تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۰۹ ساعت ۱۲:۵۰
کد مطلب : ۱۲۴۴۴۵
اقتصادجهانی در مسیر وضعیت چندقطبی
روزنامه بهار
در حالی که صداهایی از گوشه و کنار جهان درباره ناامیدی از فرایند جهانی شدن به گوش می‌رسد و از گرایش هایی برای بازگشت به انزواگرایی اقتصادی سخن گفته می‌شود، رهبران اقتصادهای قدرتمند جهان از امید به رشد اقتصادی در سایه تعامل بیشتر میان کشورهای جهان در مجمع جهانی اقتصاد در داووس سوئیس سخن گفتند. یورونیوز نوشت: آیا جهانی‌شدن در حال افول است؟ آیا روابط روسیه با ایالات متحده آمریکا دچار تغییر و تحول خواهد شد؟ آیا آینده اتحادیه اروپا و ناتو (سازمان پیمان آتلانتیک شمالی) در معرض خطر است؟ این پرسش‌ها محورهای اصلی بحث و گفتگو در مجمع جهانی اقتصاد در داووس را تشکیل می‌داد. با توجه به تحولات ژئوپلیتیکی که در حال رخ دادن هستند، یافتن پاسخ دقیق و قطعی برای این پرسش‌ها غیرممکن است. اما برخی معتقدند که حوادث امسال جای نگرانی دارد.
از نظر رابین نیبلت، رئیس امور بین‌المللی اندیشکده «چاتام هوس» مسئله تنش بالقوه میان ایالات متحده آمریکا و چین یکی از نگرانی‌های اصلی است. او روی این موضوع تاکید می‌کند که در کنگره آمریکا جناحی هست که خواهان اتخاذ موضعی شدیدتر نسبت به دعاوی چین در دریای چین جنوبی است. وی می‌افزاید: «دونالد‌ترامپ گفته است که چین یکی از تهدیدهای اصلی برای آمریکاست. اگر ایالات متحده در دریای چین جنوبی به فشارهای نظامی روی بیاورد، آنچنان‌که بعضی عقیده دارند، ممکن است چین در اثر احساس عدم امنیت مقابله به مثل کند. رویدادی تصادفی می‌تواند جرقه جنگی بین دو کشور شود که نتایج فاجعه بار اقتصادی و ژئوپولیتیکی در پی خواهد داشت.»
مدیر مجمع جهانی اقتصاد معتقد است که مهمترین خطر ژئوپولیتیک این است که به سمت جهانی چند قطبی در حرکت هستیم و هشدار می‌دهد که در دنیای امروز تعداد مسیرهایی که منجر به درگیری شود، بیشتر شده است. لی هاول، مدیر مجمع جهانی اقتصاد در داووس می‌گوید: «چالش‌های جهانی در مورد جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته‌ای و امنیت سایبری برطرف نشده است. شاید در حال حاضر سازوکارهای لازم را در اختیار نداریم و در جهان چندقطبیِ کنونی، آوردن طرف‌های درگیر سر میز مذاکره سخت‌تر شده است. با این حال باید تلاش کرد چون این خطرات تمام جهان را تهدید می‌کند». با وجود همه این نگرانی ها، کمتر کسی از شرکت‌کنندگان در اجلاس، حاضر است درباره تغییرات ژئوپولیتیک در سال آینده چیزی را پیش بینی کند.
ترامپ تهدیدی برای خودروسازی
کارلوس گون رئیس و مدیرعامل شرکت رنو- نیسان که هر سال به مجمع جهانی اقتصاد می‌رود، می‌گوید: «همانطور که می‌دانید در انتظار تغییراتی بزرگ هستیم و شاید شاهد عقبگرد در فرایند جهانی‌شدن باشیم که جای نگرانی دارد اما من خیلی بدبین نیستم و فکر می‌کنم در آخر کار اگر هم عقبگرد رخ دهد خیلی دور نخواهد رفت، چون جهانی‌شدن اقتصاد به نفع همه است. چنین عقبگردی احتمالاً به شکل اصلاحاتی در رساندن منافع به بازارها خواهد بود. اما راستش اصلا انتظار ندارم این حرکت به عقب، خیلی چشمگیر باشد و منجر به نفی جهانی‌شدن اقتصاد شود. جهانی‌شدن ادامه پیدا خواهد شد، شاید شکل‌های دیگر بگیرد، دسترسی به برخی بازارها محدود شود، شاید برخی مفاهیم و برداشت‌ها تصحیح شود اما ادامه خواهد یافت.»
