تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۱۸ ساعت ۱۷:۲۰
کد مطلب : ۴۴۳۸۶۴
قرمز و جای خالی چاشنی‌های جذاب سینمایی
گروه فرهنگی: در زمانی که بحث بر سر لزوم تولید فیلم سینمایی از ژانرهای گوناگون و نگرانی از تک‌ژانری شدن سینما به مسئله‌ای جدی در سینمای ایران تبدیل شده است، فیلمی همچون «قرمز» که مدتی است روانه شبکه نمایش خانگی شده، یادآور جای خالی بسیاری از گونه‌های جذاب سینماست.
به گزارش ایسنا، فیلم «قرمز» که سال ۱۳۷۷ به کارگردانی فریدون جیرانی ساخته شد، تا همین چند وقت قبل در شبکه نمایش خانگی عرضه نشده بود و حالا مدتی است که طبق گفته تهیه‌کننده‌اش (غلامرضا موسوی) حق پخش آن برای چند سالی واگذار شده است.
اکران این فیلم که در زمان خود به فروش قابل توجهی رسید، با بازخوردهای متفاوتی همراه بود که بخشی از آن به فیلم برمی‌گشت و بخشی دیگر به فیلمسازش. فریدون جیرانی پیش از «قرمز» سابقه مطبوعاتی داشت و از آنجا که خیلی زود وارد سینمای آماتوری شده بود، فیلمسازی و فیلمنامه‌نویسی را نیز شروع کرده بود اما در آستانه پنجاه سالگی بود که توانست دومین فیلم بلند سینمایی و به زعم برخی، نخستین فیلم سینمایی حرفه‌ای خود را بسازد تا از آن پس اسم و رسمی در سینما پیدا کند.
«قرمز» که تاکید شده بود روایتی داستانی از یک ماجرای واقعی است، از نگاه بعضی منتقدان سینمایی به خوبی از عناصر دلهره و وحشت بهره برده بود و با بازی محمدرضا فروتن و هدیه تهرانی که ستاره‌های آن روزهای سینما بودند، به فیلمی ماندگار در خاطر بسیاری از سینمادوستان بدل شد.
در زمان اکران این فیلم احمدطالبی‌نژاد، مصاحبه‌ای را با فریدون جیرانی انجام داد که در شماره ۲۳۹ مجله فیلم به چاپ رسید. بخشی از این مصاحبه به موضوع ژانر در سینمای ایران اختصاص داشت چرا که «قرمز» در آن مقطع از معدود فیلم‌های جنایی شناخته می‌شد که موضوع وپرداخت قابل باوری در ایران داشت. پس از گذشته یک ربع قرن از ساخت این فیلم، «ژانر» همچنان یکی از بحث‌های مهم سینماست بخصوص در روزهایی که تولید و اکران فیلم‌های کمدی شدت گرفته و بسیاری از فیلمسازان، علاوه بر انتقاد از حاکمیت فیلم‌های کمدی بر سینما، از سخت‌گیری‌ها برای گرفتن مجوز ساخت فیلم‌های اجتماعی نیز گله‌مند هستند.
به همین بهانه بخشی از آن مصاحبه بازنشر می‌شود که در آن طالبی‌نژاد با طرح این مسئله که «شاید یکی از دلایل بحران‌های دائمی سینمای ایران همین نبود ژانر باشد» گفته بود: معنای ژانر این است که ما تماشاگر را آماده می‌کنیم تا بر مبنای برخی کلیشه‌ها و الگوها وارد سالن سینما شود. وقتی می‌گوییم ژانر وسترن یا جنایی یا هر ژانر دیگر، یعنی مجموعه‌ای از قواعد و دستورالعمل‌ها یا فضاها و مکان‌های مختلف، که تماشاگر از پیش نسبت به آن‌ها آشناست.»
در این زمینه جیرانی با تایید این اظهارنظر توضیح داده بود: اما فراموش نکنیم که پس از انقلاب یک ژانر در سینمای ایران پدید آمد و آن هم ژانر جنگی است. باید بررسی کرد که چرا در زمینه‌های دیگر ژانر نداریم؟
او با اشاره به اینکه فیلم‌های ساموئل خاچیکیان هم در ژانر می‌گنجند، گفته بود: «ژانر ناشی از شرایط اجتماعی و فرهنگی است، یعنی ژانر از دل شرایط بیرون می‌آید و به دلیل شرایط اجتماعی و سیاسی که ما در چند دهه گذشته داشتیم امکان تنوع در مضامین فرهنگی هم به وجود نیامده است چون ما جامعه‌ای توسعه نیافته بودیم که آزادی در آن نهادینه نشده است.»
