تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۸/۲۹ ساعت ۱۷:۱۹
کد مطلب : ۳۷۰۵۵۸
چه خبر از کتاب‌های منوچهر آتشی؟
گروه فرهنگی: با گذشت چندین سال از درگذشت منوچهر آتشی، شعرهای او همچنان منتشر می‌شوند و البته برخی از کتاب‌های او سال‌هاست که تجدید چاپ نشده و هنوز مشخص نیست، منتشر خواهند شد یا نه؟
به گزارش ایسنا، منوچهر آتشی، شاعر، روزنامه‌نگار و مترجم در دوم مهر ۱۳۱۰ در شهرستان دشتستان استان بوشهر به دنیا آمد و ۲۹ آبان‌ماه ۱۳۸۴ بر اثر ایست قلبی در سن ۷۴سالگی در بیمارستانی در تهران درگذشت.
او درباره خود نوشته است: «دوم مهرماه ۱۳۱۰ در روستای به نام «دهرود» دشتستان جنوب متولد شدم خانواده ما جزء عشایر زنگنه کرمانشاه بودند که در حدود ۴ نسل پیش به جنوب مهاجرت کرده بودند. نام خانوادگی من به دلیل اینکه نام جد من «آتشخان زنگنه» بود «آتشی» شد، پدرم فردی باسوادی بود و به دلیل علاقهای که سرگرد اسفندیاری که در جنوب به رضاخان کوچک مشهور بود، پدرم را به بوشهر انتقال داد و پدرم کارمند اداره ثبت و احوال بوشهر شد.
در سال ۱۳۱۸ به مکتب خانه رفتم در همان سالها قرآن و گلستان سعدی را یاد گرفتم، ولی به دلیل شورشی که در آن شهر شد سال دوم را تمام نکرده بودم از کنگان به بوشهر رفتم و در مدرسه فردوسی بوشهر ثبت نام کردم و تا کلاس چهارم در این مدرسه بودم و در تمام این دوران شاگرد اول بودم و کلاس پنجم را به دلیل تغییر محل سکونت در مدرسه گلستان ثبت نام کردم. کلاس ششم را با موفقیت در دبستان گلستان به پایان رساندم، در این سالها بود که هوایی شدم و دلم برای روستا تنگ شد و با مخالفتهایی که وجود داشت دست مادر دو برادر و خواهرم را گرفتم به روستا بازگشتیم و در چاهکوه بود که با عشق آشنا شدم و اولین شعرهایم نیز مربوط به همین دوران است.»
زندگی شاعری منوچهر آتشی، متخلص به سُرنا از سال ۱۳۳۳ شروع شد. او در فاصله چند سال در شمار شاعران مطرح معاصر جای پیدا کرد. اولین مجموعه شعر او با عنوان «آهنگ دیگر» در سال ۱۳۳۹ در تهران چاپ شد و پس از این مجموعه، دو مجموعه دیگر با نام‌های «آواز خاک» و «دیدار در فلق» انتشار یافت.او در دهه‌های ۴۰، ۵۰ و ۶۰ به سبک نیمایی شعر می‌سرود اما در دو سال‌های آخر عمر به سمت شعر سپید متمایل شد، آتشی نخست با کشف و شهود در طبیعت جنوبی و وحشی به نوعی خشونت غریزی در شعر دست یافت. اما آنچه خشونت شعری آتشی را از عنصر خشونت آشفته و غیر منسجم برخی از شاعران قبل و بعد از خودش متفاوت می‌کند به‌جز حضور «جنوب»، لحن حماسی آن بود. از آتشی چهارده دفتر شعر در طول سال‌های ۱۳۳۹ تا ۱۳۸۰ ، همچنین تعدادی مقاله و ترجمه باقی به یادگار باقی مانده است.
شاعری که در پوست‌اندازی شعر معاصر نقش مهمی داشت
محمدولی‌زاده – نویسنده و پژوهشگر- درباره وضعیت چاپ کتاب‌های منوچهر آتشی به ایسنا گفت: مجموعا دو کتاب درباره منوچهر آتشی در انتشارات داستان‌سرا منتشر کرده‌ایم؛ «مرا تلنگر یادت بس» که ۲ بار چاپ شد و آخرین چاپ مربوط به سال ۹۲ بود که همزمان با نمایشگاه کتاب آن سال توزیع شد اما بعد از آن دیگر تجدید چاپ نشده است. همچنین سری مجموعه‌ای با عنوان «کتاب دیگر» درباره چهره‌های معاصر در همین انتشارات داشتیم که چهارمین جلد این مجموعه، به منوچهر آتشی اختصاص داشت. این کتاب با عنوان «چه شکل‌های گوناگونی دارد عشق» به سعیِ محمدجواد حق‌شناس منتشر شد که چاپ اول آن رو به اتمام است.
