اجرای کنسرت در بناهای تاریخی؛ آری یا خیر؟

به گزارش ایسنا، مهدی مزروعی، رئیس کمیسیون فرهنگ شورای اسلامی شهر اصفهان در این نشست که روز گذشته(پنج شنبه ۲۵ اردیبهشت ماه) در ساختمان شورای شهر اصفهان برگزار شد، با بیان اینکه نگاه این نشست به آینده است و درصدد پرداختن به رویدادهای گذشته نیست، اظهار کرد: شورای شهر و مدیریت شهری در برخی موضوعات حق تصمیم گیری دارند و طبق قانون می توانند باب گفتگوی منطقی را دربارۀ مسائل شهر باز کند. نظر به اینکه هر گاه کنسرتی در فضاهای تاریخی شهر اصفهان انجام شده موافقان و مخالفانی داشته، تصمیم گرفتیم یک بار برای همیشه آن ها را دور یک میز جمع و با استفاده از نظر کارشناسان، تکلیف اجرای موسیقی در بناهای تاریخی را مشخص کنیم.فریده روشن، عضو کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر اصفهان نیز گفت: ما به عنوان میراث دار مسئولیت داریم که از بناهای تاریخی شهر حفاظت کنیم و اگر پروتکل های لازمی که باید در جهت حفاظت از میراث فرهنگی مد نظر قرار داشت رعایت شود، فکر نمی کنم اجرای موسیقی در بناهای تاریخی مشکلی داشته باشد و چه بسا ارزش افزوده نیز در مباحث فرهنگی خواهد داشت.بهزاد بابایی، که به نمایندگی از اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان در این نشست حضور داشت، در ادامه با توضیح روند اخذ مجوز برای اجرای یک کنسرت توضیح داد: قبل از هر اجرا باید درخواست آن به اداره کل ارشاد داده شود تا ما استعلام های لازم را از اداره اماکن، آتش نشانی، شورای تأمین استانداری و پلیس راهور بگیریم. در صورتی که محل اجرا یک بنای تاریخی باشد نیز میراث فرهنگی باید موافقت خود را با اجرای برنامه اعلام کند.

وی تصریح کرد که روند اخذ مجوز برای  شهرداری، به ویژه هنرسرای خورشید که از موسیقی ایرانی حمایت می کند متفاوت است و اگر شرایط فنی و تکنیکی درست باشد و مشکل محتوایی نیز وجود نداشته باشد، این مراحل به شیوه ای تسهیل گرایانه پیش می رود.بابایی یادآور شد که اطلاعات گروه اجرا کننده باید در دفتر موسیقی ثبت شده باشد و حتما نیز باید یک شرکت تهیه و تولید اجرای کنسرت را برعهده بگیرد.رئیس اداره هنری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان با بیان اینکه اجرای کنسرت در بناهای تاریخی به دلیل نبود امکانات مناسب مشکلات خاص خود را دارد، گفت: باید توجه داشت که اگر در دهه چهل و پنجاه شرکت ایزمئو عالی قاپو را مرمت نکرده بود امروز این بنا وجود خارجی نداشت و با این حال، با وجود پیر شدن بنا، شاهدیم که هر روز بازدیدکنندگانی روی دیوارهای آن یادگاری می نویسند. ما باید طوری با این بناها رفتار کنیم که بتوانیم مدت زمان بیشتری آن ها را سرپا نگهداریم و به آیندگان منتقل کنیم. شاید اجرای موسیقی در تخت جمشید که دارای سازه های سنگی است امکان پذیر باشد اما ابزار و ژانر موسیقی در مکانی مثل عالی قاپو باید به صورت ویژه مورد توجه قرار بگیرد.وی افزود: البته در عالی قاپو اتاق موسیقی وجود دارد اما این اتاق با سیستم های صوتی امروز سازگار نیست. بنابراین هم در بحث انتخاب بنا و هم در بحث انتخاب گروه موسیقی باید بررسی های لازم توسط کارشناسان انجام شود.