حالا که صحبت از «قرمز» و انتشار رسمی آن پس از سال‌ها در شبکه نمایش خانگی است، باید جدا از ژانر به بعضی دیگر از ویژگی‌های خاص این فیلم هم اشاره کرد مثل موسیقی و تصنیف «عاشقم من، عاشقی بی‌قرارم» که چند سکانس را در فیلم «قرمز» متمایز کرده است: صحنه مهمانی در خانه «هستی مشرقی» و «ناصر ملک» (با بازی هدیه تهرانی و محمدرضا فروتن) یا سکانس پایانی فیلم که با مرگ ناصر همراه است.
جیرانی درباره نوستالژی‌هایی از جنس موسیقی در فیلمش گفته است: «وقتی فیلمنامه را می‌نوشتم به این فکر بودم که یک آهنگ قدیمی باید در صحنه مهمانی شنیده شود. بعد این فکر تبدیل شد به اینکه آن تصنیف، هم بتواند بیانگر حال و هوای شخصیت اصلی باشد و هم به عنوان یک عنصر، کارکرد دراماتیک پیدا کند. این تصنیف را از نوجوانی دوست داشتم. روزی قبل از فیلمبرداری نوار آن را برای گروه پخش کردم و همه موافقش بودند بجز بابک بیات که موافق نبود. نه این که تصنیف را قبول نداشته باشد، می‌خواست تصنیفی اریژینال بسازد. حتی این کار را هم کرد ولی به رغم میل او پافشاری کردم و سرانجام با اکراه پذیرفت که از همین تصنیف استفاده کنیم.»
این کارگردان سینما دلیل انتخاب «قرمز» را هم برای اسم فیلمش اینطور توصیف کرده است: «خسرو هریتاش در زمان نوشتن فیلمنامه «تب»، نکته‌ای را گفت که برایم خیلی با اهمیت است. او می‌گفت، اسم باید خیلی خاص باشد. منظورش اسم شخصیت‌ها و اسم خود فیلم بود. حتی می‌گفت حرف انتهایی نام خانوادگی شخصیت‌ها هم باید تنوع داشته باشد. هر وقت فیلمنامه می‌نویسم سر اسم‌ها خیلی با خودم کلنجار می‌روم. حتی وقتی برای دیگران هم فیلمنامه می‌نویسم مدتی بر سر اسم آدم‌ها، جر و بحث می‌کنیم. با این حال اسم فیلم را من انتخاب نکردم. بیست تا اسم پیشنهاد شد از جمله «عاشقم کن» که اسم خوبی نبود. شبی غلامرضا موسوی «قرمز» را پیشنهاد کرد و من هم پسندیدم. قرمز کم سیلاب است و من اسم‌های کم سیلاب را دوست دارم.»در «قرمز» علاوه بر فروتن و تهرانی که هر دو سیمرغ بلورین بهترین بازیگران نقش اول را گرفتند، کمند امیرسلیمانی، توران مهرزاد، سعید پیردوست، پیمان شریعتی و شهره سلطانی بازی کرده‌اند.
اکران این فیلم که در زمان خود به فروش قابل توجهی رسید، با بازخوردهای متفاوتی همراه بود که بخشی از آن به فیلم برمی‌گشت و بخشی دیگر به فیلمسازش. فریدون جیرانی پیش از «قرمز» سابقه مطبوعاتی داشت و از آنجا که خیلی زود وارد سینمای آماتوری شده بود، فیلمسازی و فیلمنامه‌نویسی را نیز شروع کرده بود اما در آستانه پنجاه سالگی بود که توانست دومین فیلم بلند سینمایی و به زعم برخی، نخستین فیلم سینمایی حرفه‌ای خود را بسازد تا از آن پس اسم و رسمی در سینما پیدا کند.
«قرمز» که تاکید شده بود روایتی داستانی از یک ماجرای واقعی است، از نگاه بعضی منتقدان سینمایی به خوبی از عناصر دلهره و وحشت بهره برده بود و با بازی محمدرضا فروتن و هدیه تهرانی که ستاره‌های آن روزهای سینما بودند، به فیلمی ماندگار در خاطر بسیاری از سینمادوستان بدل شد.
در زمان اکران این فیلم احمدطالبی‌نژاد، مصاحبه‌ای را با فریدون جیرانی انجام داد که در شماره ۲۳۹ مجله فیلم به چاپ رسید. بخشی از این مصاحبه به موضوع ژانر در سینمای ایران اختصاص داشت چرا که «قرمز» در آن مقطع از معدود فیلم‌های جنایی شناخته می‌شد که موضوع وپرداخت قابل باوری در ایران داشت. پس از گذشته یک ربع قرن از ساخت این فیلم، «ژانر» همچنان یکی از بحث‌های مهم سینماست بخصوص در روزهایی که تولید و اکران فیلم‌های کمدی شدت گرفته و بسیاری از فیلمسازان، علاوه بر انتقاد از حاکمیت فیلم‌های کمدی بر سینما، از سخت‌گیری‌ها برای گرفتن مجوز ساخت فیلم‌های اجتماعی نیز گله‌مند هستند.