وی درباره تأثیر سیاست‌های‌ترامپ بر صنعت خودروسازی می‌گوید: «رئیس جمهوری جدید دو نکته را خیلی روشن کرده است: برای دولت منافع آمریکا مقدم است و مشاغل باید درآمریکا بماند. پیغام این است که تا زمانی که در آمریکا کار می‌کنید به ما نشان دهید که این کشور برای شما از هر چیز دیگر مهمتر است و به‌اندازه کافی شغل در آمریکا ایجاد کرده اید. تا کنون خودروسازان استراتژی خود را با توافق‌های انجام شده تطبیق می‌دادند. اما توافقی که فعلا وجود دارد قرارداد تجارت آزاد آمریکای شمالی (NAFTA) است. می‌خواهند مذاکره کنند و برخی مفاد قرارداد را تغییر دهند. اما فکر نمی‌کنم کسی بخواهد بگوید که دیگر بس است تجارت آزاد بس است. اتفاقی که خواهد افتاد این است که شکل تجارت آزاد تغییر خواهد کرد و شاید منافع اقتصاد اصلی (یعنی آمریکا) در این توافقنامه بیشتر در نظر گرفته شود. ما هم مشکلی با این نداریم و خودمان را با وضعیت جدید تطبیق خواهیم داد».
وی می‌افزاید: «واضح است که اروپا در انتظار چند انتخابات مهم در سال ۲۰۱۷ است و همین عاملِ عدم اطمینان است. البته عدم اطمینان اقتصادی. من فکر می‌کنم سال ۲۰۱۷ سال خوبی برای اروپا باشد. رشد اقتصادی اروپا حیرت انگیز نخواهد بود اما در انتظار انجام این انتخابات رشد متوسطی خواهد داشت و امیدوارم که در ۲۰۱۸ اوضاع برای هدایت اقتصاد روشن‌تر شود».
ترامپ،ترمز رشد اقتصاد
از نظر رشد اقتصادی سال ۲۰۱۶ چنگی به دل نمی‌زند و نگرانی‌ها درباره وضع اقتصاد جهان در سال ۲۰۱۷ بیشتر شده است. در اواسط سال ۲۰۱۶ میلادی، صندوق بین‌المللی پول درباره رشد اقتصاد جهان گفت که رشد به حد کافی سریع نیست و این رشد کند، بیش از‌اندازه دوام آورده است. پیشرفت متوسط در اقتصادهای پیشرفته و بازارهای رو به رشد، نرخ رشد اقتصاد جهان را چند سال در حد سه درصد نگه داشته است.
در اجلاس جهانی اقتصادی داووس این امید وجودداشت که سال ۲۰۱۷ اقتصاد جهانی را از کسادی بیرون بیاورد و این نکته را همه قبول داشتند که سیاست گذاری ایالات متحده نقش حیاتی در تحقق این امید دارد. رئیس جمهوری جدید ایالات متحده آمریکا قول داده است که مالیاتها و مقررات را کم کند. جف شوماخر، مدیر عامل شرکت سرمایه‌گذاری «بی سی جی» (BCG) می‌گوید که گرچه زیاد طرفدار اصول اخلاقی دونالد‌ترامپ نیست، اما درباره پیامدهای ریاست جمهوری او برای تجارت و بازرگانی خوشبین است.