بابایی خاطر نشان کرد: میراث فرهنگی استان اصفهان باید با حواس جمع برای چنین رویدادهایی برنامه ریزی کند. برای کنسرت عالی قاپو تا این لحظه مجوز تایید میراث فرهنگی به دست ما نرسیده و ما در دقیقه ۹۶ فقط و فقط به دلیل دوستی با شهرداری و فشارهای پی در پی مجوز اجرا را صادر کردیم.حامد یونسی، مدیر گروه موسیقی دانشگاه سپهر اصفهان نیز ضمن تشکر از شورای شهر برای برگزاری این نشست گفت: سال ها قبل در غرب کلیساهایی ساخته شده که گاه آهنگسازان برخی از قطعات خود را وقف این کلیساها می کنند و پس از گذشت صد سال هنوز این موسیقی ها با همان ابزار قدیمی در آن فضا اجرا می شود؛ برای نمونه در ونیز کلیسایی هست که سه گروه کر در آن می توانند اجرا داشته باشند.وی ادامه داد: پیش تر پیشنهاد احیای نقاره خانه های میدان نقش جهان را به شهرداری اصفهان داده بودم چون فکر می کنم اجرای موسیقی در این فضا و در مناسبت های خاص می تواند به جذب گردشگر کمک کند.این مدرس دانشگاه با بیان اینکه به تناسب مکان باید نوع موسیقی اجرایی متفاوت باشد، درخواست کرد با توجه به تاریخی بودن گذر فرهنگی چهارباغ، به کیفیت اجرای موسیقی در این مکان نیز دقت شود.

یونسی تصریح کرد که ایکوموس دستورالعمل هایی برای اجرای موسیقی در بناهای تاریخی دارد و یادآور شد که نه تنها صدای زیاد بلکه فرکانس هایی که انسان قادر به شنیدن آن نیست نیز مخرب بناهای تاریخی است.در این لحظه رئیس کمیسیون شورای اسلامی شهر اصفهان از مدیر گروه موسیقی دانشگاه سپهر که در حوزه بناهای تاریخی نیز دستی بر آتش داشت پرسید آیا در مورد میزان ارتعاش صدا، نور و... دستورالعمل خاصی از سوی کمیته ایکوموس که ایران نیز عضو آن است تعیین شده؟ و یونسی پاسخ داد: صد در صد درجه نور و صوت تعیین شده و در مبانی نظری حفاظت و مرمت نیز به این مسائل اشاره شده که برای مثال اگر آفتاب در عرض ۱۰ سال باعث پیرسازی یک بنای تاریخی می شود، نور فلاش در عرض یک سال این کار را انجام می دهد.وی بار دیگر بر رعایت تناسب بین مکان و ژانر موسیقی تاکید کرد و گفت: امروزه تکنولوژی پیشرفت کرده و ما مجبور نیستم به سبک پهلوی دوم با باندهای بزرگ صدا را به مخاطب برسانیم ضمن اینکه باید مخاطب شناسی درستی نیز برای اجرای هر نوع موسیقی داشته باشیم؛ برای نمونه در گذر چهارباغ که مردم در حال عبور هستند، اجرای سیار موسیقی بهتر از یک اجرای ایستاست.این مدرس دانشگاه با بیان اینکه در مراکز علمی دنیا، دانشگاه و شهرداری با یکدیگر همکاری دارند و پس از ثبت اطلاعات دانشجویان در یک سامانه به آن ها اجازه می دهند در مکان هایی خاص موسیقی خیابانی اجرا کنند، اظهار کرد: خیلی از موزیسن های بزرگ روزهای شنبه با گروه خود کنار کلیسای نوتردام برنامه های بسیار باکیفیتی اجرا می کنند و باید توجه داشته باشیم که قرار نیست موسیقی خیابانی در فضای تاریخی موسیقی نازلی باشد.

