عراق؛ در قلب استراتژی انرژی چین

گروه بین الملل: در دهه گذشته عراق نقش مهمی در امنیت انرژی چین در بخش نفت داشته است. در این بین شرکت‌های چینی نیز با سرمایه‌گذاری در میادین نفت و گاز عراق، نقش مهمی در افزایش ظرفیت تولید نفت عراق ایفا کرده‌اند.
پس از سقوط صدام، شرکت ملی نفت چین اولین شرکت خارجی بود که در سال ۲۰۰۸ برای افزایش ظرفیت تولید نفت با دولت عراق قراردادی امضا کرد.
البته همکاری دو کشور، فقط محدود به بخش انرژی نیست. دولت عراق در دهه گذشته یکی از خریداران تسلیحات چینی نیز بود. عراق پهپادهای چینی را برای مبارزه با داعش به کار گرفت. دولت عراق همچنین از قانون امنیت ملی هنگ‌کنگ در سازمان ملل و سیاست دولت چین در قبال اقلیت مسلمانان اویغور، دفاع کرد.
حجم تجارت عراق با چین در سال گذشته ۵۳ میلیارد دلار بود. به گزارش سفارت چین در عراق، میزان تجارت در سال ۲۰۲۲ در قیاس با سال قبل تر ۴۳.۱ درصد افزایش داشته است.
و حالا سطح این همکاری به حدی رسیده که چین تصمیم دارد در چارچوب استراتژی وسیع‌تر تضعیف دلار و تقویت یوآن، معاملات نفتی‌اش با عراق را نیز با یوآن انجام دهد.
چین برای کاهش تدریجی تسلط دلار بر اقتصاد جهانی در تلاش است تا در تجارت خارجی با سایر کشورها از یوآن بهره گیرد. پکن همچنین در تلاش است تا در تجارت با کشورهایی که تامین کننده بخشی از انرژی مورد نیاز این کشور هستند یا در مسیر پروژه راه ابریشم جدید چین قرار دارند، به جای دلار از یوآن چین استفاده کند.
در ماه فوریه گذشته بانک مرکزی عراق اعلام کرد که با هدف بهبود دسترسی به ارز خارجی، قصد دارد برای اولین بار اجازه دهد تا تجارت از چین به طور مستقیم به یوآن تسویه شود.
هفته گذشته نیز بورس نفت و گاز طبیعی شانگهای اعلام کرد که شرکت ملی نفت فلات قاره چین و شرکت توتال انرژی فرانسه، اولین معاملات چین در زمینه گاز طبیعی مایع را که به یوآن تسویه می شود، تکمیل کرده‌اند.
عراق درصدد افزایش نقش شرکت‌های چینی در زیر ساخت‌های انرژی این کشور نیز هست. و در این راستا بغداد شرایط لازم را براق حضور بیشتر شرکت‌های چینی فراهم کرده است. به گفته سفیر چین در عراق، بغداد در عقد قراردادها، بزرگترین کشور برای طرف چینی و نیز دومین شریک نفتی و تجاری چین است.
نقش مهم عراق در پروژه «راه ابریشم جدید» چین
سرمایه گذاری چین در کشورهایی که در مسیر «جاده ابریشم جدید» قرار دارند، باعث شده تا عراق نقش مهمی در سیاست منطقه‌ای چین داشته باشد.
چین در دو دهه گذشته میلیاردها یوآن در پروژه‌های مختلف عراق، از جمله بخش انرژی‌های سبز و نیروگاهی و ساخت جاده ها و مدارس سرمایه گذاری کرده است.
در دسامبر گذشته دولتمردان عراق و چین در ریاض دیدار کردند. محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق در دیدارش با رئیس جمهور چین، بر تمایل بغداد به شراکت با چین در چارچوب پروژه راه ابریشم جدید و نوسازی زیرساخت های عراق تأکید کرده بود.
یکی از طرح های استراتژیک عراق که سهم بزرگی در برجسته شدن نقش عراق در پروژه راه ابریشم جدید چین خواهد داشت، طرح استراتژیک توسعه بندر فاو است.
از چند سال گذشته عراق بارها تلاش کرد تا شرایط حضور سرمایه گذاران خارجی، به ویژه چینی را در این پروژه فراهم کند. در سال ۲۰۲۰ و در زمان همه‌گیری کرونا، حسین الشبلی، وزیر حمل و نقل وقت عراق با توجه به موقعیت جغرافیایی و زیر ساخت ارتباطی عراق، مدعی شده بود که این کشور به قلب پروژه جاده بین المللی زمینی و دریایی «جاده ابریشم جدید» بین دو قاره آسیا و اروپا تبدیل خواهد شد.
