مرجان یگانه پرست
روزنامه بهار
ممیزیها، افت دیدهشدن فیلمها هستند. ممیزیهایی که در هر دوره و زمان تغییر میکنند، برخی مسائل البته ثابت الممنوعه هستند و برخی اما امروز مشکلی ندارند و فردا روزی ممیزی خورند. ممیزی هایی که اغلب ناشی از سلایق مدیران مختلف هستند و با تغییر آنها، ممیزیها هم شل میشوند و چه بسا از بین میروند. از موارد ممنوعه تا اشاره به مسئلهای خاص اجتماعی یا سیاسی میتوانند از ممیزیها و ممنوعیاتی باشند که فیلمها را تحت تاثیر قرار میدهند اما بعضی مواقع اتفاقاتی سوای از فیلم و در حاشیه آن، عامل ممیزی شدن فیلم و بروز مشکلاتی میشود. در این سالها از این دست اتفاقات کم نبودهاند، اتفاقاتی که برای یک فیلم حاشیه ساز شده اند، حواشی که گاه باعث رونق فروش شدهاند یا چالشی بزرگ در فروش و بدتر از این ها، مانعی برای اکران.
***
ممیزی جدید این سال ها: چهرههای حاشیه ساز
یکی از مولفه هایی که در سالهای اخیر جزو ممیزیهای فیلمها شدهاند، چهرههایی بودهاند که دچار حاشیههایی شدهاند و حاشیههای زندگی آنها، مسئلهساز فیلمها و آثاری شدهاند که در آنها حضور داشتهاند و این حاشیهها البته اغلب شامل بازیگران بوده است تا دیگر عوامل. چهرههایی که اکران فیلمی یا فروش آن را با مشکل مواجه کردهاند. از این جمله میتوان به سه مورد اصلی در دهههای اخیر اشاره کرد: فیلم «مالاریا»، «درباره الی» و «سنتوری». هر سه این فیلمها، فیلمهایی شاخص با داستانی درگیر کننده و البته متفاوت در روایت هستند که به دلیل حضور یک چهره با مسئله روبهرو شدهاند و این مسئله اخیرا فیلم «مالاریا» را که هنوز کران نشده، متاثر کرده است.
آزاده نامداری، حاشیه ساز فیلم «مالاریا»:
فیلم «مالاریا» آخرین ساخته پرویز شهبازی است که هنوز اکران نشده و در صف اکران پاییز امسال قرار دارد. این فیلم با موضوعی جنجالی و با ساختاری جنجالیتر، از سوژههای جنجالبرانگیز جشنواره سی و پنجم بود. در این فیلم، آزاده نامداری به همراه ساعد سهیلی، ساغر قناعت، آذرخش فراهانی بازیگران این فیلم را تشکیل میدهند و همان طور که در روزهای جشنواره، نامداری حاشیه این فیلم شده بود، احتمال اینکه حاشیه جدید این مجری - بازیگر برای این فیلم حاشیهسازی کند، کم نیست. حضور نامداری در سالهای فعالیتش در عرصه رسانه با حواشی بسیار همراه بوده است. شکستن پایه صندلی مهمان در برنامه زنده «+ ما» و خبرساز شدن برنامه، ازدواجش با فرزاد حسنی و عاشقانه هایشان روی آنتن تلویزیون، انتشار عکس پرحاشیه چشم کبود و جدایی جنجالی و واکنشهای ادامه دار بعد از آن از جمله خبرسازترین حواشی این مجری شناخته شده بود. اما مهمترین ویژگی این مجری خوش چهره، سبک خاصش در استفاده از چادر بود که به عنوان نمادی از چهره مطلوب به جامعه معرفی میشد. حضور او به عنوان دختری با کاراکتری خوب و چادری در این فیلم در طی روزهای جشنواره، حاشیهساز شده بود اما این حاشیه و حتی موضوع جنجالی فیلم که مشکلات گروههای فعال موسیقی خیابانی و روابط دختر و پسری خارج از قاعدهای را مطرح میکند، دیگر نقطه مشترک مسئله ساز آن نیست. آنچه ممکن است این فیلم را تحتالشعاع قرار دهد، همان حاشیه پر سرو صدایی است که دوباره نامداری را در راس خبرها قرار داد. همان تصویر بدون چادر و حجاب نامداری در کنار خانواده اش در پارکی از سوئیس. هر چند این چهره در اظهارات اخیرش درباره این اتفاق توضیحاتی داده و حتی از مردم درخواست عفو و گذشت کرده است اما معلوم نیست حاشیه اخیر زندگی شخصی او گریبانگیر آخرین اثر شهبازی هم میشود یا نه! فیلمی که هم موضوع و روایتی جنجالی دارد و هم چهره ای حاشیه ساز.