وی یادآور شد که بسیاری از موزیسین های بزرگ آرزو دارند اجرا در مکانی مثل عالی قاپو را در کارنامه هنری خود بگنجانند و ما نباید این پتانسیل های اصفهان را ارزان در اختیار همگان قرار بدهیم. اگر شورای شهر اصفهان متولی تدوین دستور العملی برای سازماندهی به اجرای موسیقی در فضاهای تاریخی شود می توان بهره برداری های خوبی در این حوزه داشت.پس از ایراد این سخنان، رئیس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر اصفهان از برنامه ریزی برای اجرای موسیقی در بدنه شرقی چهارباغ خبر داد و از نمایندۀ اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان خواست با شهرداری اصفهان در این زمینه همکاری داشته باشد. مزروعی تصریح کرد که می توان از ۱۰ گروه خواست هر کدام ۵ یا ۶ قطعه را اجرا و ضبط کنند تا به اداره کل ارشاد داده و مجوز اجرای آن طی روزهای خاصی در چهارباغ صادر شود.بابایی در واکنش به این پیشنهاد گفت: در حال حاضر وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی برای چنین مجوزهایی دستورالعمل مدون ندارد و باید طرح نامه آن تنظیم و به دفتر گروه موسیقی وزارتخانه تسلیم شود تا با همکاری فرمانداری، اداره اماکن و... به یک وحدت رویه در این باره برسیم.

علیرضا جعفری زند، باستان شناس حاضر در این نشست نیز صراحتا اعلام کرد که با برگزاری هر گونه کنسرت در بناهای تاریخی مخالف است و در ادامه توضیح داد: حتی اگر محمدرضا شجریان هم می خواست در عالی قاپو کنسرت اجرا کند بنده با آن مخالفت می کردم چون هیچگونه جایگاهی برای اجرای موسیقی در این بنا وجود ندارد و اینکه می گویند عالی قاپو اتاق صوت دارد هم ناشی از یک اشتباه است چون در سفرنامه ها تنها گفته شده زمانی که شاه عباس در این بنا در حال سخنرانی بود صدای موسیقی ملایمی از اتاق همجوار شنیده می شد، همین و بس.وی با اشاره به شکنندگی معماری تاریخی اصفهان و ضعف هایی که در حوزه مرمت ایران وجود دارد، گفت: معتقدم هیچ گونه کنسرتی نباید در بناهای تاریخی اجرا شود و اگر هم غرب را برای اجرای موسیقی در بناهای تاریخی مثال می زنیم باید بدانیم که بناهای آن ها از سنگ ساخته شده و مقاوم است.جعفری زند، تصریح کرد که تمام تیم اجرایی یک گروه اجرایی ارزش بنای تاریخی را درک نمی کنند و همین است که برای مثال می بینیم عضوی از یک گروه فیلمبرداری در تخت جمشید با قلم و چکش به جان صورت سرباز هخامنشی می افتد تا یک تکه از آن را جدا کند.