او با بیان اینکه کتاب «گزیده اشعار منوچهر آتشی» بارها در انتشارات مروارید و با قطع‌های مختلف منتشر شده است، از وضعیت انتشار دیگر کتاب‌های آتشی به‌خصوص در انتشارات نگاه که مجموعه‌اشعار او را منتشر کرده است، اظهار بی‌اطلاعی کرد.
ولی‌زاده با اشاره به کتابی که درباره منوچهر آتشی نوشته و قرار بوده در انتشارات ایده خلاقیت به دبیریِ جواد عاطفه منتشر شود، درباره جایگاه این شاعر در شعر معاصر اظهار کرد: اغلب منتقدان و شاعران از جمله شمس لنگرودی و جواد مجابی درباره منوچهر آتشی متفق‌القول‌اند که او یکی از پنج شاعر برتر شعر معاصر ماست. این را هم به خاطر علاقه و دوستی‌ام با استاد آتشی نمی‌گویم، اما آن‌طور که باید، شعر و جایگاه شعری این شاعر بزرگ، واکاوی و بررسی نشده و به‌عبارتی، حق ایشان در شعر امروز فارسی ادا نشده است.
این روزنامه‌نگار خاطرنشان کرد: آتشی از معدود شاعران نسل بعد از نیما بود که در دهه ۷۰، همگام با برخی شاعران جوان در پوست‌اندازی شعر امروز فارسی نقش مهمی داشت. آتشی و چند شاعر نسل بعد از او در شعرشان به‌روز و همراه با جریان‌های روز شعر معاصر بودند؛ زنده‌یادان اورنگ خضرائی و مسعود احمدی که شاعران نسل بعد از آتشی به‌حساب می‌آیند، از این دسته هستند که همسو با شاعرانی چون مهرداد فلاح، علی عبدالرضایی، بهزاد خواجات، بهزاد زرین‌پور، رضا چایچی و غیره از شاعران تأثیرگذار بر جریان شعر معروف به «دهه هفتاد» بودند که همراه با زمانه جلو آمدند و بر شعر امروز تأثیرگذار بودند؛ به قول زنده‌یاد محمد حقوقی، اینان قوت قلب این جریان شعری هم شدند.
ولی‌زاده در پایان گفت: آتشی مرتب در شعرش پوست می‌انداخت و مانند برخی شاعران همنسل خود نبود که آموزه‌های شعری خود را تکرار و یا اندکی به‌روز کند، بلکه همراه با جریان‌های شعری جلو می‌آمد و بیش از هر شاعر دیگری، شعر امروز ما را جدی می‌گرفت و به دیگران، به‌خصوص نسل جوان، می‌آموخت. اگر او را آموزگار شعر امروز بنامیم، سخن گزافی نگفته‌ایم.
وضعیت دیگر کتاب‌های منوچهری
روابط عمومی نشر نگاه که اکثر کتاب‌های او با این نشر منتشر می‌شود شده، می‌گوید: امسال(۱۴۰۱)، گزینه شعر منوچهر آتشی با عنوان «عاشقانه‌ها» از عاطفه وطن‌چی(بهبهانی) را منتشر کردیم که چاپ اول است، چاپ پنجم «شعر زمان ما: منوچهر آتشی» از فیض شریفی هم سال گذشته(۱۴۰۰) منتشر شد و «مجموعه اشعار منوچهر آتشی» نیز به چاپ چهارم رسیده است. این کتاب‌ها را از منوچهر آتشی فعلا موجود داریم. سایر کتاب‌های منوچهر آتشی موجود نیستند و فعلا برنامه‌ای برای چاپ آن‌ها نداریم.
بر اساس اطلاعات خانه کتاب وضعیت دیگر کتاب‌های آتشی که در انتشارات نگاه منتشر شده‌اند به این شرح است: چاپ دوم «ریشه‌های شب»( ۱۳۸۶)، چاپ اول «غزل‌غزل‌های سورنا»(۱۳۸۴)، چاپ اول «حادثه در بامداد» (۱۳۸۰)، چاپ اول «گندم و گیلاس: مجموعه شعر» (۱۳۸۱)، چاپ چهارم «آهنگ دیگر» ( ۱۳۸۳)، چاپ چهارم «دیدار در فلق» (۱۳۸۳)، چاپ سوم «آواز خاک» (۱۳۸۳)، «خلیج و خزر» چاپ اول ( )۱۳۸۱، چاپ اول «اتفاق آخر» (۱۳۸۱)، چاپ اول «اسب سفید وحشی» (۱۳۸۶).