وی می‌افزاید: «ترامپ می‌تواند مشوق سرمایه گذاران و باعث رشد اقتصادی شدید در ایالات متحده شود. اگر مالیات شرکت‌ها کاهش یابد و مقررات کمتر شود پیش بینی می‌کنم که سرمایه‌های زیادی به آمریکا سرازیر شود و این جریان سرمایه و رشدی که در بازاری به بزرگی بازار آمریکا برای اقتصاد بزرگ آمریکا به همراه خواهد داشت اقتصاد جهان را نیز به دنبال خود خواهد کشید». وی می‌گوید: «اگر پوپولیسمِ متمایل به رشد اقتصادی داشته باشیم خیلی خوب خواهد شد و فکر می‌کنیم در نهایت هم همین شود. اما اگر پوپولیسم فعلی به سوی حفاظت از صنایع داخلی برود، برای ایالات متحده و چین و بخش‌های بزرگی از دنیا فاجعه بار می‌شود و می‌تواند سناریوی کسادی اوضاع اقتصادی را رقم بزند».
ریسک‌های موجود جهانی
از گزارش‌های مهم سال 2017 مجمع جهانی اقتصاد، گزارش ریسک‌های موجود جهانی است. بر اساس این گزارش طی سال‌های آینده همچنان افزایش شکاف ثروت و درآمد در کشورهای مختلف از چالش‌های پیش روی اقتصاد جهانی است و برای مقابله با چالش‌های پیش رو باید احیاء رشد اقتصادی، اصلاح اقتصاد سرمایه‌گذاری بازار، توجه به اهمیت هویت و تعلقات گروهی، مدیریت تغییرات تکنولوژیک و پاسداری و تقویت سیستم‌های همکاری‌های جهانی به طور جدی در دستور کار باشد. هر چند این چالش‌ها و راه کارها به شکل هایی بومی در کشورهای مختلف بروز می‌کند ولی به هر حال به علت ارتباط نزدیک و اجتباب ناپذیر ملت‌ها و دولت ها، بیشتر کشورها کم و بیش با این چالش‌ها روبرو هستند.در کشور ما هم این چالش‌ها در قالب تقابل میان تمایلات درونگرایانه و برونگرایانه اقتصادی و سیاسی بروز می‌کند. واقعیت آن است که همانطور که در راهکارهای گزارش مجمع جهانی اقتصاد نیز مشهود است، راه حل در یافتن رویکردی متعادل است که در ضمن توجه به مطالبات گروهی و بومی، سازوکارهای همکاری‌های فراملتی و جهانی نیز مد نظر قرار گرفته و در صورت لزوم تحکیم و تقویت شود.
در حالی که صداهایی از گوشه و کنار جهان درباره ناامیدی از فرایند جهانی شدن به گوش می‌رسد و از گرایش هایی برای بازگشت به انزواگرایی اقتصادی سخن گفته می‌شود، رهبران اقتصادهای قدرتمند جهان از امید به رشد اقتصادی در سایه تعامل بیشتر میان کشورهای جهان در مجمع جهانی اقتصاد در داووس سوئیس سخن گفتند. یورونیوز نوشت: آیا جهانی‌شدن در حال افول است؟ آیا روابط روسیه با ایالات متحده آمریکا دچار تغییر و تحول خواهد شد؟ آیا آینده اتحادیه اروپا و ناتو (سازمان پیمان آتلانتیک شمالی) در معرض خطر است؟ این پرسش‌ها محورهای اصلی بحث و گفتگو در مجمع جهانی اقتصاد در داووس را تشکیل می‌داد. با توجه به تحولات ژئوپلیتیکی که در حال رخ دادن هستند، یافتن پاسخ دقیق و قطعی برای این پرسش‌ها غیرممکن است. اما برخی معتقدند که حوادث امسال جای نگرانی دارد.
از نظر رابین نیبلت، رئیس امور بین‌المللی اندیشکده «چاتام هوس» مسئله تنش بالقوه میان ایالات متحده آمریکا و چین یکی از نگرانی‌های اصلی است. او روی این موضوع تاکید می‌کند که در کنگره آمریکا جناحی هست که خواهان اتخاذ موضعی شدیدتر نسبت به دعاوی چین در دریای چین جنوبی است. وی می‌افزاید: «دونالد‌ترامپ گفته است که چین یکی از تهدیدهای اصلی برای آمریکاست. اگر ایالات متحده در دریای چین جنوبی به فشارهای نظامی روی بیاورد، آنچنان‌که بعضی عقیده دارند، ممکن است چین در اثر احساس عدم امنیت مقابله به مثل کند. رویدادی تصادفی می‌تواند جرقه جنگی بین دو کشور شود که نتایج فاجعه بار اقتصادی و ژئوپولیتیکی در پی خواهد داشت.»
