ساز و کار تابعیت دوگانه در اروپا

گروه بین الملل: طرح دولت فدرال آلمان برای تسهیل دریافت گذرنامه آلمانی، بحث تابعیت در کشورهای مختلف اروپایی را داغ کرده است. در چه کشورهایی تابعیت مضاعف ممنوع است و در کدام یک، مشوق‌ها یا موانع وجود دارند؟ شروط حدنصاب زمان یا زبان چیستند؟
دو پاسپورت، کسب فوری تابعیت و ویزای طلایی؛ این‌ها گزینه‌های موجود برای آن دسته از شهروندان خارجی است که تمایل دارند گذرنامه دیگری داشته باشند. تابعیت دوگانه یا چند تابعیتی، جزیی از زندگی روزمره در اکثر کشورهای اروپایی است. وزارت کشور آلمان در راستای همین امر طرحی برای آسان‌تر کردن تابعیت، از جمله تابعیت دوگانه برای شهروندان خارجی و خانواده‌هایشان در دست بررسی دارد.
شمار اندکی از کشورها هنوز از اعطای تابعیت مضاعف اجتناب می‌کنند یا آن را ممنوع اعلام کرده‌اند. در سوئد، فنلاند، بریتانیا، ایرلند، رومانی، مجارستان، لهستان، جمهوری چک یا فرانسه تابعیت دوگانه بلامانع و مجاز است. آلمان، اسپانیا، نروژ، لتونی، بلغارستان و لیتوانی جزو کشورهایی هستند که محدودیت‌ها یا شروطی دارند. در ترکیه، هلند و اتریش اما تابعیت مضاعف ممنوع است.
الگوی دیگری هم در اروپا برای کسب تابعیت وجود دارد؛ یک مدل تجاری و مالی. در یونان، ترکیه، پرتغال و مالت به افرادی که در املاک و مستغلات و شرکت‌ها  سرمایه‌گذاری ‌کنند، ویزای "طلایی" می‌دهند که راه تابعیت را هموار می‌سازد.
اخذ تابعیت در اروپا بسیار متفاوت است و جا به جا فرق می‌کند. با توجه به افزایش مهاجرت و شتاب جابجایی پناهجویان در سراسر دنیا، بالا رفتن آمار ازدواج‌های دوملیتی و کمبود گسترده کارگر ماهر، بسیاری از کشورهای اروپایی، از سال ۲۰۰۰ در قوانین شهروندی خود تجدیدنظر کرده‌اند.
در مورد کودکان، محل تولد تابعیت آن‌ها را تعیین می‌کند اما مقررات برای مهاجران بزرگسال ساختار متفاوتی دارد. به طور نمونه، در فرانسه، بریتانیا، سوئد، فنلاند و بلژیک موانع دست و پاگیری وجود ندارد.در این کشورها، مهاجران می‌توانند پس از پنج سال اقامت قانونی و پیوسته، برای کسب تابعیت اقدام کنند، چنانچه ازدواج کرده باشند، این مدت به سه سال تقلیل می‌یابد و ضمنا تابعیت اصلی را می‌توانند هم‌چنان نگاه دارند.
در سوئیس، اتریش، ایتالیا، اسپانیا، بلغارستان، جمهوری چک و اسلوونی، مهاجران برای کسب تابعیت، باید دستکم ۱۰ سال به طور مستمر و قانونی در آنجا زندگی کرده باشند. این حدنصاب زمانی در ایرلند، مجارستان، رومانی و اسلواکی ۸ سال و در دانمارک ۹ سال است.
با اصلاح برنامه‌ریزی شده قانون شهروندی، آلمان به گروه کشورهایی می‌پیوندد که از تابعیت با آستانه پایین حمایت می‌کنند. طرح وزارت کشور، مبتنی است بر ساده‌تر کردن کسب تابعیت آلمان و حذف شرط ترک تابعیت برای داوطلبان.
یکی از تسهیلات، حذف شرط تسلط بر زبان برای افراد مسن‌‌تر و بالای ۶۷ سال است. همین که سطح زبان داوطلبان در حدی باشد که از پس امور روزمره برآیند کافی است.
در حال حاضر چند راه در آلمان برای داشتن شهروندی مضاعف وجود دارد: کلیه شهروندان اتحادیه اروپا حق دارند تابعیت اولیه خود را حفظ کنند. فرزندان والدین خارجی که در آلمان به دنیا آمده‌اند، لازم نیست تا ۲۲ سالگی صبر کنند و سپس در باره پاسپورت خود تصمیم بگیرند. شماری دیگر از جمله ایرانی‌ها هم می‌توانند علاوه بر داشتن پاسپورت آلمانی، گذرنامه و تابعیت اولیه خود را پس ندهند زیرا در کشور مبدا، چنین چیزی ممنوع است.
بر اساس اطلاعات وزارت کشور پیش‌نویس طرح تسهیل تابعیت آلمانی را نانسی فزر، وزیر کشور فدرال ارائه کرده و متن در حال بررسی و هماهنگی‌های داخلی است. هنوز مشخص نیست که این لایحه چه زمانی برای رای‌گیری به مجلس سراسری (بوندستاگ) ارائه خواهد شد.
این طرح بحث داغی را در محافل سیاسی آلمان دامن زده است، به همان نسبت که از سوی احزاب محافظه‌کار مورد انتقاد قرار گرفته، با استقبال کارآفرینان همراه شده است.
اولاف شولتس، صدراعظم آلمان در دفاع از طرح، از جمله بر اهمیت نقش مهاجران در توسعه این کشور و بالا رفتن سطح رفاه عمومی تاکید کرده است.