روابط عمومی نشر مرواید نیز می‌گوید تنها کتابی که از منوچهر آتشی داریم، گزینه اشعار اوست که چاپ اول آن در قطه کالینگور امسال(۱۴۰۱) منتشر شده است. پیشتر این کتاب در قطع شومیز و رقعی منتشر بودند که چاپ قطع رقعی آن به چاپ هشتم رسیده بود. قطع کالینگور، کندفروش است و احتمالا در چاپ بعدی دوباره به صورت رقعی منتشر می‌شود.
وضعیت برخی از کتاب‌هایی که درباره منوچهر آتشی منتشر شده‌اند براساس اطلاعات خانه کتاب به این شرح است: «پلنگ دره دیزاشکن: زندگی و شعر منوچهر آتشی» نوشته فرخ تمیمی در سال ۱۳۹۶ به چاپ سوم رسیده است. «من آتشی‌ام»(نگاهی به زندگی و شعر منوچهر آتشی) نوشته عبدالرضا قنبری در سال ۱۴۰۰ منتشر شده است. «منوچهر آتشی» نوشته سیدمحمد مختاری در سال ۱۳۷۹ منتشر شده است. «مهمان ماه: منوچهر آتشی» در سال ۱۳۸۲ در دفتر شعر جوان منتشر شد. مقالات آتشی: مقاله‌ها و نقدهای ادبی منوچهر آتشی» از محسن موسوی میرکلایی که چاپ دوم آن در سال ۱۴۰۰ منتشر شده است. «ارغوانی از بوسه»(گزینه اشعار منوچهر آتشی) که چاپ اول آن در سال ۱۳۹۶ منتشر شده است. «بر مدار اندیشه و زبان« سیر دگرگونی زبان و اندیشه در اشعار منوچهر آتشی» نوشته منصوره صبح‌نمایان که در سال ۱۳۹۷ منتشر شده است، «تحلیل فرمالیستی اشعار منوچهر آتشی»(مجموعه «غزل غزل‌های سورنا» و «دیدار در فلق») از سیدحسن حسینی هرانده در سال ۱۳۹۸ منتشر شده است. «خنده تلخ سیب: تحلیلی چند از مهم‌ترین سروده‌های هوشنگ ابتهاج در مقایسه با مهم‌ترین سروده‌های منوچهر آتشی» از فاطمه حاجی‌رحیمی که در سال ۱۳۹۴ منتشر شده است
او درباره خود نوشته است: «دوم مهرماه ۱۳۱۰ در روستای به نام «دهرود» دشتستان جنوب متولد شدم خانواده ما جزء عشایر زنگنه کرمانشاه بودند که در حدود ۴ نسل پیش به جنوب مهاجرت کرده بودند. نام خانوادگی من به دلیل اینکه نام جد من «آتشخان زنگنه» بود «آتشی» شد، پدرم فردی باسوادی بود و به دلیل علاقهای که سرگرد اسفندیاری که در جنوب به رضاخان کوچک مشهور بود، پدرم را به بوشهر انتقال داد و پدرم کارمند اداره ثبت و احوال بوشهر شد.
در سال ۱۳۱۸ به مکتب خانه رفتم در همان سالها قرآن و گلستان سعدی را یاد گرفتم، ولی به دلیل شورشی که در آن شهر شد سال دوم را تمام نکرده بودم از کنگان به بوشهر رفتم و در مدرسه فردوسی بوشهر ثبت نام کردم و تا کلاس چهارم در این مدرسه بودم و در تمام این دوران شاگرد اول بودم و کلاس پنجم را به دلیل تغییر محل سکونت در مدرسه گلستان ثبت نام کردم. کلاس ششم را با موفقیت در دبستان گلستان به پایان رساندم، در این سالها بود که هوایی شدم و دلم برای روستا تنگ شد و با مخالفتهایی که وجود داشت دست مادر دو برادر و خواهرم را گرفتم به روستا بازگشتیم و در چاهکوه بود که با عشق آشنا شدم و اولین شعرهایم نیز مربوط به همین دوران است.»