مدیر مجمع جهانی اقتصاد معتقد است که مهمترین خطر ژئوپولیتیک این است که به سمت جهانی چند قطبی در حرکت هستیم و هشدار می‌دهد که در دنیای امروز تعداد مسیرهایی که منجر به درگیری شود، بیشتر شده است. لی هاول، مدیر مجمع جهانی اقتصاد در داووس می‌گوید: «چالش‌های جهانی در مورد جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته‌ای و امنیت سایبری برطرف نشده است. شاید در حال حاضر سازوکارهای لازم را در اختیار نداریم و در جهان چندقطبیِ کنونی، آوردن طرف‌های درگیر سر میز مذاکره سخت‌تر شده است. با این حال باید تلاش کرد چون این خطرات تمام جهان را تهدید می‌کند». با وجود همه این نگرانی ها، کمتر کسی از شرکت‌کنندگان در اجلاس، حاضر است درباره تغییرات ژئوپولیتیک در سال آینده چیزی را پیش بینی کند.
ترامپ تهدیدی برای خودروسازی
کارلوس گون رئیس و مدیرعامل شرکت رنو- نیسان که هر سال به مجمع جهانی اقتصاد می‌رود، می‌گوید: «همانطور که می‌دانید در انتظار تغییراتی بزرگ هستیم و شاید شاهد عقبگرد در فرایند جهانی‌شدن باشیم که جای نگرانی دارد اما من خیلی بدبین نیستم و فکر می‌کنم در آخر کار اگر هم عقبگرد رخ دهد خیلی دور نخواهد رفت، چون جهانی‌شدن اقتصاد به نفع همه است. چنین عقبگردی احتمالاً به شکل اصلاحاتی در رساندن منافع به بازارها خواهد بود. اما راستش اصلا انتظار ندارم این حرکت به عقب، خیلی چشمگیر باشد و منجر به نفی جهانی‌شدن اقتصاد شود. جهانی‌شدن ادامه پیدا خواهد شد، شاید شکل‌های دیگر بگیرد، دسترسی به برخی بازارها محدود شود، شاید برخی مفاهیم و برداشت‌ها تصحیح شود اما ادامه خواهد یافت.»
وی درباره تأثیر سیاست‌های‌ترامپ بر صنعت خودروسازی می‌گوید: «رئیس جمهوری جدید دو نکته را خیلی روشن کرده است: برای دولت منافع آمریکا مقدم است و مشاغل باید درآمریکا بماند. پیغام این است که تا زمانی که در آمریکا کار می‌کنید به ما نشان دهید که این کشور برای شما از هر چیز دیگر مهمتر است و به‌اندازه کافی شغل در آمریکا ایجاد کرده اید. تا کنون خودروسازان استراتژی خود را با توافق‌های انجام شده تطبیق می‌دادند. اما توافقی که فعلا وجود دارد قرارداد تجارت آزاد آمریکای شمالی (NAFTA) است. می‌خواهند مذاکره کنند و برخی مفاد قرارداد را تغییر دهند. اما فکر نمی‌کنم کسی بخواهد بگوید که دیگر بس است تجارت آزاد بس است. اتفاقی که خواهد افتاد این است که شکل تجارت آزاد تغییر خواهد کرد و شاید منافع اقتصاد اصلی (یعنی آمریکا) در این توافقنامه بیشتر در نظر گرفته شود. ما هم مشکلی با این نداریم و خودمان را با وضعیت جدید تطبیق خواهیم داد».
وی می‌افزاید: «واضح است که اروپا در انتظار چند انتخابات مهم در سال ۲۰۱۷ است و همین عاملِ عدم اطمینان است. البته عدم اطمینان اقتصادی. من فکر می‌کنم سال ۲۰۱۷ سال خوبی برای اروپا باشد. رشد اقتصادی اروپا حیرت انگیز نخواهد بود اما در انتظار انجام این انتخابات رشد متوسطی خواهد داشت و امیدوارم که در ۲۰۱۸ اوضاع برای هدایت اقتصاد روشن‌تر شود».
