌رسول همچنین با تاکید بر اینکه کاهش شدید بودجه‌های عمرانی همزمان با رشد چندبرابری نیروی کار مهندسی در دهه اخیر باعث رقابت­‌های منفی و بروز تخلفات اخلاقی در همه شئون پروژه­‌های ملی کشور شده است، خاطرنشان کرده که در شرایط مشابه دولت­‌ها در کشاکش چالش­‌های عمیق مالی با تعریف پروژه‌های مطالعاتی و مهندسی مجدد از سرمایه‌های ملی مهندسی مشاور خود حفاظت کرده­‌اند.نتیجه این کاستی‌ها اما در سال‌های آتی نمود پیدا خواهد کرد‌‌. آنگاه که دیگر نیروی متخصص و جوانی در کشور وجود نداشته باشد که قلبش برای توسعه و آبادانی این مرز و بوم بتپد. مسیری که احتمالا نتیجه آن واردات مهندسان چینی در کنار واردات کالاهای چینی خواهد بود! شکاف درآمدی، تغییر گرایش‌ها!
نگاهی اجمالی به آمار حکایت از آن دارد که گرایش‌ها به رشته علوم تجربی افزایش یافته است. این در حالی است که طی یک دهه پیش از این، دانش‌آموزان ترجیح می‌دادند در رشته‌های ریاضی فیزیک و علوم انسانی کنکور بدهند. دلیل واضح است؛ شکاف درآمدی! چنانچه درآمد یک پزشک عمومی یا شبه‌پزشکانی که تنها با یک ورکشاپ خارجی، به پزشک زیبایی بدل شده‌اند ممکن است از درآمد شاخص‌ترین رشته‌های مهندسی نیز بالاتر باشد. میزان حقوق مهندسین برق بر اساس سابقه کار متفاوت است. بر اساس داده‌های سایت iransalary میزان حقوق یک مهندس برق با سابقه کمتر از ۳ سال به طور میانگین ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان در ماه است و این حقوق از ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان تا ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان می‌تواند متغیر باشد. در حالی که حقوق یک فرد، با سابقه کار ۳ تا ۷ سال، به طور میانگین ۵ میلیون تومان در ماه است و با سابقه کار بالای ۷ سال به طور متوسط ۹ میلیون تومان و حداکثر ۱۴ میلیون تومان است. همچنین درآمد بر اساس مقطع تحصیلی هم متفاوت است. میزان حقوق یک کارشناس در رشته مهندسی برق برابر با ۶ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان و در مقطع ارشد این حقوق برابر با ۸ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان و در سطح مدیریت برابر با ۱۱ میلیون تومان در ماه است.

در مقابل تنها نگاهی به درآمد یک پزشک عمومی کافی‌ است تا معنی شکاف درآمدی را عمیق‌تر درک کنیم. درآمدی که البته عواملی چون شیفت‌های کاری، شهر محل طبابت، مهارت و تجربه و تعامل و همکاری با سایر پزشکان در آن نقش کلیدی دارد. حق ویزیت خصوصی پزشکان عمومی در سال ۱۴۰۱ با احتساب ۴۰ درصد تورم به ۱۸۴.۰۰۰ تومان رسید است. پس با فرض معاینه روزانه ۱۰ بیمار در مطب، پزشک می‌تواند در هر روز ۱.۸۴۰.۰۰۰ تومان درآمد از بخش خصوصی داشته باشد. البته منابع دیگر از درآمد کمتر از ۱۲ میلیونی درصدی از پزشکان عمومی در کشور نیز خبر داده‌اند که کمی دور از واقعیت به نظر می‌رسد‌‌. به دلیل آینده شغلی نامعلوم، طی ده سال اخیر داوطلبان گروه ریاضی کنکور ۴۴ درصد کاهش داشتند. طبق اعلام رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور در سال گذشته، نرخ بیکاری مهندسان ایرانی بالای ۶۰ درصد است و در این جامعه ۵۲ درصد فاقد مسکن هستند‌. پس به دلیل شرایط شغلی ناپایدار و میزان درآمد ناکافی، میل و فعل مهاجرت در میان دانشجویان و حتی شاغلان در رشته‌‌های مرتبط با مهندسی در مسیر صعود می‌دود. مهاجرانی که ناگزیر هرکدام با خود، یک چمدان آبادانی را نیز از این مرز و بوم کوچ می‌دهند...