کودتاچی خودِ ما هستیم!

گروه سیاسی
28 مرداد، سالروز سقوط دولت مردمی دکتر مصدق؛ مصدقی که اغراق نیست اگر بگوییم تبدیل به اسطوره‌ای در سیاست‌ورزی در ایران شده است. با وجود آن که در دهه‌های اخیر تلاش‌های بسیاری برای حذف نام و مرام محمد مصدق در جریان بوده و است اما این نام و آنچه از از او به یادگار مانده است همچنان در میان مردم خریداران پر شماری دارد. درباره آنچه در 28 مرداد گذشت در سال‌های اخیر روایت‌های تکراری فراوانی بیان شده است که اغلب آن‌ها نیز بر پررنگ کردن نقش عامل خارجی و یا اعتماد مصدق به آمریکا تاکید دارد. این شیوه تاریخ‌نگاری علاوه بر آنکه از اصول اولیه پژوهش‌های تاریخی نیز فاصله دارد و نوعی یکسویه‌نگری برای مصادره به مطلوب کردن وقایع تاریخی به شمار می‌رود با بسیاری از اسناد متقن تاریخی نیز در تضادی آشکار است.
بدیهی‌ست که نه می‌توان و نه باید نقش عامل خارجی را در سقوط دولت مردمی مصدق فراموش کرد اما آیا همه علل وقوع آن حادثه تلخ همین بوده است؟ به واقع چند درصد از دلایل سقوط دولت مصدق و وقوع کودتای 28 مرداد را می‌توان به بیرون مرزها نسبت داد؟ چه میزان از انگلیسی و آمریکایی خواندن کودتای 28مرداد حاصل تئوری توطئه است و تا چه حدی از آن بر اساس واقعیات؟ به راستی چرا در این سال‌ها هیچ‌گاه از نقش ویژه حزب توده و همینطور حامیان آیت‌الله کاشانی در موفق شدن کودتا سخنی به میان نیامده است؟ آیا تمام ماجرا به طراحی انگلیس و آمریکا و دستور خارجی‌ها به «شعبان بی مخ» بازمی‌گردد؟ آیا با کمترین بهره هوشی و اندک مطالعه منابع تاریخی می‌توان پذیرفت که کودتا صرفا بر اساس چنین روایتی به پیروزی رسید؟
به نظر می‌آید که چنین روایت پر تکراری از کودتای 28 مرداد بیشتر از آن که مبتنی بر واقعیت‌های تاریخی باشد برای فرار از از یک واقعیت مطرح می‌شود؛ واقعیتی تلخ درباره ما مردم. آن واقعیت تلخ که شاید تلخ‌ترین واقعیت تاریخ معاصر ایران هم باشد به این موضوع بازمی‌گردد که از شعار «زنده باد مصدق» تا «مرگ بر مصدق» یک نیم‌روز بیشتر طول نکشید. واقعیت این است که کودتاچیان واقعی همان‌ها بودند که ادعای هواداری از مصدق را داشتند اما با اندک تهدید و یا تطمیع کنار کشیدند و حتی بدتر، در برابر مصدق ایستادند و در عمل، خودشان کودتاگر شدند.
ممکن است دلایل دیگری همچون سوءاستفاده‌های سیاسی و جناحی نیز در پررنگ کردن نقش عوامل خارجی در کودتای 28 مرداد در روایت‌های تاریخی سال‌های اخیر به ویژه در رسانه‌های عمومی نیز نقشی داشته باشد اما در لایه زیرین آن، علت اصلی همین فرار از آیینه‌ای است که تاریخ به شکل بی رحمانه‌ای در برابر خودمان قرار داده است و به شفاف‌ترین شکل ممکن نشان می‌دهد که کودتاچی 28 مرداد خودِ ما هستیم!