ترامپ،ترمز رشد اقتصاد
از نظر رشد اقتصادی سال ۲۰۱۶ چنگی به دل نمی‌زند و نگرانی‌ها درباره وضع اقتصاد جهان در سال ۲۰۱۷ بیشتر شده است. در اواسط سال ۲۰۱۶ میلادی، صندوق بین‌المللی پول درباره رشد اقتصاد جهان گفت که رشد به حد کافی سریع نیست و این رشد کند، بیش از‌اندازه دوام آورده است. پیشرفت متوسط در اقتصادهای پیشرفته و بازارهای رو به رشد، نرخ رشد اقتصاد جهان را چند سال در حد سه درصد نگه داشته است.
در اجلاس جهانی اقتصادی داووس این امید وجودداشت که سال ۲۰۱۷ اقتصاد جهانی را از کسادی بیرون بیاورد و این نکته را همه قبول داشتند که سیاست گذاری ایالات متحده نقش حیاتی در تحقق این امید دارد. رئیس جمهوری جدید ایالات متحده آمریکا قول داده است که مالیاتها و مقررات را کم کند. جف شوماخر، مدیر عامل شرکت سرمایه‌گذاری «بی سی جی» (BCG) می‌گوید که گرچه زیاد طرفدار اصول اخلاقی دونالد‌ترامپ نیست، اما درباره پیامدهای ریاست جمهوری او برای تجارت و بازرگانی خوشبین است.
وی می‌افزاید: «ترامپ می‌تواند مشوق سرمایه گذاران و باعث رشد اقتصادی شدید در ایالات متحده شود. اگر مالیات شرکت‌ها کاهش یابد و مقررات کمتر شود پیش بینی می‌کنم که سرمایه‌های زیادی به آمریکا سرازیر شود و این جریان سرمایه و رشدی که در بازاری به بزرگی بازار آمریکا برای اقتصاد بزرگ آمریکا به همراه خواهد داشت اقتصاد جهان را نیز به دنبال خود خواهد کشید». وی می‌گوید: «اگر پوپولیسمِ متمایل به رشد اقتصادی داشته باشیم خیلی خوب خواهد شد و فکر می‌کنیم در نهایت هم همین شود. اما اگر پوپولیسم فعلی به سوی حفاظت از صنایع داخلی برود، برای ایالات متحده و چین و بخش‌های بزرگی از دنیا فاجعه بار می‌شود و می‌تواند سناریوی کسادی اوضاع اقتصادی را رقم بزند».
ریسک‌های موجود جهانی
از گزارش‌های مهم سال 2017 مجمع جهانی اقتصاد، گزارش ریسک‌های موجود جهانی است. بر اساس این گزارش طی سال‌های آینده همچنان افزایش شکاف ثروت و درآمد در کشورهای مختلف از چالش‌های پیش روی اقتصاد جهانی است و برای مقابله با چالش‌های پیش رو باید احیاء رشد اقتصادی، اصلاح اقتصاد سرمایه‌گذاری بازار، توجه به اهمیت هویت و تعلقات گروهی، مدیریت تغییرات تکنولوژیک و پاسداری و تقویت سیستم‌های همکاری‌های جهانی به طور جدی در دستور کار باشد. هر چند این چالش‌ها و راه کارها به شکل هایی بومی در کشورهای مختلف بروز می‌کند ولی به هر حال به علت ارتباط نزدیک و اجتباب ناپذیر ملت‌ها و دولت ها، بیشتر کشورها کم و بیش با این چالش‌ها روبرو هستند.در کشور ما هم این چالش‌ها در قالب تقابل میان تمایلات درونگرایانه و برونگرایانه اقتصادی و سیاسی بروز می‌کند. واقعیت آن است که همانطور که در راهکارهای گزارش مجمع جهانی اقتصاد نیز مشهود است، راه حل در یافتن رویکردی متعادل است که در ضمن توجه به مطالبات گروهی و بومی، سازوکارهای همکاری‌های فراملتی و جهانی نیز مد نظر قرار گرفته و در صورت لزوم تحکیم و تقویت شود.