زندگی شاعری منوچهر آتشی، متخلص به سُرنا از سال ۱۳۳۳ شروع شد. او در فاصله چند سال در شمار شاعران مطرح معاصر جای پیدا کرد. اولین مجموعه شعر او با عنوان «آهنگ دیگر» در سال ۱۳۳۹ در تهران چاپ شد و پس از این مجموعه، دو مجموعه دیگر با نام‌های «آواز خاک» و «دیدار در فلق» انتشار یافت.او در دهه‌های ۴۰، ۵۰ و ۶۰ به سبک نیمایی شعر می‌سرود اما در دو سال‌های آخر عمر به سمت شعر سپید متمایل شد، آتشی نخست با کشف و شهود در طبیعت جنوبی و وحشی به نوعی خشونت غریزی در شعر دست یافت. اما آنچه خشونت شعری آتشی را از عنصر خشونت آشفته و غیر منسجم برخی از شاعران قبل و بعد از خودش متفاوت می‌کند به‌جز حضور «جنوب»، لحن حماسی آن بود. از آتشی چهارده دفتر شعر در طول سال‌های ۱۳۳۹ تا ۱۳۸۰ ، همچنین تعدادی مقاله و ترجمه باقی به یادگار باقی مانده است.
شاعری که در پوست‌اندازی شعر معاصر نقش مهمی داشت
محمدولی‌زاده – نویسنده و پژوهشگر- درباره وضعیت چاپ کتاب‌های منوچهر آتشی به ایسنا گفت: مجموعا دو کتاب درباره منوچهر آتشی در انتشارات داستان‌سرا منتشر کرده‌ایم؛ «مرا تلنگر یادت بس» که ۲ بار چاپ شد و آخرین چاپ مربوط به سال ۹۲ بود که همزمان با نمایشگاه کتاب آن سال توزیع شد اما بعد از آن دیگر تجدید چاپ نشده است. همچنین سری مجموعه‌ای با عنوان «کتاب دیگر» درباره چهره‌های معاصر در همین انتشارات داشتیم که چهارمین جلد این مجموعه، به منوچهر آتشی اختصاص داشت. این کتاب با عنوان «چه شکل‌های گوناگونی دارد عشق» به سعیِ محمدجواد حق‌شناس منتشر شد که چاپ اول آن رو به اتمام است.
او با بیان اینکه کتاب «گزیده اشعار منوچهر آتشی» بارها در انتشارات مروارید و با قطع‌های مختلف منتشر شده است، از وضعیت انتشار دیگر کتاب‌های آتشی به‌خصوص در انتشارات نگاه که مجموعه‌اشعار او را منتشر کرده است، اظهار بی‌اطلاعی کرد.
ولی‌زاده با اشاره به کتابی که درباره منوچهر آتشی نوشته و قرار بوده در انتشارات ایده خلاقیت به دبیریِ جواد عاطفه منتشر شود، درباره جایگاه این شاعر در شعر معاصر اظهار کرد: اغلب منتقدان و شاعران از جمله شمس لنگرودی و جواد مجابی درباره منوچهر آتشی متفق‌القول‌اند که او یکی از پنج شاعر برتر شعر معاصر ماست. این را هم به خاطر علاقه و دوستی‌ام با استاد آتشی نمی‌گویم، اما آن‌طور که باید، شعر و جایگاه شعری این شاعر بزرگ، واکاوی و بررسی نشده و به‌عبارتی، حق ایشان در شعر امروز فارسی ادا نشده است.
این روزنامه‌نگار خاطرنشان کرد: آتشی از معدود شاعران نسل بعد از نیما بود که در دهه ۷۰، همگام با برخی شاعران جوان در پوست‌اندازی شعر امروز فارسی نقش مهمی داشت. آتشی و چند شاعر نسل بعد از او در شعرشان به‌روز و همراه با جریان‌های روز شعر معاصر بودند؛ زنده‌یادان اورنگ خضرائی و مسعود احمدی که شاعران نسل بعد از آتشی به‌حساب می‌آیند، از این دسته هستند که همسو با شاعرانی چون مهرداد فلاح، علی عبدالرضایی، بهزاد خواجات، بهزاد زرین‌پور، رضا چایچی و غیره از شاعران تأثیرگذار بر جریان شعر معروف به «دهه هفتاد» بودند که همراه با زمانه جلو آمدند و بر شعر امروز تأثیرگذار بودند؛ به قول زنده‌یاد محمد حقوقی، اینان قوت قلب این جریان شعری هم شدند.