این باستان شناس، با گریزی به اجرای کنسرت علیرضا قربانی در کاخ چهلستون گفت: خاطرم هست که برای این کنسرت تعداد زیادی سیم برق در کنار یکی از نقاشی های چهلستون انباشته شده بود و هر لحظه ممکن بود با یک جرقه و اتصال این بنا دچار حریق شود، آن وقت چه کسی مسئولیت از دست رفتن این سرمایه را قبول می کرد؟ برای کنسرت روزبه نعمت اللهی در عالی قاپو و برگزاری نشست در تالار اشرف و... نیز به همین دلیل اظهار نگرانی کردم چون بناهای ما فرسوده هستند و معتقدم که پیش از بروز یک اتفاق باید جلوی آن را گرفت.نفیسه حاجاتی، روزنامه نگار حوزه میراث فرهنگی نیز در این نشست اعلام کرد که مهمترین نیاز ما تهیه دستورالعملی بومی و شفاف برای برگزاری کنسرت در تمام بناهای تاریخی شهر اصفهان است و گفت: فکر می کنم بد نیست اگر در آن واحد هم میراث موسیقی و هم میراث تاریخی مان را در مقیاسی کنترل شده معرفی کنیم.رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر اصفهان، هدف از برگزاری این نشست را دانستن این مسئله عنوان کرد که آیا دستورالعملی برای اجرای کنسرت در بناهای تاریخی وجود دارد یا خیر و بابت حضور نیافتن نماینده ای از اداره کل میراث فرهنگی استان برای ارائۀ توضیح در این خصوص اظهار تاسف کرد. وی تصریح کرد که دانستن این مقررات حق طبیعی هر شهروندی است و در صورت وجود این دستورالعمل با انتشار آن می توان از برخوردهای سلیقه ای با اجرای کنسرت در بناهای تاریخی جلوگیری کرد.

برآیند سخنان افراد حاضر در این نشست، چنین بود که اگر پروتکل های حفاظت از بنا و همچنین بحث تناسب ژانر و مکان رعایت شود اجرای کنسرت در بناهای تاریخی بلامانع است اما از آنجا که حادثه هرگز خبر نمی کند باید اگرهای دلسوزانۀ کارشناسانی مانند دکتر جعفری زند را جدی گرفت و برای پرهیز از بروز حادثه ای احتمالی، بناهای بی مثل و مانند تاریخی شهر را در معرض ریسک بزرگ اجرای کنسرت قرار نداد.وی خاطر نشان کرد: اگر در دوره رنسانس کلیساهایی در غرب ساخته شده که امروز نیز برای اجرای موسیقی از آن استفاده می شود، چرا در سال ۱۳۹۹ ما بناهایی به زیبایی عالی قاپو نسازیم که با ابزارهای امروزی موسیقی نیز همگام باشد و به میراثی برای آیندگان تبدیل شود، به گونه ای که اگر ۴۰۰ سال بعد کسی خواست در آن بنا کنسرت اجرا کند، دل دوستداران میراث فرهنگی بلرزد؟

علیرضا روحانی، معاون فرهنگی هنری سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان نیز در این نشست اظهار کرد: حدود ۱۷ سال است که بنده در سمن های میراث فرهنگی فعالیت دارم. چندین سال نیز روزنامه نگار حوزه میراث بوده ام و از محضر کارشناسان امر استفاده های فراوان کرده ام.بنده سالها برای عبور نکردن مترو از شهر جنگیدم و حکم جلب مدیرعامل وقت متروی اصفهان را گرفتم، هنوز هم که هنوز است سوار مترو نمی شوم و در آینده نیز چنین نخواهم کرد.وی  که متولی برگزاری اختتامیه هفته فرهنگی اصفهان بود، با اشاره به اجرای کنسرت در عالی قاپو گفت: پیش تر در مصاحبه ها اعلام کرده بودم که اگر قرار بود خشی به عالی قاپو وارد شود، والله اجازه نمی دادم که در این مکان کنسرت اجرا شود و دلایل انتخاب این مکان و تناسب آن با خلیج فارس و اصفهان را نیز به صورت مشروح بیان کرده ام.روحانی توضیح داد که برای انتخاب خوانندۀ این اجرا، گزینه های محدودی داشته و تلاش کرده علیرغم همه مسائل و مشکلات از همایون شجریان برای اجرا دعوت کند اما او این پیشنهاد را نپذیرفته است.معاون فرهنگی سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان خاطر نشان کرد که آقایان عرب بافرانی و سیدالعسکری به همراه خانم خطابخش، مدیر پایگاه جهانی نقش جهان با اجرای این کنسرت موافقت کرده بودند، گفت: ما فرصت کمی داشتیم، به خاطر کرونا نیز شرایط خاص بود و در نهایت تصمیم گرفتیم با رعایت احتیاط کنسرت را با حضور روزبه نعمت اللهی در عالی قاپو برگزار کنیم. از دوستان رسانه ای نیز دعوت کردیم که خود شاهد این حساسیت های لحاظ شده باشند و تجهیزات را به حداقل رساندیم با این وجود شاید قصور کردم و باید از نظر کارشناسان بیشتری استفاده می کردم.