گلشیفته فراهانی، حاشیه ساز «درباره الی»:
«درباره الی»، یکی از بهترین فیلمهای اصغر فرهادی با روایتی درگیرکننده است که هم بازیگرانی جدید به سینما معرفی کرد مثل پیمان معادی و صابر ابر و هم چهرهای توانمند و دوباره از بازیگران پیشین نمایش داد مثل بازآفرینی شهاب حسینی و مانی حقیقی. این فیلم هم ساختار و هم داستان پیچیدهای دارد و اثرگذاری اش روی مخاطبان به گونهای بود که با وجود صحنههای تلخ در انتهای فیلم، یکی از محبوبترین فیلمهای سالهای اخیر شناخته شده است. فیلمی که تخته پرتاب و صعود اصغر فرهادی به جهان شد و عاملی اساسی برای معرفی توانمندهای سینمای ایران. در حالی که انتظار میرفت این فیلم با وجود داستانی بی نهایت تاثیرگذار، بازیها و کارگردانی روان و مبتنی بر واقعیتهای اجتماعی، فیلمی موفق در اکران باشد اما این فیلم به دلیل حواشی یکی از چهرههای اصلی، به پرتگاه رفت. هر چند این فیلم در نهایت اکران شد اما از این ناحیه ضربه خورد و فیلمی که میتوانست یکی از مهمترین و حتی پرفروشترین آثار سینمای ایران قلمداد شود، مجبور به عبور چراغ خاموش در خیل اعتراضات و هجمههای مختلف شد. زمانی که این فیلم به اکران نزدیک شد، خبر بازی گلشیفته فراهانی در فیلم سینمایی «مجموعه دروغها» ساخته ریدلی اسکات که در سکوت خبری رخ داده بود، به جنجالی جدی تبدیل شد. همین حاشیه فیلم «درباره الی» را که در چارچوب کاملاً قانونمند سینمای ایران تولید شده بود، به دلیل شرایطی که برای فراهانی به وجود آمد در تعلیق قرار داد. این فیلم که پیش از آغاز بیست و هفتمین جشنواره فیلم فجر به دلیل بازی گلشیفته فراهانی در آن توسط مقامات وزارت ارشاد از جشنواره کنار گذاشته شده بود سرانجام پس از رایزنی نهادهای غیردولتی سینما و برخی داوران جشنواره به این فستیوال راه یافت و جایزه بهترین کارگردانی و سیمرغ بلورین تماشاگران را به دست آورد. «درباره الی» درست یک روز پیش از آغاز اکرانهای نوروزی از لیست پنج فیلم کنار گذاشته شد و در آن سال چهار فیلم «اخراجی های٢» به کارگردانی مسعود ده نمکی، «وقتی همه خوابیم» ساخته بهرام بیضایی، «سوپر استار» ساخته تهمینه میلانی و «بیست» ساخته عبدالرضا کاهانی روانه پرده سینما شدند. بعدتر که «درباره الی» در جشنواره فیلم برلین و بردن خرس نقرهای بهترین کارگردان موفق شد، از حواشی کمی فاصله گرفت. این در حالی بود که برخی مسئولان سینمایی اظهار داشتند که بازگشت فراهانی بلامانع است و این فرآیند در نهایت منجر به خروج فراهانی از کشور و سینمای ایران شد. حواشی زندگی کاری این بازیگر مطرح دهه 80 از درخشش این فیلم در روزهای اکران خود کاست، هر چند این فیلم معرف کارگردانی توانمند از ایران به جهانیان شد و او توانست در سالهای بعد به ساخت «جدایی نادر از سیمین» جایزههای جهانی را نصیب سینمای ایران کند اما با نگاهی به گذشته و فیلم «درباره الی» به نظر میرسد حواشی این فیلم و عدم مطرح شدن آن، چند سالی دریافت این جایزهها را به تعویق انداخت.
محسن چاوشی، حاشیه ساز «سنتوری»: یکی از فیلمهای عاشقانه با سکانسهایی خاطرهانگیز و اثرگذار، فیلم «سنتوری» است، فیلمی که هرگز روی اکران را ندید و قربانی بی چون و چرای قاچاق فیلم بود. «سنتوری» درباره جوانی به نام علی بود که در اوج شهرت ناگهان به دام اعتیاد گرفتار میشود و. . . البته مدیران سینمایی از ابتدا قرار نبود که این فیلم را توقیف کنند و طبق وعده آنان قرار بود این فیلم در تاریخ 3 مرداد سال 1386 اکران عمومی شود اما یک اظهار نظر از طرف وزارت ارشاد کافی بود تا حیرت سینماگران و مردم برانگیخته شود. بازی رادان و فراهانی در این فیلم، آنقدر تاثیرگذار و روان است و تا مدتها بازی آنها در ذهنها ماندگار شد.
علاوه بر حضور این دو، صدای متفاوت محسن چاوشی که هنوز مجوز انتشار آلبومش را نگرفته بود، به خوبی روی چهره و بازی رادان نشست و اثرگذاری داستان این فیلم را دو چندان کرد. علاوه بر ممیزی بودن صدای چاوشی، مسئله دیگر این فیلم از سوی وزارت ارشاد دلیل موزیکال بودن آن و عدم توانایی کنترل سالنهای سینما در هنگام پخش فیلم اعلام شد فیلم از اکران عمومی باز ماند. اما قضیه به همین جا ختم نشد، مدتی بعد از توقیف این فیلم نسخه ای از «سنتوری» با زیرنویس انگلیسی منتشر شد و در دسترس همگان قرار گرفت. در این وضعیت تهیه کننده، وزارت ارشاد را مسبب این اتفاق میدانست و وزارت ارشاد هم اعتقاد داشت که تهیه کننده عمداً فیلمش را به این روش به بازار فرستاده است! این فیلم با وجود ریتم کند و مشکل تدوینش، یکی از بهترین فیلمهای کارنامه مهرجویی است که معضل اعتیاد و از هم پاشیدگی خانوادهها را مطرح میکند و جای تاسف این که بهترین فیلم مهرجویی و یکی از خاطره انگیزترین فیلمهای سالهای اخیر در پیاده روها به فروش رسید نه روی پرده سینما.
و داستان همچنان باقی است. . .
این داستان همچنان باقی است، ممیزیهایی که به دلیل چهرههای حاشیهساز به یک فیلم هم ضربه میزنند و آنها را از اعتبار و توجه میاندازند، عواملی که تلاش و زحمت سازندگان را بی ثمر میکنند و یک فیلم را که با همه دشواریها ساخته میشود، به محاق میکشانند. این ممیزیها کشنده و مصیبتبار هستند و معلوم نیست این بار چه زمانی از شانههای نحیف شده سینمای ایران کاسته خواهد شد.