به گفته الشبلی، در صورت تکمیل پروژه بندر فاو، عراق قطب جاده ابریشم می شود که چین در تلاش است از طریق آن، ارتباطش را با اروپا تسهیل کند.
به گفته الشبلی، بندر فاو به راه‌آهن ترکیه نیز وصل خواهد شد و بعد از آن، خط ارتباطی دریایی چین به پاکستان و بندر فاو و خط ارتباطی راه آهن تا اروپا تکمیل می‌شود.
دولت عراق امیدوار است که اجرای پروژه راه ابریشم چین از طریق عراق، باعث ایجاد ثبات و هم‌گرایی منطقه‌ای شود و همزمان هزاران شغل برای مردم عراق ایجاد شود.
تلاش برای جایگزینی یوآن به جای دلار
در مورد فروش نفت و سایر محصولات نفتی به دلار و یا سایر ارزهای رایج بین المللی، دو موضوع جدا هم مطرح است: اولین فروش نفت و سایر محصولات به دلار و دومی دریافت پول محصولات فروخته شده به دلار یا پول رایج کشور فروشنده، ( معادل دلاری نفت فروخته شده). یعنی قیمت گذاری نفت به دلار با فروش و نحوه دریافت آن متفاوت است.
اعضای اوپک همچنان نفت را به دلار به فروش می رسانند. و با توجه به برخی مشکلات موجود، اوپک همچنان به فروش نفت خود با دلار ادامه می دهد. کاهش ارزش دلار باعث کاهش درآمد ارزی آنها و بروز بحران اقتصادی در این کشورها نیز خواهد شد.
در حال حاضر همچنان تسلط دلار بر اقتصاد جهانی ادامه دارد و این ارز با فاصله قابل توجهی در مقایسه با دیگر ارزهای ملی، در مبادلات تجاری استفاده می‌شود و ارز اصلی دخایر مالی جهان است.
بر اساس گزارش صندوق بین المللی پول، تا پایان سال ۲۰۲۱ سهم دلار آمریکا از کل ذخایر ارزی جهان ۵۸.۸ درصد بوده است. در این بازه زمانی سهم یورو ۲۰.۵ درصد و ین ژاپن ۵.۵ درصد بوده است. سهم یوآن چین در ذخایر ارزی جهان فقط ۲.۸درصد و سهم پوند انگلستان نیز ۴.۸ درصد بود.
عراق و چین می توانند حجم تجارت را به یوآن افزایش دهند. اما مسئله مهم، میزان درآمد عراق از محل صادرات نفت خواهد بود که معمولا به دلار و یا معادل دلار دریافت خواهد شد.
نقش مهم شرکت‌های چینی در میادین مشترک ایران و عراق
چین همواره در پروژه های توسعه میادین مشترک ایران و عراق حضور داشته است. اما تاخیر متعدد شرکتهای چینی باعث بروز خسارت میلیاردی به اقتصاد ایران شده است و همزمان موجب شده تا میزان برداشت عراق از میادین مشترک همواره بیش از ایران باشد.
فوریه گذشته دولت عراق از امضای چند قرارداد جدید نفتی با شرکت‌های عرب و چینی خبر داده بود.
بر اساس گزارش رسانه های عراقی به موجب این قراردادها، سه میدان نفتی کلابات ـ قمر، خشم الاحمر ـ انجانا، و خضرالماء به شرکت اماراتی الهلال و سه میدان نفت‌خانه، سندباد، هویزه به شرکت چینی «ژئو جید» (Geo-jade) واگذار شده است.
با اجرایی شدن این قرارداد، ظرفیت تولید نفت عراق بین ۲۵۰ هزار تا ۸۰۰ هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت. این میادین بین عراق با کویت و ایران مشترک هستند.
سرمایه گذاری در میادین مشترک باعث خواهد شد تا وابستگی عراق به منابع انرژی ایران کاهش یابد. باسم العوادی، سخنگوی دولت عراق، اعلام کرد که اجرای این قراردادها باعث می‌شود که عراق وارد بازارهای جهانی گاز شود و این بر نفوذ و تأثیر ژئوپلیتیک عراق خواهد افزود.
عراق در سال‌های آینده می‌تواند برای تسهیل دسترسی به ارزهای خارجی خود، تجارت با چین را از طریق یوآن سازماندهی کند و این باعث خواهد شد تا حجم تجارت افزایش یابد و شرکت‌های بیشتری از چین در پروژه‌های مختلف عراق حضور یابند.
اما اینکه انتظار داشت این تصمیم مشترک عراق و چین، در کوتاه مدت و به تنهایی باعث تضعیف ارزش دلار در بازار جهانی انرژی شود، بسیار خوش بینانه است.