عاشورای حسینی یا نرمش حسنی

علی‌اصغر شفیعیان

---

گروه سياسي: اولین روزهای اجرایی شدن برجام است اما همچنان اختلاف نظرها درباره ی آن در داخل کشور ادامه دارد که در این باره ذکر چند نکته ضروری به نظر می رسد:
یکم: عاشورای امام حسین ع با نرمش قهرمانانه ی امام حسن ع در دو شرایط متفاوت اتفاق افتاد. مقایسه های تاریخی چون دقیقا مشابه نیستند صحیح نیست اما اگر بخواهیم مذاکرات و توافق هسته‌ای را با صدر اسلام قیاس کنیم، به عاشورای امام حسین ع شبیه نبود، به نرمش قهرمانانه ی امام حسن ع شبیه بود و اساسا همین سیاست نرمش قهرمانانه در ابتدای کار دولت روحانی در سال 92 از سوی رهبری به صورتی علنی مطرح شد.

اشاره به نرمش قهرمانانه از سوی رهبری، به صلح حدیبیه و همینطور عاشورا ربطی ندارد، دقیقا به صلح امام حسن مربوط است و کتابی که خود رهبری پیش از انقلاب در این باره ترجمه کرده و چنین عنوانی را برای آن رفتار امام به کار برده است. این ادعای برخی دلواپسان که توافق هسته ای از سر اجبار بوده یا نه و آن را به غلط جام زهری دیگر می خوانند، موضوعی قابل بحث است.

دوم: اولین بار که رهبری بر سیاست نرمش قهرمانانه تاکید کرده است، 17 مرداد ماه سال 75 بود در دیدار با مسوولان وزارت خارجه: "در مسائل دیپلماسی و در سخنرانی، در این‌جا و آن جا، نه من خودم اهل فحش دادن هستم و نه این را به دیگران توصیه می‌كنم. من می‌گویم: شما تیزتر از شمشیر و نرمتر از حریر و سخت‌تر از سنگ و پولاد باشید. واقعاً دیپلماسی، دیپلماسیِ میدان نرمشهای قهرمانانه است. نرم باشید؛ منتها نرمشی كه تیز است. نمی‌گویم بروید بایستید بگویید مثلاً امریكای جنایتكار. غالباً وقتی تعبیرهای اینطوری در نامه می‌آید، من خط می‌زنم."

خب علت موضع رهبری در آن زمان چه بود را شاید بتوان این طور عنوان کرد: آن زمان، آخرین سال دوره‌ی ریاست جمهوری آقای هاشمی رفسنجانی بود. دقیقا آن زمان سیاست خارجه وضع را به بدترین حالت آن سال‌ها رسانده بود، شاید این سخنان اعتراضی به آن وضعیت بود، سفارتخانه‌های کشورهای قدرتمند اقتصادی تعطیل بودند. آقای خاتمی که یک سال بعد از این سخنان رییس جمهور شد، برای همین وضعیت هم شعار تنش زدایی را مطرح کرد. وضعیت سیاست خارجی اواخر زمان ریاست جمهوری هاشمی اصلا خوب نبود.

سوم: فروردین ماه سال 92، یعنی سه ماه قبل از انتخابات خرداد 92 که معلوم نبود آیا سیاست احمدی نژاد - جلیلی ادامه می یابد یا خیر، رهبری درباره ی مذاکره با آمریکا بر سر موضوع هسته ای، سخنان بسیار مهمی را مطرح کرد: "آمریکائی‌ها مدتی است که از طرق گوناگون پیغام می‌دهند که خواهان مذاکره جداگانه با ایران در خصوص موضوع هسته‌ای هستند اما من بر اساس تجربه‌های گذشته به چنین گفتگوهائی خوشبین نیستم. ... البته من مخالفتی هم ندارم."

[موضوع دیگری که رهبر انقلاب اسلامی در مورد مذاکره با آمریکا، به آن اشاره کردند، تمایل نداشتن آمریکائی‌ها برای به نتیجه رسیدن و پایان مذاکرات هسته‌ای بود] "اگر آمریکائی‌ها واقعاً تمایل به حل موضوع هسته‌ای ایران دارند، راه حل آن نیز آسان است و باید به حق غنی سازی هسته‌ای ایران برای اهداف صلح آمیز اعتراف کنند."

چهارم: در دولت آقای روحانی، یعنی 14 شهریور 92، رهبری باز همان سیاست نرمش قهرمانانه که در سال 75 مطرح کرده بودند را یادآور شده و تاکید کردند که «من کاملا خوش بین هستم»: "در این سالها جبهه‌بندی‌های منطقه‌ای و جهانی هم آشكار شده. البتّه نرمش و انعطاف و مانور هنرمندانه و قهرمانانه در همه‌ی عرصه‌های سیاسی، یك كار مطلوب و مورد قبولی است، لكن این مانور هنرمندانه نبایستی به معنای عبور از خطوط قرمز، یا برگشتن از راهبردهای اساسی، یا عدم توجّه به آرمانها باشد؛ اینها را باید رعایت كرد. البتّه هر دولتی، هر شخصی، هر شخصیّتی، روشهایی دارند، ابتكاراتی دارند، این ابتكارات را انجام خواهند داد و [كار] پیش خواهد رفت. من كاملاً خوش‌بین هستم و معتقدم مشكلاتی كه وجود دارد، اعم از مشكلات اقتصادی، یا مشكلات سیاسی، یا مشكلات امنیّتی، و اهمّ از همه‌ی آنها مشكلات فرهنگی كه عمیق‌تر و مهم‌تر از مشكلات اقتصادی است - اگرچه ممكن است فوریّت بعضی از كارهای اقتصادی بیشتر باشد - همه‌ی این مشكلات قابل حل، و راه، قابل پیمودن است. از خداوند متعال میخواهیم كه كمك كند".

پنجم: اما آخرین باری که در سخنان رهبری تاکنون به نرمش قهرمانانه اشاره شده است، چه زمانی بوده و چه بوده است؟ شاید مهمترین جواب به دلواپسان، همین سخنان است در 22 مرداد سال 93، یعنی اشاره به این که صلح امام حسن ع، پرشکوه ترین نمونه ی تاریخی نرمش قهرمانانه است:
"معنای دیگر ویژگی [مهارت دیپلماتیک (استفاده به‌موقع و به‌جا از انعطاف و اقتدار)] نرمش قهرمانانه است که صلح امام حسن مجتبی علیه‌السلام پرشکوه‌ترین نمونه‌ی تاریخی آن به شمار می‌رود.

نرمش قهرمانانه برخلاف برخی تفاسیر، معنای واضحی دارد که نمونه‌ی آن در مسابقه‌ی کشتی نمایان است در این مسابقه که هدف آن شکست دادن حریف است اگر کسی قدرت داشته باشد اما انعطاف لازم را در جای خود به کار نگیرد قطعاً شکست می‌خورد اما اگر انعطاف و قدرت را به موقع مورد استفاده قرار دهد پشت حریف را به خاک می‌نشاند".