ولی‌زاده در پایان گفت: آتشی مرتب در شعرش پوست می‌انداخت و مانند برخی شاعران همنسل خود نبود که آموزه‌های شعری خود را تکرار و یا اندکی به‌روز کند، بلکه همراه با جریان‌های شعری جلو می‌آمد و بیش از هر شاعر دیگری، شعر امروز ما را جدی می‌گرفت و به دیگران، به‌خصوص نسل جوان، می‌آموخت. اگر او را آموزگار شعر امروز بنامیم، سخن گزافی نگفته‌ایم.
وضعیت دیگر کتاب‌های منوچهری
روابط عمومی نشر نگاه که اکثر کتاب‌های او با این نشر منتشر می‌شود شده، می‌گوید: امسال(۱۴۰۱)، گزینه شعر منوچهر آتشی با عنوان «عاشقانه‌ها» از عاطفه وطن‌چی(بهبهانی) را منتشر کردیم که چاپ اول است، چاپ پنجم «شعر زمان ما: منوچهر آتشی» از فیض شریفی هم سال گذشته(۱۴۰۰) منتشر شد و «مجموعه اشعار منوچهر آتشی» نیز به چاپ چهارم رسیده است. این کتاب‌ها را از منوچهر آتشی فعلا موجود داریم. سایر کتاب‌های منوچهر آتشی موجود نیستند و فعلا برنامه‌ای برای چاپ آن‌ها نداریم.
بر اساس اطلاعات خانه کتاب وضعیت دیگر کتاب‌های آتشی که در انتشارات نگاه منتشر شده‌اند به این شرح است: چاپ دوم «ریشه‌های شب»( ۱۳۸۶)، چاپ اول «غزل‌غزل‌های سورنا»(۱۳۸۴)، چاپ اول «حادثه در بامداد» (۱۳۸۰)، چاپ اول «گندم و گیلاس: مجموعه شعر» (۱۳۸۱)، چاپ چهارم «آهنگ دیگر» ( ۱۳۸۳)، چاپ چهارم «دیدار در فلق» (۱۳۸۳)، چاپ سوم «آواز خاک» (۱۳۸۳)، «خلیج و خزر» چاپ اول ( )۱۳۸۱، چاپ اول «اتفاق آخر» (۱۳۸۱)، چاپ اول «اسب سفید وحشی» (۱۳۸۶).
روابط عمومی نشر مرواید نیز می‌گوید تنها کتابی که از منوچهر آتشی داریم، گزینه اشعار اوست که چاپ اول آن در قطه کالینگور امسال(۱۴۰۱) منتشر شده است. پیشتر این کتاب در قطع شومیز و رقعی منتشر بودند که چاپ قطع رقعی آن به چاپ هشتم رسیده بود. قطع کالینگور، کندفروش است و احتمالا در چاپ بعدی دوباره به صورت رقعی منتشر می‌شود.
وضعیت برخی از کتاب‌هایی که درباره منوچهر آتشی منتشر شده‌اند براساس اطلاعات خانه کتاب به این شرح است: «پلنگ دره دیزاشکن: زندگی و شعر منوچهر آتشی» نوشته فرخ تمیمی در سال ۱۳۹۶ به چاپ سوم رسیده است. «من آتشی‌ام»(نگاهی به زندگی و شعر منوچهر آتشی) نوشته عبدالرضا قنبری در سال ۱۴۰۰ منتشر شده است. «منوچهر آتشی» نوشته سیدمحمد مختاری در سال ۱۳۷۹ منتشر شده است. «مهمان ماه: منوچهر آتشی» در سال ۱۳۸۲ در دفتر شعر جوان منتشر شد. مقالات آتشی: مقاله‌ها و نقدهای ادبی منوچهر آتشی» از محسن موسوی میرکلایی که چاپ دوم آن در سال ۱۴۰۰ منتشر شده است. «ارغوانی از بوسه»(گزینه اشعار منوچهر آتشی) که چاپ اول آن در سال ۱۳۹۶ منتشر شده است. «بر مدار اندیشه و زبان« سیر دگرگونی زبان و اندیشه در اشعار منوچهر آتشی» نوشته منصوره صبح‌نمایان که در سال ۱۳۹۷ منتشر شده است، «تحلیل فرمالیستی اشعار منوچهر آتشی»(مجموعه «غزل غزل‌های سورنا» و «دیدار در فلق») از سیدحسن حسینی هرانده در سال ۱۳۹۸ منتشر شده است. «خنده تلخ سیب: تحلیلی چند از مهم‌ترین سروده‌های هوشنگ ابتهاج در مقایسه با مهم‌ترین سروده‌های منوچهر آتشی» از فاطمه حاجی‌رحیمی که در سال ۱۳۹۴ منتشر شده است
پربينندهترين مطالب و خبرها