به همین بهانه بخشی از آن مصاحبه بازنشر می‌شود که در آن طالبی‌نژاد با طرح این مسئله که «شاید یکی از دلایل بحران‌های دائمی سینمای ایران همین نبود ژانر باشد» گفته بود: معنای ژانر این است که ما تماشاگر را آماده می‌کنیم تا بر مبنای برخی کلیشه‌ها و الگوها وارد سالن سینما شود. وقتی می‌گوییم ژانر وسترن یا جنایی یا هر ژانر دیگر، یعنی مجموعه‌ای از قواعد و دستورالعمل‌ها یا فضاها و مکان‌های مختلف، که تماشاگر از پیش نسبت به آن‌ها آشناست.»
در این زمینه جیرانی با تایید این اظهارنظر توضیح داده بود: اما فراموش نکنیم که پس از انقلاب یک ژانر در سینمای ایران پدید آمد و آن هم ژانر جنگی است. باید بررسی کرد که چرا در زمینه‌های دیگر ژانر نداریم؟
او با اشاره به اینکه فیلم‌های ساموئل خاچیکیان هم در ژانر می‌گنجند، گفته بود: «ژانر ناشی از شرایط اجتماعی و فرهنگی است، یعنی ژانر از دل شرایط بیرون می‌آید و به دلیل شرایط اجتماعی و سیاسی که ما در چند دهه گذشته داشتیم امکان تنوع در مضامین فرهنگی هم به وجود نیامده است چون ما جامعه‌ای توسعه نیافته بودیم که آزادی در آن نهادینه نشده است.»
حالا که صحبت از «قرمز» و انتشار رسمی آن پس از سال‌ها در شبکه نمایش خانگی است، باید جدا از ژانر به بعضی دیگر از ویژگی‌های خاص این فیلم هم اشاره کرد مثل موسیقی و تصنیف «عاشقم من، عاشقی بی‌قرارم» که چند سکانس را در فیلم «قرمز» متمایز کرده است: صحنه مهمانی در خانه «هستی مشرقی» و «ناصر ملک» (با بازی هدیه تهرانی و محمدرضا فروتن) یا سکانس پایانی فیلم که با مرگ ناصر همراه است.
جیرانی درباره نوستالژی‌هایی از جنس موسیقی در فیلمش گفته است: «وقتی فیلمنامه را می‌نوشتم به این فکر بودم که یک آهنگ قدیمی باید در صحنه مهمانی شنیده شود. بعد این فکر تبدیل شد به اینکه آن تصنیف، هم بتواند بیانگر حال و هوای شخصیت اصلی باشد و هم به عنوان یک عنصر، کارکرد دراماتیک پیدا کند. این تصنیف را از نوجوانی دوست داشتم. روزی قبل از فیلمبرداری نوار آن را برای گروه پخش کردم و همه موافقش بودند بجز بابک بیات که موافق نبود. نه این که تصنیف را قبول نداشته باشد، می‌خواست تصنیفی اریژینال بسازد. حتی این کار را هم کرد ولی به رغم میل او پافشاری کردم و سرانجام با اکراه پذیرفت که از همین تصنیف استفاده کنیم.»
این کارگردان سینما دلیل انتخاب «قرمز» را هم برای اسم فیلمش اینطور توصیف کرده است: «خسرو هریتاش در زمان نوشتن فیلمنامه «تب»، نکته‌ای را گفت که برایم خیلی با اهمیت است. او می‌گفت، اسم باید خیلی خاص باشد. منظورش اسم شخصیت‌ها و اسم خود فیلم بود. حتی می‌گفت حرف انتهایی نام خانوادگی شخصیت‌ها هم باید تنوع داشته باشد. هر وقت فیلمنامه می‌نویسم سر اسم‌ها خیلی با خودم کلنجار می‌روم. حتی وقتی برای دیگران هم فیلمنامه می‌نویسم مدتی بر سر اسم آدم‌ها، جر و بحث می‌کنیم. با این حال اسم فیلم را من انتخاب نکردم. بیست تا اسم پیشنهاد شد از جمله «عاشقم کن» که اسم خوبی نبود. شبی غلامرضا موسوی «قرمز» را پیشنهاد کرد و من هم پسندیدم. قرمز کم سیلاب است و من اسم‌های کم سیلاب را دوست دارم.»در «قرمز» علاوه بر فروتن و تهرانی که هر دو سیمرغ بلورین بهترین بازیگران نقش اول را گرفتند، کمند امیرسلیمانی، توران مهرزاد، سعید پیردوست، پیمان شریعتی و شهره سلطانی بازی کرده‌اند.
پربينندهترين مطالب و خبرها
