مطبوعات مستقل در سايه گراني كاغذ

به دنبال نوسانات ارزي كه از نيمه دوم سال گذشته قيمت ها را در بازار تحت الشعاع قرار داد، توليد و واردات كاغذ به عنوان خميرمايه اصلي حوزه هاي فرهنگي از جمله نشر و مطبوعات، با چالش هاي جديدي روبرو شد. چالش هايي كه بيش از هر چيز، مطبوعات به ويژه روزنامه هاي مستقل را در تامين كاغذ با مشكلات جدي مواجه ساخت.
سال گذشته با شتاب گرفتن نرخ رو به رشد دلار در بازار، واردات كاغذ با تنزل قابل ملاحظه اي روبرو شد، اين در حالي بود كه همزمان توليد داخلي اين محصول نيز كاهش يافت. در همان زمان انتقادات گسترده اي از سوي فعالان مطبوعاتي براي تامين كاغذ به دولت ارائه شد اما نه تنها اين انتقادات راه به جايي نبرد، بلكه با تداوم روند شكل گرفته، اين روزها كاغذ روزنامه در بازار به كالايي ناياب تبديل شده است.
نگراني مربوط به كمبود كاغذ در بازار تنها به فعالان حوزه مطبوعات محدود نشد، چرا كه به تبع بروز اين مشكل، برخي از مراجع تقليد نيز به انتقاد از اين مسئله پرداختند. در اين خصوص چندي پيش، آيت الله ناصر مكارم شيرازي در جلسه شوراي اداري استان قم كه در مدرسه اميرالمومنين(ع) برگزار شده بود، با انتقاد از افزايش شديد قيمت كاغذ، خدمات حوزه هاي علميه به نظام را مورد توجه قرار داد و گفت: حوزه علميه بسياري از ائمه جمعه، مسئولين عقيدتي و سياسي، اساتيد دانشگاه و قضات را براي نظام تربيت مي كند و ريالي هزينه دريافت نمي كند.
باتوجه به ميزان پايين توليد داخلي كاغذ، بخش قابل ملاحظه اي از كاغذ مورد نياز از طريق واردات تامين مي شود.

براين اساس با افزايش نرخ ارز، قيمت كاغذ وارداتي به شدت رشد قيمت را تجربه كرد، در اين ميان توليدات داخلي نيز از اين كورس قيمتي عقب نماندند. در حال حاضر قيمت كاغذ رول ۷۰ سانتيمتري وارداتي كه سايز اغلب روزنامه هاي موجود در كشور است، حدود ۱۶۰۰ تومان بوده و قيمت محصول مشابه داخلي آن نيز نزديك به ۱۵۰۰ تومان است.علي كريمي، يكي از فروشندگان كاغذ در اين خصوص مي گويد: همه ساله قيمت كاغذ در فصل زمستان افزايش يافته و از اوايل بهار تا اواخر تابستان كاهش مي يابد اما امسال اين روند برعكس تمام سال ها بوده است. در حال حاضر با قرار گرفتن در فصل تابستان، قيمت كاغذ در طول سال هاي اخير به بالاترين قيمت خود رسيده است.اين فعال حوزه كاغذ از كاهش ميزان توليد كاغذ توسط كارخانه چوب مازندران و افزايش قيمت آن خبر داد و اظهار داشت: ميزان توليد كاغذ توسط كارخانه چوب مازندران بين ۷۰ تا ۸۰ هزار تن است كه البته عمده توليدات اين كارخانه به مشتريان خاص و برخي روزنامه ها اختصاص دارد.به گفته كريمي؛ كارخانه چوب مازندران براساس مصوبه شوراي اقتصاد، بايد كاغذ را با نرخ ۸۹۰ تومان به مشتريان عرضه كند اين در حالي است كه هم اكنون قيمت كاغذ اين كارخانه، حدود ۱۵۰۰ تومان است.
براين اساس مشخص نيست كه اين واحد توليدي بر چه مبنايي قيمت كاغذ را بالاتر از نرخ مصوب عرضه مي كند؟در همين خصوص، ضرابي، مدير فروش كارخانه چوب مازندران مي گويد: تمام كاغذهاي توليد شده توسط اين كارخانه براساس قيمت مصوب به متقاضيان فروخته مي شود. وي كه روزنامه هايي از قبيل؛ كيهان، اطلاعات، پيام همشهري و ... را از جمله خريداران كاغذ از اين كارخانه عنوان كرد، اعلام كرد: هم اكنون براساس قيمت مصوب، كاغذ كارخانه چوب مازندران با نرخ ۱۱۰۰ تومان فروخته مي شود. وي از بيان اطلاعات ديگر در اين زمينه خودداري كرد. در همين خصوص پيگيري خبرنگار ايلنا براي ارتباط با مدير بازرگاني كارخانه چوب مازندران راه به جايي نبرد و مسئولان اين شركت حاضر به پاسخگويي بيشتر نشدند.اما به غير از مسئله افزايش قابل ملاحظه قيمت كاغذ، همانطور كه اشاره شد، امروز بازار به شدت با كمبود كاغذ نيز روبروست. به طوري كه طبق اظهارات فعالان مطبوعات، در حال حاضر تهيه كاغذ حتي با قيمت هاي بالا نيز بسيار سخت و دشوار شده است. در اين خصوص به گفته برخي فعالان بازار كاغذ، هم اكنون تهيه كاغذ ۷۰ سانتي متري در بازار تهران بسيار سخت است.

