عربستان در صدد عبور از طرح صلح عربی است

تایمز اسرائیل شامگاه چهارشنبه، پنجم مهر، به نقل از «سه مقام اسرائیلی آگاه از موضوع» نوشت عربستان با رها کردن «طرح صلح عربی»، خود را آماده می‌کند تا امکان عادی‌سازی رابطه با اسرائیل را بدون گرفتن تضمین برای تشکیل کشور مستقل فلسطین، فراهم کند.
هنوز سخنگوی سفارت عربستان در واشینگتن یا دیگر مقام‌های این کشور به گزارش تایمز اسرائیل واکنش نشان نداده و دولت اسرائیل نیز آن را رد نکرده است. گزارش تایمز اسرائیل در شرایطی منتشر شده که عربستان این هفته برای نخستین بار با حضور علنی یک وزیر اسرائیلی در خاک خود جهت شرکت در یک نشست بین‌المللی موافقت کرد و قرار است دو وزیر اسرائیلی دیگر نیز در روزهای آینده راهی عربستان شوند.
همزمان رسانه‌های اسرائیل و منطقه آغاز به کار هیئت رسمی دیپلماتیک سعودی در کرانه باختری را که این هفته در جریان حضور نماینده ارشد عربستان در رام‌الله و دیدار او با رئیس تشکیلات فلسطینی اعلام شد، بخش دیگری از کوشش عربستان برای هموار کردن راه عادی‌سازی رابطه با اسرائیل تفسیر کرده‌اند. به نوشته تایمز اسرائیل، به موازات ادامه مذاکرات ریاض با دولت جو بایدن در چارچوب کوشش‌های آمریکا برای پیشبرد صلح اسرائیل و عربستان، حکومت سعودی به این دیدگاه اسرائیل نزدیک شده که به جای مشروط کردن عادی‌سازی رابطه عربستان و اسرائیل به استقلال کشور فلسطین، امتیازاتی برای فلسطینیان در معامله سیاسی اسرائیلی- سعودی تضمین کند.
در همین زمینه ولیعهد عربستان هفته گذشته به فاکس نیوز گفت ریاض آماده است رابطه با اسرائیل را در ازای امتیازاتی برای فلسطینیان عادی کند. بن‌سلمان گفت‌وگوهای جاری کشورش با آمریکا را «فرصتی برای بهبود وضع معیشتی فلسطینیان» نامید و گفت امیدوار است کار به جایی برسد که زندگی فلسطینیان در آسودگی بگذرد. به نوشته تایمز اسرائیل، مقامات اسرائیلی معتقدند که این اظهارات محمد بن‌سلمان نشان آن است که دولت سعودی دیگر تلاش برای دستیابی به حاکمیت سیاسی فلسطینیان را شرط عادی‌سازی رابطه با اسرائیل نمی‌داند. یک «مقام ارشد اسرائیلی» که در مذاکرات جاری کشورش با آمریکا و سعودی سهیم بوده، گفته‌ است که «ابتکار صلح عربی» از سوی سعودی دیگر به روی میز نیست هرچند که آن‌ها هنوز حاضر نیستند این امر را علنی بیان کنند.
تایمز اسرائیل به نقل از «یک مقام ارشد فلسطینی» نیز نوشت عربستان خود را آماده کرده تا با کنار گذاشتن «طرح صلح عربی»، رابطه با اسرائیل را قبل از تشکیل کشور فلسطین، عادی کند. گزارش تایمز در حالی منتشر شده که نایف بن‌بندر السدیری، سفیر غیرمقیم سعودی در رام‌الله روز چهارم مهر گفته بود، طرح پیشنهادی صلح که عربستان آن را ۲۱ سال پیش ارائه کرد، «یکی از ارکان اساسی هر گونه توافقی در آینده نزدیک است». یک دیپلمات ارشد در خلیج فارس نیز که تایمز اسرائیل به نامش اشاره نکرده گفته است «سعودی‌ها عمیقا به فلسطینیان اهمیت می‌دهند و آن‌ها را نخواهند فروخت اما به دنبال پیشبرد منافع خود هستند.
بنیامین نتانیاهو هفته گذشته در سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد و سپس در یک سلسله گفت‌وگو با رسانه‌های بزرگ آمریکایی در سفرش به نیویورک اشتیاق خود برای دستیابی هرچه سریع‌تر به صلح با عربستان را مورد تأکید قرار داد. با این حال، بخشی از اعضای ائتلاف راستگرای دولت او، شامل وزیران ارشد مانند ایتامار بن‌گویر، وزیر امنیت ملی و بتسال‌ال اسموت‌ریچ، وزیر دارایی هشدار دادند که با قائل شدن امتیازاتی برای فلسطینیان، حتی در برابر طرح صلح اسرائیلی- سعودی، مخالف هستند.
ملک عبدالله بن‌عبدالعزیز، پادشاه وقت عربستان در بهار سال ۲۰۰۲ «ابتکار صلح عربی» را در نشست سران کشورهای عرب ارائه کرد و ۲۲ عضو اتحادیه عرب، شامل هیئت رسمی نمایندگی فلسطینی در زمان رهبری یاسر عرفات، آن را پذیرفتند. آن طرح تأکید داشت که اگر اسرائیل حقوق فلسطینیان را محقق کرده و با رعایت قطعنامه‌های بین‌المللی در ارتباط با اراضی فلسطینی و مردم فلسطین امکان تشکیل کشور مستقل فلسطین در مرزهای پیش از جنگ سال ۱۹۶۷ به پایتختی شرق بیت‌المقدس (اورشلیم) را فراهم کند، تمامی کشورهای عرب آماده عادی‌سازی رابطه با اسرائیل خواهند بود. برخی از سیاستمداران بانفوذ وقت اسرائیلی در آن دوره مانند شیمون پرز و بعدها خانم تسیپی لیونی و اهود اولمرت که از حزب لیکود جدا شدند، طرح صلح عربی را راهکاری مناسب برای پیشبرد صلح میان کشورهای عرب با اسرائیل دانستند. اما آرئیل شارون، نخست‌وزیر آن دوره و سپس بنیامین نتانیاهو که روی کار آمد، ابتکار عربی را رد کردند.
با این اوصاف، مقامات سعودی در دو دهه اخیر گفتند در صورت اجرای طرح صلح عربی از سوی اسرائیل، غیر از ۲۲ عضو اتحادیه عرب، تمامی ۵۷ عضو سازمان همکاری اسلامی و «کل جهان اسلام» با اسرائیل رابطه برقرار خواهد کرد. زمان کوتاهی پس از ارائه طرح صلح عربی، جرج بوشِ پسر، رئیس‌جمهور وقت آمریکا راهکار «دو کشوری» خود را برای استقلال فلسطین در کنار اسرائیل عنوان کرد، که اکثر دولت‌های بعدی آمریکا تاکنون به آن پایبند مانده‌اند. دولت دونالد ترامپ با ارائه «پیمان‌های صلح ابراهیم»، سه سال پیش موجب عادی‌سازی رابطه امارات متحده عربی، بحرین، مراکش و سودان با اسرائیل شد، که فلسطینیان آن را «زدن خنجر از پشت» به خود تلقی کردند. رسانه‌های اسرائیل در روزهای جاری نوشتند کوشش کنونی عربستان این است که فلسطینیان به جای مخالفت با عادی‌سازی رابطه سعودی- اسرائیل، به این روند پیوسته و از امتیازاتی در قبال آن برخوردار شوند. منابع: تایمز اسرائیل، یدیعوت آحرونوت، شبکه کان، رادیو فردا