وی افزود: ما دستگاه کارشناسی میراث را برای این اجرا مبنا قرار دادیم اگر چه تمام این سالها به شخصه فریاد زدم و نسبت به تحلیل بدنۀ کارشناسی سازمان میراث فرهنگی به ویژه در دولت نهم و دهم اعتراض کردم.
علیرضا جعفری زند در واکنش به این اظهارات گفت: اگر میراث فرهنگی نسبت به یک ماجرا چراغ سبز نشان داد نباید فکر کنید که به عنوان یک متخصص چنین نظری داده است.روحانی ادامه داد: بنده با وجود مسئولیت در شورای شهر بارها در واکنش به اتفاقاتی که در گذر آقا نجفی و گذر فرهنگی چهارباغ رخ داده علیه مدیریت شهری مصاحبه کرده ام و همین موجب دلخوری شهردار اصفهان از بنده شد اما به ایشان گفتم اگر قرار باشد بین مسئولیتم در شهرداری و مسئولیت میراثی خود یکی را انتخاب کنم قطعا دومی را انتخاب می کنم چون این حوزه برای من ارزشمندتر است.رئیس کمیسیون شورای اسلامی شهر اصفهان از روحانی پرسید آیا پروتکل اجرای کنسرت در بناهای تاریخی را طی این سالها دیده است؟ وی پاسخ داد: چنین پروتکلی در ایکوموس وجود دارد اما جزیی نیست و به کلیات پرداخته ضمن اینکه باید بومی سازی شود و کارشناسان هر کشور درباره آن نظر بدهند.
معاون فرهنگی سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان، با تشکر از کمیسیون فرهنگی شورای شهر برای برگزاری این نشست گفت: اگر شورای شهر بانی تدوین دستورالعمل مشخص برای اجرای رویدادهای مختلفی مثل کنسرت، سخنرانی و... در بناهای تاریخی شود این اقدام او می تواند الگوی سایر شهرهای کشور نیز باشد.

روحانی احداث شهرک سینمایی با ماکتی از بناهای تاریخی اصفهان را نیز دومین راهکار دانست و تصریح کرد: اگر چه این اقدام هزینه بسیار زیادی دارد اما شاید بتوان بناهایی مثل کاخ هفت دست، نمکدان و ... را نیز به این روش در آن فضا احیا کرد و در موقعیت هایی مثل اختتامیه هفته فرهنگی اصفهان یا برای ساخت فیلم و... از همین محل ها استفاده کرد.وی راه اندازی سامانه ای برای ثبت مشخصات هنرمندان موسیقی و... را نیز راهکاری مناسب دانست که بعد از تهیه دستورالعمل اجرا در بنای تاریخی می تواند مورد استفاده قرار بگیرد.امیراحمد زندآور، عضو شورای شهر نیز در این نشست حفظ اماکن را نوعی توسعه دانست و تصریح کرد که در خصوص بناهای تاریخی نباید صفر و صدی برخورد و رابطه آدم را با بنا قطع کرد.وی یادآور شد که برای برگزاری مراسم روز خبرنگار در چهلستون از میراث فرهنگی تهران و نه اصفهان مجوز گرفته و نباید محاسن اجرای برنامه در بناهای تاریخی را به کلی نادیده گرفت.جعفری زند در واکنش به این اظهارات گفت: البته که رابطه بنا و آدم باید حفظ شود اما ما موظفیم این بناها را برای آیندگان حفظ کنیم.