همچنين كاغذهاي سايز ۸۶ و ۱۰۰ سانت تا اندازه‌اي در بازار وجود دارد كه البته ميزان استفاده از آن نسبت به كاغذ ۷۰ سانت بسيار كمتر است.كمبود كاغذ در بازار، علاوه بر افزايش هزينه واردات آن به تبع رشد نرخ ارز، از محل تحريم هاي اقتصادي و مشكل انتقال پول به خارج از كشور نيز تحت الشعاع قرار گرفته است. بيشترين واردات كاغذ روزنامه اي كشور، از چين، روسيه و كره جنوبي وارد ايران مي شد كه طي ماه هاي اخير ميزان واردات اين محصول از مبداهاي فوق كاهش يافته است.كريمي، فعال بازار كاغذ در اين خصوص اعلام كرد: بيشترين واردات كاغذ ايران همواره از روسيه صورت مي گرفت اما از حدود ۹ ماه قبل به دليل مشكلات بانكي و عدم امكان گشايش LC و مشكلات مربوط به مبادلات اسنادي، واردات آن به ميزان قابل ملاحظه اي كاهش يافته است. از سوي ديگر واردات كاغذ از مبدا كره جنوبي نيز در ماه هاي اخير به سمت ايران كاهش پيدا كرده است.به گفته اين فروشنده كاغذ، در حال حاضر ريسك واردات كاغذ براي فعالان اين حوزه افزايش يافته به طوري كه برخي از فعالان ترجيحا از بازار مذكور خارج شده اند.

هر روز دغدغه فعالان فرهنگي در حوزه نشر و مطبوعات كشور در خصوص تامين كاغذ رو به افزايش است. اين دغدغه از آن رو مطرح است كه باوجود اهميت بالاي كاغذ در حوزه فرهنگي كشور، دولت نه تنها اقدامي در راستاي تامين كاغذ مورد نياز فعالان فرهنگي نمي كند، بلكه بنا به گفته برخي فعالان بازار كاغذ، تامين ارز مرجع براي واردات اين محصول نيز با مشكلاتي از ناحيه عملكرد دولت روبروست. اين امر به نوعي بيانگر آن است كه گويا دولت وظيفه خود در قبال حوزه فرهنگي را از ياد برده است. در حالي كه امروز ارز دولتي براي واردات بسياري از كالاهاي غير ضرور و حتي لوكس به كشور از سوي دولت تامين شده و موانع ورود برخي محصولات كه حتي توليد داخل را تحت الشعاع قرار مي دهند، برداشته مي شود، كوتاهي دولت در واردات كاغذ به كشور قابل تامل است. حال آنكه امروز اين معضل بيش از پيش دامنگير مطبوعات، روزنامه ها و نشريات مستقل شده است.